alt

Για τη νουβέλα του Erri de Luca Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια (μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδ. Κέλευθος).

Της Έλενας Μαρούτσου

Η υπνωτιστική γοητεία που άσκησε πάνω μου το ολιγοσέλιδο Βάρος της πεταλούδας ήταν ο λόγος που ξεκίνησα να διαβάζω την εξίσου σύντομη νουβέλα του Erri de Luca Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια, το τέταρτο βιβλίο του πολυγραφότατου και πολυσυζητημένου Ιταλού συγγραφέα που μεταφράζεται στα ελληνικά. Κι ενώ η πλοκή στο Βάρος της Πεταλούδας λάβαινε χώρα στο βουνό με ήρωες ένα αρσενικό αγριόγιδο κι έναν κυνηγό, εδώ έχουμε μεταφερθεί στη θάλασσα. Ο τόπος, στην πραγματικότητα, δεν κατονομάζεται.

Η αλήθεια είναι πως συγγραφέας και αφηγητής, σε αυτό το βιβλίο, μοιάζουν αξεχώριστοι, έτσι όπως ο πρώτος προβάλλει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία πάνω στον δεύτερο.

Ο αφηγητής, ένα αγόρι δέκα χρονών, τον αποκαλεί «το νησί», ενώ εικάζουμε πως πρόκειται για την Ίσκια, το ηφαιστιογενές νησάκι μπροστά από τον κόλπο της Νάπολης, της γενέθλιας πόλης του συγγραφέα. Η αλήθεια είναι πως συγγραφέας και αφηγητής, σε αυτό το βιβλίο, μοιάζουν αξεχώριστοι, έτσι όπως ο πρώτος προβάλλει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία πάνω στον δεύτερο. Στην σελ. 30 λέει, για παράδειγμα, ο εξηντάχρονος συγγραφέας για τον δεκάχρονο αφηγητή: «Πενήντα χρόνια αργότερα, πλευρίζω εκείνη την ηλικία που αρχειοθετούσα τις επόμενες μορφές μου. Έχοντας απομακρυνθεί από αυτή, ανάλωσα το λίπος του αλλοτινού εαυτού μου, αποκλείοντας παραλλαγές. Μέσα σ’ εκείνο το συνεπτυγμένο κορμί υπήρχε η συγκίνηση και η οργή των επαναστατικών χρόνων, στα λατινικά υπήρχε η εξοικείωση με τις γλώσσες που ακολούθησαν, στον κρατήρα του ηφαιστείου υπήρχαν τα βουνά όπου έμελλε να γαντζωθώ για ν’ ανέβω. Στα αναπαυμένα συντρίμμια του πολέμου υπήρχε ο πόλεμος της Βοσνίας που έμελλε να διασχίσω κι οι Ιταλικές βόμβες πάνω απ’ το Βελιγράδι, την τελευταία χρονιά του εικοστού αιώνα, που έμελλε να την υποδεχτώ κολλημένος στο παράθυρο ενός ξενοδοχείου με θέα τον Δούναβη και τον Σάββα».

Η σφραγίδα του βιώματος πάνω στο μύθο

Στα δέκα του χρόνια, λίγο πριν το ξεκίνημα της εφηβείας και την σταδιακή μεταμόρφωση του αγοριού σε άντρα, σε αυτό το παιδικό ακόμα, «συνεπτυγμένο» κορμί, είναι συνεπτυγμένες κι όλες οι εμπειρίες που πρόκειται να σημαδέψουν την ώριμη ηλικία του.

Η ηλικία των δέκα χρόνων που έχει διαλέξει ο De Luca για τον αφηγητή του δεν είναι τυχαία. Στα δέκα του χρόνια, λίγο πριν το ξεκίνημα της εφηβείας και την σταδιακή μεταμόρφωση του αγοριού σε άντρα, σε αυτό το παιδικό ακόμα, «συνεπτυγμένο» κορμί, είναι συνεπτυγμένες κι όλες οι εμπειρίες που πρόκειται να σημαδέψουν την ώριμη ηλικία του. Ψάχνοντας στοιχεία για την πραγματική ζωή του συγγραφέα, μαθαίνουμε πως όταν τέλειωσε το σχολείο προσχώρησε σε ένα ακροαριστερό κίνημα μετά τη διάλυση του οποίου αποσύρθηκε από την ανάμιξη στα πολιτικά, ενώ δεν έπαψε να υποστηρίζει ενεργά τους αγώνες των λαών όπως με την παρουσία και ανθρωπιστική συνδρομή του στον πόλεμο της Βοσνίας. Ήταν αυτοδίδακτος σε διάφορες γλώσσες, όπως τα αρχαία Εβραϊκά (έχει μεταφράσει αρκετά βιβλία της Βίβλου στα Ιταλικά), τα Σουαχίλι, τα Ρώσικα και τα Γίντις. Μέσα στα πολλά επαγγέλματα που άλλαξε, δούλεψε κι ως σεναριογράφος και ηθοποιός, ενώ δηλώνει λάτρης των βουνών και της ορειβασίας.

Νύξεις για την πορεία του συγγραφέα στην ενήλική του ζωή, βρίσκουμε σπαρμένες σε όλο το κείμενο με τη μορφή σύντομων πρόδρομων αφηγήσεων, όπου δηλαδή ο αφηγητής κάνει μικρά ή μεγαλύτερα άλματα στο μέλλον του δεκάχρονου ήρωα. Ο τρόπος μάλιστα που ο συγγραφέας πλέκει τα νήματα του παρόντος με το μέλλον, μοιάζει πολύ με τον τρόπο που στο Βάρος της πεταλούδας πλέκονταν οι αφηγηματικές φωνές του κυνηγού και του αγριόγιδου. Εδώ δεν έχουμε δύο πρόσωπα-αφηγητές αλλά έναν ο οποίος όμως πότε βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του παιδιού και υιοθετεί την σκέψη και τη φωνή του και πότε πηδάει στο μέλλον του ήρωα (και το αντίστοιχο παρόν του συγγραφέα) για να μας μιλήσει με την φωνή ενός ενήλικα που παρατηρεί τον εαυτό του μέσα σε μια μαγική γυάλα, η οποία όμως δεν αποκαλύπτει το μέλλον αλλά το παρελθόν.

alt
   Ο Erri De Luca
 

Μωλωπισμένη ενηλικίωση

Η νοσταλγία είναι έντονα παρούσα σε αυτή την αναμέτρηση του παρόντος με το παρελθόν, της ενήλικης ζωής με την παιδική ηλικία, καθώς το παιδί παλεύει να γίνει ενήλικας, ενώ ο ενήλικας να ξανακερδίσει το παιδί. Όπως στο Βάρος της πεταλούδας, έτσι κι εδώ υπάρχει έντονα το ποιητικό στοιχείο κι η ιστορία του παιδιού, παρότι εν μέρει βιωματική, μπορεί να λειτουργήσει και αλληγορικά, τοποθετημένη σε αυτό το νησί χωρίς όνομα.

Χωρίς όνομα άλλωστε παραμένουν τόσο ο μικρός πρωταγωνιστής όσο και η κοπέλα από τον βορρά, την οποία ερωτεύεται και φιλάει με τα μάτια ανοιχτά, ενώ εκείνη τον μαλώνει πως μόνο τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια. Το αγόρι, θέλοντας να μεγαλώσει, επιθυμώντας να σπρώξει το σώμα του να σπάσει τα όριά του και να μεταμορφωθεί, μπλέκει σε πάλη με τρία αγόρια του νησιού που τον ζηλεύουν για το όμορφο ξένο κορίτσι που του δείχνει προτίμηση. Στην πραγματικότητα ξεκινάει οικειοθελώς να τους βρει υπομένοντας τον πόνο και τις πληγές του ξυλοκοπήματος που ξέρει πως τον περιμένει, διαισθανόμενος πως το σώμα πρέπει να χτυπηθεί και να ζυμωθεί για να φουσκώσει και να ψηθεί σαν ψωμί.

«Σαν τον κουβά στο πηγάδι»

Μέσα σε αυτή την ιστορία, εκτός από τον πρώτο έρωτα, αναδύονται και θέματα αγαπητά στον συγγραφέα όπως η δικαιοσύνη, οι ομοιότητες ανθρώπων και ζώων, οι νόμοι της κοινωνίας και αυτοί της αγέλης, η βία, η μνήμη, οι ρίζες μας στον γενέθλιο τόπο και η ανάγκη της περιπλάνησης.

Στη συνέχεια αντιλαμβάνεται πως αυτό που θα τον κάνει να μεγαλώσει δεν είναι τόσο ο σωματικός πόνος όσο η εμπειρία του έρωτα. Μιλώντας για το σώμα του λέει ο αφηγητής: «Κοντά της αυτό αντιδρούσε μ’ ένα τίναγμα των σπονδύλων, ανοδικό, προς μια αιφνίδια ανάπτυξη. Αντιλαμβανόμουν το σώμα μου, το εσωτερικό του, δίπλα της: το χτύπο του αίματος στην επιφάνεια του καρπού, το θόρυβο του αέρα στη μύτη, το πηγαινέλα της μηχανής καρδιά-πνευμόνια. Δίπλα στο σώμα της εξερευνούσα το δικό μου, βουλιάζοντας μέσα μου, βροντώντας σαν τον κουβά στο πηγάδι». Ο αφηγητής λοιπόν οδηγείται δια των πληγών και δια της αγάπης σε μια βαθιά γνώση του εαυτού, σε μια γνώση που γίνεται «βροντώντας» στα τοιχώματα της ψυχής.

Ο δεκάχρονος ήρωας που ήταν βυθισμένος στα βιβλία και γνώριζε την αγάπη μόνο μέσα στις ιστορίες τους, θα την γνωρίσει πρώτη φορά κι από κοντά. «Άρα λοιπόν σου αρέσει η αγάπη;» τον ρωτάει το κορίτσι μετά από τα πρώτα τους φιλιά. «Είναι επικίνδυνη», απαντάει εκείνος. «Πληγώνουμε άθελά μας, κι έπειτα για χάρη κάποιας δικαιοσύνης, πληγώνουμε κι άλλο. Δεν είναι μια καντάδα στο μπαλκόνι, μοιάζει με καταιγίδα όταν φυσάει γαρμπής, η θάλασσα ανταριάζει κι ανακατεύεται στον πάτο. Δεν ξέρω αν μ’ αρέσει».

Μέσα σε αυτή την ιστορία, εκτός από τον πρώτο έρωτα, αναδύονται και θέματα αγαπητά στον συγγραφέα όπως η δικαιοσύνη, οι ομοιότητες ανθρώπων και ζώων, οι νόμοι της κοινωνίας και αυτοί της αγέλης, η βία, η μνήμη, οι ρίζες μας στον γενέθλιο τόπο και η ανάγκη της περιπλάνησης. Δεν παύει όμως στο κέντρο της να είναι μια ιστορία επίπονης ενηλικίωσης. Μια ιστορία που δεν παύει ανά τους αιώνες να παιδεύει τους συγγραφείς και να γοητεύει τους αναγνώστες. 

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΤα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια
Erri De Luca
Μτφρ. Άννα Παπασταύρου
Κέλευθος 2016
Σελ. 168, τιμή εκδότη €8,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ERRI DE LUCA

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ