alt

Για το μυθιστόρημα του Antony Marra Ο τσάρος της αγάπης και της τέκνο (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Όταν από τις πρώτες κιόλας σελίδες διαβάζεις έκθαμβος μια πανίσχυρη και με χαρακτηριστικό χιούμορ χρωματισμένη (όντως χρωματισμένη, γιατί για ζωγραφιά πρόκειται) εκδοχή της περιλάλητης ιστορίας του Χόρχε Λούις Μπόρχες για τον χάρτη και την επικράτεια, εκδοχή που αποτελεί μιαν από τις πιο εύστοχες (έστω και πολύ κατόπιν εορτής) κριτικές στο σταλινικό καθεστώς, όταν το πήγαινε-έλα στον χρόνο και στον χώρο δεν συμβαίνει να είναι απλώς ευρηματική ποστμοντερνιά αλλά οργανικό συνδετικό υλικό της αφήγησης, ήδη από τις πρώτες σελίδες, ας το επαναλάβω, όταν η αβίαστη ροή των λέξεων δείχνει μαστοριά και καλοχωνεμένη στρατηγική ευρυμάθεια, αντιλαμβάνεσαι, περιχαρής, ότι έχεις να κάνεις με σπουδαίο συγγραφέα.

Με μπορχεσιανή ψυχραιμία, ακριβολογία που αγγίζει τις πιο καλές στιγμές του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, και χιούμορ φερμένο από την άλλη μεριά της απόγνωσης, ο συγγραφέας του αφηγείται τρόμους σαν να αφηγείται κήπους, κι αυτή είναι η δύναμη της λογοτεχνικής προσφοράς του.

Όλες οι ιστορίες στο βιβλίο Ο Τσάρος της αγάπης και της τέκνο, που διάβασα απνευστί, είναι έτσι πλεγμένες και μπλεγμένες ώστε να σχηματίζουν ένα πολύπτυχο μυθιστόρημα. Με μπορχεσιανή ψυχραιμία, ακριβολογία που αγγίζει τις πιο καλές στιγμές του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, και χιούμορ φερμένο από την άλλη μεριά της απόγνωσης, ο συγγραφέας του αφηγείται τρόμους σαν να αφηγείται κήπους, κι αυτή είναι η δύναμη της λογοτεχνικής προσφοράς του.

Ήδη από το πρώτο του μυθιστόρημα, τον Αστερισμό Ζωτικών Φαινομένων (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), ο Anthony Marra (Ουάσινγκτον, 1984) έπεισε τόσο το λεγόμενο ευρύ κοινό όσο και τους λεγόμενους λίαν απαιτητικούς αναγνώστες για τι λογής θαύματα είναι ικανός ένας άνθρωπος προικισμένος με ταλέντο —όλοι ξέρουμε ότι δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι το ταλέντο, αλλά ευτυχώς κάμποσοι διατηρούμε την άδολη ικανότητα να το αναγνωρίζουμε περίπου όπως τον έρωτα, με την πρώτη ματιά—, και μάλιστα με ταλέντο που ξέρει να περιπλανιέται γόνιμα στο παρελθόν της λογοτεχνίας, στο χάος των διαδόσεων και των θρύλων, στις ιστορίες που ακούει κανείς στα καπηλειά της δυστυχίας, και παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι διατεθειμένοι να διηγηθούν φρίκες/βάσανα/λαχτάρες/έρωτες/γεννητούρια/θανάτους/αναστάσεις. Ο Marra έχει αυτί.

Μουσικό αυτί. Εξ ου και η συμμετρική διευθέτηση των εννέα ιστοριών που συνθέτουν (μουσικά), το μυθιστόρημά του (διότι, ας το ξαναπούμε, περί μυθιστορήματος πρόκειται), σε δύο πλευρές όπως στους δίσκους βινυλίου. Που παίζονται πρώτη η Πλευρά Α´ και κατόπιν η Πλευρά Β´, με ένα Διάλειμμα όμως, το οποίο τις συνενώνει, δεν δημιουργεί χάσμα ή χάσιμο αλλά ακριβώς συνένωση. Τέσσερα τραγούδια/ιστορίες η Πλευρά Α´: 1. Η λεοπάρδαλη (Λένινγκραντ, 1937), 2. Εγγονές (Κιρόφσκ, 1937-2013), 3. Γραφείο Ταξιδίων του Γκρόζνι (Γκρόζνι, 2003), 4. Αιχμάλωτος του Καυκάσου (Υψίπεδα της Τσετσενίας, 2000). Τέσσερα τραγούδια/ιστορίες και η Πλευρά Β´: 1. Λύκος του Λευκού Δρυμού (Κιρόφσκ, 1999), 2. Παλάτι του λαού (Αγία Πετρούπολη, 2001), 3. Μια περιοδική έκθεση (Αγία Πετρούπολη, 2011-2013), 4. Το τέλος (Διάστημα, έτος άγνωστο). Και, Διάλειμμα: Ο Τσάρος της αγάπης και της τέκνο (Αγία Πετρούπολη, 2001 — Κιρόφσκ, Δεκαετία του 1990). Παρεμπιπτόντως, θυμίζω ότι έτσι, σαν δίσκο LP, είχε διευθετήσει το αφηγηματικό υλικό του και ο αείμνηστος Χρήστος Βακαλόπουλος στις Νέες Αθηναϊκές Ιστορίες (εκδ. Εστία, 1988), με τη διαφορά ότι, εν προκειμένω, κάθε πλευρά είχε πέντε τραγούδια/ιστορίες, και δεν υπήρχε διάλειμμα.

alt
    Ο Anthony Marra
 

Οι εννέα ιστορίες του Marra είναι γεμάτες βία — η βία του ζωγράφου-λογοκριτή που αφαιρεί και το παραμικρό ίχνος ζωής από εκείνους που έχουν πέσει σε δυσμένεια και αφανίζονται με συνοπτικές διαδικασίες κατά την περίοδο των εκκαθαρίσεων μετά την περιβόητη «ανεξιχνίαστη» δολοφονία του Κίροφ (1934), η βία της ανήλικης που καταδίδει την ίδια της τη μάνα, για να υποστεί, με τη σειρά της, τη βία του τραγικού της πατέρα όταν τη σέρνει στον τόπο εξόντωσης της μάνας της, η βία του γκάνγκστερ και μισθοφόρου που έχει προηγουμένως γευτεί τη βία ενός πανίσχυρου διεφθαρμένου συστήματος, το οποίο του στερεί κάθε άλλη προοπτική πέρα από τη χρήση βίας, η βία της καλλονής που πατάει, θέλει-δε-θέλει πάνω σε πτώματα προκειμένου να αναρριχηθεί σε μια κορυφή στην οποία, βέβαια, δεν θα μείνει και πολύ, η βία που βασιλεύει στο Γκρόζνι της Τσετσενίας, στο Λένινγκραντ, στον Αρκτικό Κύκλο, στη δεκαετία του 1990, το 2001, το 1937, το 2013, αλλά και στον άχρονο χώρο των ονείρων, και στο απροσδιόριστο διάστημα, παντού και πάντοτε, πότε έτσι και πότε αλλιώς.

«Χρειάζεται όλη η κρατική εξουσία για να διαγράψει ένα πρόσωπο, αλλά μόνο το σφάλμα ενός ατόμου —αν έτσι λένε τώρα τη μνήμη— για να το διασώσει».

Οι εννέα ιστορίες του Marra είναι γεμάτες με αντίδοτα που αντιμάχονται τη βία — το αντίδοτο του άξαφνα εξοπλισμένου με ιδιοφυΐα πείσματος να επιμείνεις στην ανθρώπινη διάσταση και να μην αποκτηνωθείς απολύτως, όπως συμβαίνει με τον ζωγράφο-λογοκριτή, ο οποίος συλλαμβάνει την ιδέα να ενθέσει σε κάθε φωτογραφία που λογοκρίνει την εικόνα του αδελφού του που έχει κηρυχθεί «ένοχος θρησκευτικού ραντικαλισμού» και έχει εξαφανιστεί από παντού και το παραμικρό ίχνος του, το αντίδοτο του έρωτα και της αγάπης που παίρνει τα ηνία και σώζει την όραση μιας επιμελήτριας εκθέσεων, θύματος βομβαρδισμού της Τσετσενίας από τους Ρώσους, το αντίδοτο της απείθειας στην ίδια σου την προκαθορισμένη από τα γεγονότα διαδρομή και η μεταστροφή σου από φονική μηχανή σε ακτήμονα καλλιεργητή για λογαριασμό του υποτιθέμενου, και επιβεβλημένου, από τα γεγονότα πάντα, εχθρού σου. Και ούτω καθεξής. Βία και αντίδοτο, ιδού η διαλεκτική του Marra στον Τσάρο της αγάπης και της τέκνο (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος). Και φοβάμαι πως αν πω κι άλλα τέτοια, ίσως κάτι αφαιρέσω από την απόλαυση του αναγνώστη.

Περιορίζομαι, λοιπόν, στην παράθεση ορισμένων φράσεων που δείχνουν τον συνδυασμό φαντασίας, ευρυμάθειας, ακρίβειας, ιστορικής γνώσης, χιούμορ, και μεθόδου του Marra, και σε μία συνοπτική κατακλείδα, τύπου «στάτους στο φέισμπουκ».

Οι φράσεις:        

→  Χρειάζεται όλη η κρατική εξουσία για να διαγράψει ένα πρόσωπο, αλλά μόνο το σφάλμα ενός ατόμου —αν έτσι λένε τώρα τη μνήμη— για να το διασώσει (σ. 65, δικά μου τα πλάγια).
→  Το σύμπαν μπορεί να είναι παγερό, σκοτεινό και αδιάφορο, αλλά στο πανεπιστήμιο παίρνεις ναρκωτικά όλη νύχτα και κοιμάσαι όλη μέρα. Γράφω τη διατριβή μου. Πάνω στις Ιστορίες της Οδησσού. Έχω βρει τον τίτλο, «Μπαμπαλίσματα του Μπάμπελ», αλλά τίποτ᾽ άλλο. (σ. 169).
→  Η μετατροπή τού θα μπορούσα να κάνω με το έκανα είναι η γραμματική της ενηλικίωσης (σ. 211).
→  Το γραφείο του χειρουργού ήταν ένας Γκέρχαρντ Ρίχτερ της δεκαετίας του ᾽70, ένα πλάνο που ήθελε ακόμα λίγο να περιστραφεί το δαχτυλίδι του φακού για να νετάρει (σ. 327).

Η κατακλείδα: Θαυμαστό γράψιμο. Θαυμαστή μετάφραση. Θαυμαστή έκδοση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΟ τσάρος της αγάπης και της τέκνο
Anthony Marra
Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης
Ίκαρος 2016
Σελ. 372, τιμή εκδότη €15,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ANTHONY MARRA

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σάλμαν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σάλμαν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Η πόλη της νίκης» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είχε γραφτεί η  ...

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ