COE number

Για το μυθιστόρημα του Jonathan Coe, Αριθμός 11 ή Ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα (μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η δομή του τελευταίου μυθιστορήματος του Jonathan Coe (αγγλική έκδοση 2015) μοιάζει με πυραμιδωτή σκάλα ή καλύτερα, αν λάβουμε υπόψη μας το τέλος, με ιστό, όπου όλα συγκλίνουν σε ένα αδιόρατο, στην αρχή τουλάχιστον, κέντρο. Σ’ αυτό τείνει η νεαρή πρωταγωνίστρια Ρέιτσελ, που φτάνει στην πολιτική της αφύπνιση και δη στην εσωτερική εξέγερση, αλλά κι εκεί οδηγούνται όλοι οι «ένοχοι», οι οποίοι πέφτουν θύματα μιας από μηχανής τιμωρού αράχνης.

Στα πρώτα σκαλιά της πυραμίδας βρίσκεται η διαφορετικότητα - και ο επακόλουθος ρατσισμός απέναντι σε ό,τι κλονίζει τη συντηρητική ισορροπία μας.

Στα πρώτα σκαλιά της πυραμίδας βρίσκεται η διαφορετικότητα – και ο επακόλουθος ρατσισμός απέναντι σε ό,τι κλονίζει τη συντηρητική ισορροπία μας. Οι μαύροι που «αμαυρώνουν» το λευκό κατεστημένο, η αντισυμβατική γυναίκα με τα τατουάζ που είναι εξαρχής τρελή και δη ύποπτη, οι αλλοδαποί άστεγοι που, ενώ τους εκμεταλλευόμαστε εργασιακά, τους περιθωριοποιούμε και τους ενοχοποιούμε, οι ομοφυλόφιλοι που διαφοροποιούνται σεξουαλικά, οι άνθρωποι με σωματικά ελαττώματα, οι αφανείς σε έναν κόσμο επωνύμων, έστω και μετρίων, οι μεγάλοι σε ηλικία σε μια νεολαγνική κοινωνία, οι φτωχοί δίπλα σε πάμπλουτους κ.ά.

Το έργο, όπως προϊδέασα, είναι σπονδυλωτό, αφού από ιστορία σε ιστορία παραμένει σταθερό το νούμερο 11 (ως αριθμός κατοικίας, ως γραμμή λεωφορείου κ.λπ.) και δύο πρόσωπα που μεταπηδάνε από τη μία στην άλλη, οι δυο πάλαι ποτέ φίλες, η Ρέιτσελ και η ομοφυλόφιλη μαύρη Άλισον. Αυτοί οι εξωτερικοί άξονες συνοδεύονται από τρεις εσωτερικούς, οι οποίοι οδηγούν στα ανώτερα σκαλοπάτια και τελικά επιτυγχάνουν το λογοτεχνικό αποτέλεσμα: αφενός, η εκμετάλλευση και η ανηθικότητα-παρανομία με την οποία οι πλούσιοι αυγαταίνουν τα κέρδη ή τη φήμη τους εις βάρος των αδυνάτων, αφετέρου οι ποικίλες οπτικές γωνίες με τις οποίες οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο και οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, και τέλος η κοινή γνώμη που διαμορφώνει στερεότυπα και αποδοκιμάζει ή επιδοκιμάζει καταστάσεις και πρόσωπα. Αυτή μάλιστα χτίζεται είτε στο πλαίσιο ενός μικρού μέρους, όπου οι αλλοτριοφοβικές αντιλήψεις αναπαραράγονται και συντηρούνται εύκολα, είτε στο πλαίσιο των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, τα οποία διαμορφώνουν με στοχευμένο μοντάζ τον τρόπο σκέψης των πολλών.

Σπονδυλωτή όμως είναι η δομή του βιβλίου και επειδή το αρχικό θέμα της διαφορετικότητας δίνει ανεπαίσθητα τη θέση του σε άλλα, για να ολοκληρωθεί το παζλ της βρετανικής κρίσης, το ίδιο το αρχικό θέμα επανέρχεται και χάνεται, παραλλάσσεται και υπολανθάνει, δίνει τη σκυτάλη στη φτώχια και την κοινωνική αναταραρχή, στην πολιτική καχυποψία, στον ρόλο των μέσων μαζικής ενημέρωσης (προπαγάνδα, ελευθερία λόγου, ριάλιτυ κ.ά.), στον άμετρο και ανήθικο πλουτισμό, στις διάφορες παθογένειες δηλαδή της βρετανικής κοινωνίας η οποία ζει μισολιπόθυμη, οδηγούμενη εν αγνοία της στο επακόλουθο Brexit.

Ο αριθμός 11, ενώ παίζει διαφορετικό ρόλο σε καθεμιά από τις πέντε ιστορίες, παραπέμπει μονίμως στο νούμερο της κατοικίας του εκάστοτε Υπουργού Οικονομίας.

Στην ουσία τα δύο κορίτσια, η Ρέιτσελ και η φίλη της, ενηλικιώνονται μέσα από τη συνολική πορεία της Βρετανίας, που διακρίνεται πλέον από λιτότητα και οικονομικό τσίτωμα: από τις διακοπές στο σπίτι του παππού και το μυστηριώδες σπίτι του αριθμού 11 έως τη ζάπλουτη οικία της οικογένειας του σερ Γκίλμπερτ Γκαν κι από τη μιντιακή εικόνα της ζωής μέχρι τα συσσίτια για φτωχούς και την επιδοματική πολιτική του κράτους. Ο αριθμός 11, ενώ παίζει διαφορετικό ρόλο σε καθεμιά από τις πέντε ιστορίες, παραπέμπει μονίμως στο νούμερο της κατοικίας του εκάστοτε Υπουργού Οικονομίας.

Ο Jonathan Coe συνεχίζει την πολιτική σάτιρα του βιβλίου του Τι ωραίο πλιάτσικο, αναμιγνύοντας το σοβαρό με σκηνές χιούμορ, τη συγκίνηση με την ελαφρότητα, το ιδιωτικό που έξαφνα γίνεται δημόσιο με το εθνικό. Ο αναγνώστης σαγηνεύεται από το ύφος, που επειδή δεν είναι εξεζητημένο, αλλά απλό, φυσικό και ρέον, ρολάρει πάνω στην ανάγνωση χωρίς προσκόμματα. Η αφήγηση δηλαδή, δουλεμένη πολύ και λειασμένη σε όλες της τις γωνίες, παραγκωνίζει το ασυνεχές του θέματος, κάνει εσωτερικές και εξωτερικές παραπομπές, φέρνει σταδιακά το ένα θέμα να θηλυκώσει με το άλλο, αρκεί ο αναγνώστης να είναι ενεργός και να αναζητεί τα νήματα του κειμένου.

Θέλει πολλή προσοχή και ίσως μια δεύτερη ανάγνωση για να καταλάβει κανείς τις νοηματικές άκρες, τα υπόρρητα δεδομένα, τις συνάψεις, το κοινωνικό χαλί, και να συνδέσει έτσι τα σκόρπια στοιχεία των πέντε κεφαλαίων σε ένα όλο. Θέλει μεταμοντέρνες προσλαμβάνουσες για να μπορέσει κανείς να πειθαρχήσει το ετερόκλητο υλικό και να το εντάξει σε μία ή μάλλον σε περισσότερες γραμμές πλεύσης. Θέλει πολιτικούς κώδικες και γνώσεις της βρετανικής κοινωνίας, η οποία εν μέρει αντανακλά την ευρωπαϊκή μετακύλιση προς την οικονομική και πολιτισμική ύφεση. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

coeΑριθμός 11
Ή ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα
Jonathan Coe
Μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη
Πόλις 2016
Σελ. 528, τιμή εκδότη €20,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JONATHAN COE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020). 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ