alt

Για τη νουβέλα του Erri de Luca Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια (μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδ. Κέλευθος).

Της Έλενας Μαρούτσου

Η υπνωτιστική γοητεία που άσκησε πάνω μου το ολιγοσέλιδο Βάρος της πεταλούδας ήταν ο λόγος που ξεκίνησα να διαβάζω την εξίσου σύντομη νουβέλα του Erri de Luca Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια, το τέταρτο βιβλίο του πολυγραφότατου και πολυσυζητημένου Ιταλού συγγραφέα που μεταφράζεται στα ελληνικά. Κι ενώ η πλοκή στο Βάρος της Πεταλούδας λάβαινε χώρα στο βουνό με ήρωες ένα αρσενικό αγριόγιδο κι έναν κυνηγό, εδώ έχουμε μεταφερθεί στη θάλασσα. Ο τόπος, στην πραγματικότητα, δεν κατονομάζεται.

Η αλήθεια είναι πως συγγραφέας και αφηγητής, σε αυτό το βιβλίο, μοιάζουν αξεχώριστοι, έτσι όπως ο πρώτος προβάλλει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία πάνω στον δεύτερο.

Ο αφηγητής, ένα αγόρι δέκα χρονών, τον αποκαλεί «το νησί», ενώ εικάζουμε πως πρόκειται για την Ίσκια, το ηφαιστιογενές νησάκι μπροστά από τον κόλπο της Νάπολης, της γενέθλιας πόλης του συγγραφέα. Η αλήθεια είναι πως συγγραφέας και αφηγητής, σε αυτό το βιβλίο, μοιάζουν αξεχώριστοι, έτσι όπως ο πρώτος προβάλλει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία πάνω στον δεύτερο. Στην σελ. 30 λέει, για παράδειγμα, ο εξηντάχρονος συγγραφέας για τον δεκάχρονο αφηγητή: «Πενήντα χρόνια αργότερα, πλευρίζω εκείνη την ηλικία που αρχειοθετούσα τις επόμενες μορφές μου. Έχοντας απομακρυνθεί από αυτή, ανάλωσα το λίπος του αλλοτινού εαυτού μου, αποκλείοντας παραλλαγές. Μέσα σ’ εκείνο το συνεπτυγμένο κορμί υπήρχε η συγκίνηση και η οργή των επαναστατικών χρόνων, στα λατινικά υπήρχε η εξοικείωση με τις γλώσσες που ακολούθησαν, στον κρατήρα του ηφαιστείου υπήρχαν τα βουνά όπου έμελλε να γαντζωθώ για ν’ ανέβω. Στα αναπαυμένα συντρίμμια του πολέμου υπήρχε ο πόλεμος της Βοσνίας που έμελλε να διασχίσω κι οι Ιταλικές βόμβες πάνω απ’ το Βελιγράδι, την τελευταία χρονιά του εικοστού αιώνα, που έμελλε να την υποδεχτώ κολλημένος στο παράθυρο ενός ξενοδοχείου με θέα τον Δούναβη και τον Σάββα».

Η σφραγίδα του βιώματος πάνω στο μύθο

Στα δέκα του χρόνια, λίγο πριν το ξεκίνημα της εφηβείας και την σταδιακή μεταμόρφωση του αγοριού σε άντρα, σε αυτό το παιδικό ακόμα, «συνεπτυγμένο» κορμί, είναι συνεπτυγμένες κι όλες οι εμπειρίες που πρόκειται να σημαδέψουν την ώριμη ηλικία του.

Η ηλικία των δέκα χρόνων που έχει διαλέξει ο De Luca για τον αφηγητή του δεν είναι τυχαία. Στα δέκα του χρόνια, λίγο πριν το ξεκίνημα της εφηβείας και την σταδιακή μεταμόρφωση του αγοριού σε άντρα, σε αυτό το παιδικό ακόμα, «συνεπτυγμένο» κορμί, είναι συνεπτυγμένες κι όλες οι εμπειρίες που πρόκειται να σημαδέψουν την ώριμη ηλικία του. Ψάχνοντας στοιχεία για την πραγματική ζωή του συγγραφέα, μαθαίνουμε πως όταν τέλειωσε το σχολείο προσχώρησε σε ένα ακροαριστερό κίνημα μετά τη διάλυση του οποίου αποσύρθηκε από την ανάμιξη στα πολιτικά, ενώ δεν έπαψε να υποστηρίζει ενεργά τους αγώνες των λαών όπως με την παρουσία και ανθρωπιστική συνδρομή του στον πόλεμο της Βοσνίας. Ήταν αυτοδίδακτος σε διάφορες γλώσσες, όπως τα αρχαία Εβραϊκά (έχει μεταφράσει αρκετά βιβλία της Βίβλου στα Ιταλικά), τα Σουαχίλι, τα Ρώσικα και τα Γίντις. Μέσα στα πολλά επαγγέλματα που άλλαξε, δούλεψε κι ως σεναριογράφος και ηθοποιός, ενώ δηλώνει λάτρης των βουνών και της ορειβασίας.

Νύξεις για την πορεία του συγγραφέα στην ενήλική του ζωή, βρίσκουμε σπαρμένες σε όλο το κείμενο με τη μορφή σύντομων πρόδρομων αφηγήσεων, όπου δηλαδή ο αφηγητής κάνει μικρά ή μεγαλύτερα άλματα στο μέλλον του δεκάχρονου ήρωα. Ο τρόπος μάλιστα που ο συγγραφέας πλέκει τα νήματα του παρόντος με το μέλλον, μοιάζει πολύ με τον τρόπο που στο Βάρος της πεταλούδας πλέκονταν οι αφηγηματικές φωνές του κυνηγού και του αγριόγιδου. Εδώ δεν έχουμε δύο πρόσωπα-αφηγητές αλλά έναν ο οποίος όμως πότε βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του παιδιού και υιοθετεί την σκέψη και τη φωνή του και πότε πηδάει στο μέλλον του ήρωα (και το αντίστοιχο παρόν του συγγραφέα) για να μας μιλήσει με την φωνή ενός ενήλικα που παρατηρεί τον εαυτό του μέσα σε μια μαγική γυάλα, η οποία όμως δεν αποκαλύπτει το μέλλον αλλά το παρελθόν.

alt
   Ο Erri De Luca
 

Μωλωπισμένη ενηλικίωση

Η νοσταλγία είναι έντονα παρούσα σε αυτή την αναμέτρηση του παρόντος με το παρελθόν, της ενήλικης ζωής με την παιδική ηλικία, καθώς το παιδί παλεύει να γίνει ενήλικας, ενώ ο ενήλικας να ξανακερδίσει το παιδί. Όπως στο Βάρος της πεταλούδας, έτσι κι εδώ υπάρχει έντονα το ποιητικό στοιχείο κι η ιστορία του παιδιού, παρότι εν μέρει βιωματική, μπορεί να λειτουργήσει και αλληγορικά, τοποθετημένη σε αυτό το νησί χωρίς όνομα.

Χωρίς όνομα άλλωστε παραμένουν τόσο ο μικρός πρωταγωνιστής όσο και η κοπέλα από τον βορρά, την οποία ερωτεύεται και φιλάει με τα μάτια ανοιχτά, ενώ εκείνη τον μαλώνει πως μόνο τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια. Το αγόρι, θέλοντας να μεγαλώσει, επιθυμώντας να σπρώξει το σώμα του να σπάσει τα όριά του και να μεταμορφωθεί, μπλέκει σε πάλη με τρία αγόρια του νησιού που τον ζηλεύουν για το όμορφο ξένο κορίτσι που του δείχνει προτίμηση. Στην πραγματικότητα ξεκινάει οικειοθελώς να τους βρει υπομένοντας τον πόνο και τις πληγές του ξυλοκοπήματος που ξέρει πως τον περιμένει, διαισθανόμενος πως το σώμα πρέπει να χτυπηθεί και να ζυμωθεί για να φουσκώσει και να ψηθεί σαν ψωμί.

«Σαν τον κουβά στο πηγάδι»

Μέσα σε αυτή την ιστορία, εκτός από τον πρώτο έρωτα, αναδύονται και θέματα αγαπητά στον συγγραφέα όπως η δικαιοσύνη, οι ομοιότητες ανθρώπων και ζώων, οι νόμοι της κοινωνίας και αυτοί της αγέλης, η βία, η μνήμη, οι ρίζες μας στον γενέθλιο τόπο και η ανάγκη της περιπλάνησης.

Στη συνέχεια αντιλαμβάνεται πως αυτό που θα τον κάνει να μεγαλώσει δεν είναι τόσο ο σωματικός πόνος όσο η εμπειρία του έρωτα. Μιλώντας για το σώμα του λέει ο αφηγητής: «Κοντά της αυτό αντιδρούσε μ’ ένα τίναγμα των σπονδύλων, ανοδικό, προς μια αιφνίδια ανάπτυξη. Αντιλαμβανόμουν το σώμα μου, το εσωτερικό του, δίπλα της: το χτύπο του αίματος στην επιφάνεια του καρπού, το θόρυβο του αέρα στη μύτη, το πηγαινέλα της μηχανής καρδιά-πνευμόνια. Δίπλα στο σώμα της εξερευνούσα το δικό μου, βουλιάζοντας μέσα μου, βροντώντας σαν τον κουβά στο πηγάδι». Ο αφηγητής λοιπόν οδηγείται δια των πληγών και δια της αγάπης σε μια βαθιά γνώση του εαυτού, σε μια γνώση που γίνεται «βροντώντας» στα τοιχώματα της ψυχής.

Ο δεκάχρονος ήρωας που ήταν βυθισμένος στα βιβλία και γνώριζε την αγάπη μόνο μέσα στις ιστορίες τους, θα την γνωρίσει πρώτη φορά κι από κοντά. «Άρα λοιπόν σου αρέσει η αγάπη;» τον ρωτάει το κορίτσι μετά από τα πρώτα τους φιλιά. «Είναι επικίνδυνη», απαντάει εκείνος. «Πληγώνουμε άθελά μας, κι έπειτα για χάρη κάποιας δικαιοσύνης, πληγώνουμε κι άλλο. Δεν είναι μια καντάδα στο μπαλκόνι, μοιάζει με καταιγίδα όταν φυσάει γαρμπής, η θάλασσα ανταριάζει κι ανακατεύεται στον πάτο. Δεν ξέρω αν μ’ αρέσει».

Μέσα σε αυτή την ιστορία, εκτός από τον πρώτο έρωτα, αναδύονται και θέματα αγαπητά στον συγγραφέα όπως η δικαιοσύνη, οι ομοιότητες ανθρώπων και ζώων, οι νόμοι της κοινωνίας και αυτοί της αγέλης, η βία, η μνήμη, οι ρίζες μας στον γενέθλιο τόπο και η ανάγκη της περιπλάνησης. Δεν παύει όμως στο κέντρο της να είναι μια ιστορία επίπονης ενηλικίωσης. Μια ιστορία που δεν παύει ανά τους αιώνες να παιδεύει τους συγγραφείς και να γοητεύει τους αναγνώστες. 

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΤα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια
Erri De Luca
Μτφρ. Άννα Παπασταύρου
Κέλευθος 2016
Σελ. 168, τιμή εκδότη €8,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ERRI DE LUCA

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ