COE number

Για το μυθιστόρημα του Jonathan Coe, Αριθμός 11 ή Ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα (μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η δομή του τελευταίου μυθιστορήματος του Jonathan Coe (αγγλική έκδοση 2015) μοιάζει με πυραμιδωτή σκάλα ή καλύτερα, αν λάβουμε υπόψη μας το τέλος, με ιστό, όπου όλα συγκλίνουν σε ένα αδιόρατο, στην αρχή τουλάχιστον, κέντρο. Σ’ αυτό τείνει η νεαρή πρωταγωνίστρια Ρέιτσελ, που φτάνει στην πολιτική της αφύπνιση και δη στην εσωτερική εξέγερση, αλλά κι εκεί οδηγούνται όλοι οι «ένοχοι», οι οποίοι πέφτουν θύματα μιας από μηχανής τιμωρού αράχνης.

Στα πρώτα σκαλιά της πυραμίδας βρίσκεται η διαφορετικότητα - και ο επακόλουθος ρατσισμός απέναντι σε ό,τι κλονίζει τη συντηρητική ισορροπία μας.

Στα πρώτα σκαλιά της πυραμίδας βρίσκεται η διαφορετικότητα – και ο επακόλουθος ρατσισμός απέναντι σε ό,τι κλονίζει τη συντηρητική ισορροπία μας. Οι μαύροι που «αμαυρώνουν» το λευκό κατεστημένο, η αντισυμβατική γυναίκα με τα τατουάζ που είναι εξαρχής τρελή και δη ύποπτη, οι αλλοδαποί άστεγοι που, ενώ τους εκμεταλλευόμαστε εργασιακά, τους περιθωριοποιούμε και τους ενοχοποιούμε, οι ομοφυλόφιλοι που διαφοροποιούνται σεξουαλικά, οι άνθρωποι με σωματικά ελαττώματα, οι αφανείς σε έναν κόσμο επωνύμων, έστω και μετρίων, οι μεγάλοι σε ηλικία σε μια νεολαγνική κοινωνία, οι φτωχοί δίπλα σε πάμπλουτους κ.ά.

Το έργο, όπως προϊδέασα, είναι σπονδυλωτό, αφού από ιστορία σε ιστορία παραμένει σταθερό το νούμερο 11 (ως αριθμός κατοικίας, ως γραμμή λεωφορείου κ.λπ.) και δύο πρόσωπα που μεταπηδάνε από τη μία στην άλλη, οι δυο πάλαι ποτέ φίλες, η Ρέιτσελ και η ομοφυλόφιλη μαύρη Άλισον. Αυτοί οι εξωτερικοί άξονες συνοδεύονται από τρεις εσωτερικούς, οι οποίοι οδηγούν στα ανώτερα σκαλοπάτια και τελικά επιτυγχάνουν το λογοτεχνικό αποτέλεσμα: αφενός, η εκμετάλλευση και η ανηθικότητα-παρανομία με την οποία οι πλούσιοι αυγαταίνουν τα κέρδη ή τη φήμη τους εις βάρος των αδυνάτων, αφετέρου οι ποικίλες οπτικές γωνίες με τις οποίες οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο και οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, και τέλος η κοινή γνώμη που διαμορφώνει στερεότυπα και αποδοκιμάζει ή επιδοκιμάζει καταστάσεις και πρόσωπα. Αυτή μάλιστα χτίζεται είτε στο πλαίσιο ενός μικρού μέρους, όπου οι αλλοτριοφοβικές αντιλήψεις αναπαραράγονται και συντηρούνται εύκολα, είτε στο πλαίσιο των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, τα οποία διαμορφώνουν με στοχευμένο μοντάζ τον τρόπο σκέψης των πολλών.

Σπονδυλωτή όμως είναι η δομή του βιβλίου και επειδή το αρχικό θέμα της διαφορετικότητας δίνει ανεπαίσθητα τη θέση του σε άλλα, για να ολοκληρωθεί το παζλ της βρετανικής κρίσης, το ίδιο το αρχικό θέμα επανέρχεται και χάνεται, παραλλάσσεται και υπολανθάνει, δίνει τη σκυτάλη στη φτώχια και την κοινωνική αναταραρχή, στην πολιτική καχυποψία, στον ρόλο των μέσων μαζικής ενημέρωσης (προπαγάνδα, ελευθερία λόγου, ριάλιτυ κ.ά.), στον άμετρο και ανήθικο πλουτισμό, στις διάφορες παθογένειες δηλαδή της βρετανικής κοινωνίας η οποία ζει μισολιπόθυμη, οδηγούμενη εν αγνοία της στο επακόλουθο Brexit.

Ο αριθμός 11, ενώ παίζει διαφορετικό ρόλο σε καθεμιά από τις πέντε ιστορίες, παραπέμπει μονίμως στο νούμερο της κατοικίας του εκάστοτε Υπουργού Οικονομίας.

Στην ουσία τα δύο κορίτσια, η Ρέιτσελ και η φίλη της, ενηλικιώνονται μέσα από τη συνολική πορεία της Βρετανίας, που διακρίνεται πλέον από λιτότητα και οικονομικό τσίτωμα: από τις διακοπές στο σπίτι του παππού και το μυστηριώδες σπίτι του αριθμού 11 έως τη ζάπλουτη οικία της οικογένειας του σερ Γκίλμπερτ Γκαν κι από τη μιντιακή εικόνα της ζωής μέχρι τα συσσίτια για φτωχούς και την επιδοματική πολιτική του κράτους. Ο αριθμός 11, ενώ παίζει διαφορετικό ρόλο σε καθεμιά από τις πέντε ιστορίες, παραπέμπει μονίμως στο νούμερο της κατοικίας του εκάστοτε Υπουργού Οικονομίας.

Ο Jonathan Coe συνεχίζει την πολιτική σάτιρα του βιβλίου του Τι ωραίο πλιάτσικο, αναμιγνύοντας το σοβαρό με σκηνές χιούμορ, τη συγκίνηση με την ελαφρότητα, το ιδιωτικό που έξαφνα γίνεται δημόσιο με το εθνικό. Ο αναγνώστης σαγηνεύεται από το ύφος, που επειδή δεν είναι εξεζητημένο, αλλά απλό, φυσικό και ρέον, ρολάρει πάνω στην ανάγνωση χωρίς προσκόμματα. Η αφήγηση δηλαδή, δουλεμένη πολύ και λειασμένη σε όλες της τις γωνίες, παραγκωνίζει το ασυνεχές του θέματος, κάνει εσωτερικές και εξωτερικές παραπομπές, φέρνει σταδιακά το ένα θέμα να θηλυκώσει με το άλλο, αρκεί ο αναγνώστης να είναι ενεργός και να αναζητεί τα νήματα του κειμένου.

Θέλει πολλή προσοχή και ίσως μια δεύτερη ανάγνωση για να καταλάβει κανείς τις νοηματικές άκρες, τα υπόρρητα δεδομένα, τις συνάψεις, το κοινωνικό χαλί, και να συνδέσει έτσι τα σκόρπια στοιχεία των πέντε κεφαλαίων σε ένα όλο. Θέλει μεταμοντέρνες προσλαμβάνουσες για να μπορέσει κανείς να πειθαρχήσει το ετερόκλητο υλικό και να το εντάξει σε μία ή μάλλον σε περισσότερες γραμμές πλεύσης. Θέλει πολιτικούς κώδικες και γνώσεις της βρετανικής κοινωνίας, η οποία εν μέρει αντανακλά την ευρωπαϊκή μετακύλιση προς την οικονομική και πολιτισμική ύφεση. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

coeΑριθμός 11
Ή ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα
Jonathan Coe
Μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη
Πόλις 2016
Σελ. 528, τιμή εκδότη €20,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JONATHAN COE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ