COE number

Για το μυθιστόρημα του Jonathan Coe, Αριθμός 11 ή Ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα (μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η δομή του τελευταίου μυθιστορήματος του Jonathan Coe (αγγλική έκδοση 2015) μοιάζει με πυραμιδωτή σκάλα ή καλύτερα, αν λάβουμε υπόψη μας το τέλος, με ιστό, όπου όλα συγκλίνουν σε ένα αδιόρατο, στην αρχή τουλάχιστον, κέντρο. Σ’ αυτό τείνει η νεαρή πρωταγωνίστρια Ρέιτσελ, που φτάνει στην πολιτική της αφύπνιση και δη στην εσωτερική εξέγερση, αλλά κι εκεί οδηγούνται όλοι οι «ένοχοι», οι οποίοι πέφτουν θύματα μιας από μηχανής τιμωρού αράχνης.

Στα πρώτα σκαλιά της πυραμίδας βρίσκεται η διαφορετικότητα - και ο επακόλουθος ρατσισμός απέναντι σε ό,τι κλονίζει τη συντηρητική ισορροπία μας.

Στα πρώτα σκαλιά της πυραμίδας βρίσκεται η διαφορετικότητα – και ο επακόλουθος ρατσισμός απέναντι σε ό,τι κλονίζει τη συντηρητική ισορροπία μας. Οι μαύροι που «αμαυρώνουν» το λευκό κατεστημένο, η αντισυμβατική γυναίκα με τα τατουάζ που είναι εξαρχής τρελή και δη ύποπτη, οι αλλοδαποί άστεγοι που, ενώ τους εκμεταλλευόμαστε εργασιακά, τους περιθωριοποιούμε και τους ενοχοποιούμε, οι ομοφυλόφιλοι που διαφοροποιούνται σεξουαλικά, οι άνθρωποι με σωματικά ελαττώματα, οι αφανείς σε έναν κόσμο επωνύμων, έστω και μετρίων, οι μεγάλοι σε ηλικία σε μια νεολαγνική κοινωνία, οι φτωχοί δίπλα σε πάμπλουτους κ.ά.

Το έργο, όπως προϊδέασα, είναι σπονδυλωτό, αφού από ιστορία σε ιστορία παραμένει σταθερό το νούμερο 11 (ως αριθμός κατοικίας, ως γραμμή λεωφορείου κ.λπ.) και δύο πρόσωπα που μεταπηδάνε από τη μία στην άλλη, οι δυο πάλαι ποτέ φίλες, η Ρέιτσελ και η ομοφυλόφιλη μαύρη Άλισον. Αυτοί οι εξωτερικοί άξονες συνοδεύονται από τρεις εσωτερικούς, οι οποίοι οδηγούν στα ανώτερα σκαλοπάτια και τελικά επιτυγχάνουν το λογοτεχνικό αποτέλεσμα: αφενός, η εκμετάλλευση και η ανηθικότητα-παρανομία με την οποία οι πλούσιοι αυγαταίνουν τα κέρδη ή τη φήμη τους εις βάρος των αδυνάτων, αφετέρου οι ποικίλες οπτικές γωνίες με τις οποίες οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο και οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, και τέλος η κοινή γνώμη που διαμορφώνει στερεότυπα και αποδοκιμάζει ή επιδοκιμάζει καταστάσεις και πρόσωπα. Αυτή μάλιστα χτίζεται είτε στο πλαίσιο ενός μικρού μέρους, όπου οι αλλοτριοφοβικές αντιλήψεις αναπαραράγονται και συντηρούνται εύκολα, είτε στο πλαίσιο των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, τα οποία διαμορφώνουν με στοχευμένο μοντάζ τον τρόπο σκέψης των πολλών.

Σπονδυλωτή όμως είναι η δομή του βιβλίου και επειδή το αρχικό θέμα της διαφορετικότητας δίνει ανεπαίσθητα τη θέση του σε άλλα, για να ολοκληρωθεί το παζλ της βρετανικής κρίσης, το ίδιο το αρχικό θέμα επανέρχεται και χάνεται, παραλλάσσεται και υπολανθάνει, δίνει τη σκυτάλη στη φτώχια και την κοινωνική αναταραρχή, στην πολιτική καχυποψία, στον ρόλο των μέσων μαζικής ενημέρωσης (προπαγάνδα, ελευθερία λόγου, ριάλιτυ κ.ά.), στον άμετρο και ανήθικο πλουτισμό, στις διάφορες παθογένειες δηλαδή της βρετανικής κοινωνίας η οποία ζει μισολιπόθυμη, οδηγούμενη εν αγνοία της στο επακόλουθο Brexit.

Ο αριθμός 11, ενώ παίζει διαφορετικό ρόλο σε καθεμιά από τις πέντε ιστορίες, παραπέμπει μονίμως στο νούμερο της κατοικίας του εκάστοτε Υπουργού Οικονομίας.

Στην ουσία τα δύο κορίτσια, η Ρέιτσελ και η φίλη της, ενηλικιώνονται μέσα από τη συνολική πορεία της Βρετανίας, που διακρίνεται πλέον από λιτότητα και οικονομικό τσίτωμα: από τις διακοπές στο σπίτι του παππού και το μυστηριώδες σπίτι του αριθμού 11 έως τη ζάπλουτη οικία της οικογένειας του σερ Γκίλμπερτ Γκαν κι από τη μιντιακή εικόνα της ζωής μέχρι τα συσσίτια για φτωχούς και την επιδοματική πολιτική του κράτους. Ο αριθμός 11, ενώ παίζει διαφορετικό ρόλο σε καθεμιά από τις πέντε ιστορίες, παραπέμπει μονίμως στο νούμερο της κατοικίας του εκάστοτε Υπουργού Οικονομίας.

Ο Jonathan Coe συνεχίζει την πολιτική σάτιρα του βιβλίου του Τι ωραίο πλιάτσικο, αναμιγνύοντας το σοβαρό με σκηνές χιούμορ, τη συγκίνηση με την ελαφρότητα, το ιδιωτικό που έξαφνα γίνεται δημόσιο με το εθνικό. Ο αναγνώστης σαγηνεύεται από το ύφος, που επειδή δεν είναι εξεζητημένο, αλλά απλό, φυσικό και ρέον, ρολάρει πάνω στην ανάγνωση χωρίς προσκόμματα. Η αφήγηση δηλαδή, δουλεμένη πολύ και λειασμένη σε όλες της τις γωνίες, παραγκωνίζει το ασυνεχές του θέματος, κάνει εσωτερικές και εξωτερικές παραπομπές, φέρνει σταδιακά το ένα θέμα να θηλυκώσει με το άλλο, αρκεί ο αναγνώστης να είναι ενεργός και να αναζητεί τα νήματα του κειμένου.

Θέλει πολλή προσοχή και ίσως μια δεύτερη ανάγνωση για να καταλάβει κανείς τις νοηματικές άκρες, τα υπόρρητα δεδομένα, τις συνάψεις, το κοινωνικό χαλί, και να συνδέσει έτσι τα σκόρπια στοιχεία των πέντε κεφαλαίων σε ένα όλο. Θέλει μεταμοντέρνες προσλαμβάνουσες για να μπορέσει κανείς να πειθαρχήσει το ετερόκλητο υλικό και να το εντάξει σε μία ή μάλλον σε περισσότερες γραμμές πλεύσης. Θέλει πολιτικούς κώδικες και γνώσεις της βρετανικής κοινωνίας, η οποία εν μέρει αντανακλά την ευρωπαϊκή μετακύλιση προς την οικονομική και πολιτισμική ύφεση. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

coeΑριθμός 11
Ή ιστορίες που μαρτυρούν τρέλα
Jonathan Coe
Μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη
Πόλις 2016
Σελ. 528, τιμή εκδότη €20,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JONATHAN COE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ