munro portrait

Επιλογή έντεκα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά διηγήματα της Alice Munro στη συλλογή Η αγάπη μιας καλής γυναίκας (μτφρ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Βέη

Γνωρίζουμε ότι κατά μια άποψη, όχι και πολύ κολακευτική για το λεγόμενο δεύτερο φύλο, αλλά ιδιαίτερα χρήσιμη για την προσέγγιση του παρόντος έργου, στο οποίο συστεγάζονται έντεκα διηγήματα εξαιρετικής διαύγειας, ότι δηλαδή «αρκεί να προσέξει κανείς το παρουσιαστικό της, για να καταλάβει πως η γυναίκα δεν προορίζεται για βαριά πνευματική ή σωματική εργασία. Εξαργυρώνει την ενοχή της στον κόσμο όχι με δράση, αλλά με πόνο, μέσα από τις ωδίνες του τοκετού, τη φροντίδα του παιδιού και την υποταγή της στον άνδρα, στον οποίο πρέπει να είναι σύντροφος υπομονετική και ευχάριστη. Δεν μπορεί να υποφέρει, να ευχαριστηθεί και να κοπιάσει σε υπερβολικό βαθμό. Η ζωή της κυλά πιο ήσυχη, πιο ασήμαντη και πιο γαλήνια από του άντρα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι απαραίτητα περισσότερο ή λιγότερο ευτυχισμένη».

Αυτά είχαν δημοσιοποιηθεί έναν αιώνα περίπου προτού γεννηθεί η καναδέζα Άλις Μονρό (1931-). Έφεραν την υπογραφή εκείνου του μονήρη της Δρέσδης και της Φραγκφούρτης, του φιλοσοφικά απρόβλεπτου Άρτουρ Σοπενχάουερ, ο οποίος κατά τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες κωδικοποίησε όλους σχεδόν τους νόμους που αφορούν στη λειτουργία του Σύμπαντος. (Βλ. το κεφάλαιο με τίτλο «Περί γυναικών», στο βιβλίο Για τη δυστυχία του κόσμου, σεμετάφραση Μυρτώς Καλοφωλιά, εκδόσεις Πατάκη). Ας αντλήσουμε και από την κατά πολύ μεταγενέστερη, εξ ίσου διάσημη, εκκεντρική γνωμάτευση του Ζακ Λακάν, μαζί βέβαια με τις συνεκδοχές της, τα αντίστοιχα πορίσματα, όπως εκφράστηκαν τότε που η Άλις Μονρό καλλιεργούσε με υποδειγματική υφολογική συνέπεια το είδος της, εννοώ τον αφορισμό «δεν υπάρχει η γυναίκα». Η δυναμιτισμένη περιοχή της επικράτειας των θηλέων απαιτεί συνεπώς, ως εκ των πραγμάτων, την ανάλογη διαχείριση από πλευράς δημιουργικής γραφής, προκειμένου να προβληθεί δεόντως, ιδίως σήμερα, η θέση και η αντι-θέση της γυναίκας.

Η μετάβαση από την επιφάνεια των πραγμάτων στο απύθμενο βάθος του εγώ συμβαίνει σχεδόν ανεπαίσθητα, μετατρέποντας το κατεξοχήν συμβατικό στοιχείο της σχεδόν ανιαρής καθημερινότητας σε τραγικό δείκτη του κόσμου. 

Η Άλις Μονρό απέδειξε και μάλιστα πανηγυρικά ότι διαθέτει όντως τον ικανό και αναγκαίο εκείνο διηγητικό μηχανισμό, ο οποίος μπορεί με ευχέρεια ν΄αναδείξει πολλές πτυχές του γυναικείου χώρου, εμβαθύνοντας κατ' εξοχήν στο ειδικό πάθος. Το κεντρικό διήγημα, με τον δήθεν αθώο τίτλο «Το όνειρο της μητέρας μου» προσφέρει στους αναγνώστες του το μέτρο της αφηγηματικής τεχνικής της συγγραφέως, η οποία, ως γνωστόν, απέσπασε το Βραβείο Νόμπελ το 2013: η μετάβαση από την επιφάνεια των πραγμάτων στο απύθμενο βάθος του εγώ συμβαίνει σχεδόν ανεπαίσθητα, μετατρέποντας το κατεξοχήν συμβατικό στοιχείο της σχεδόν ανιαρής καθημερινότητας σε τραγικό δείκτη του κόσμου. Η θεώρηση του τελευταίου συμβαίνει να είναι εν τέλει ταυτόσημη και εννοιολογικά ισοδύναμη με τη θεώρηση μιας γειτονιάς, η οποία εντοπίζεται σε μια κατά τα φαινόμενα ασήμαντη καναδική επαρχία. Μέσα στο έλασσον της τυποποιημένης πράξης υπάρχει εν δυνάμει το μείζον νόημα. Αρκεί κανείς να μπορεί να το ανιχνεύσει. Κάτι που η Άλις Μονρό ομολογουμένως διεκπεραιώνει ενδελεχώς. Με επαγγελματική αφοσίωση στους κανόνες της συγκεκριμένης αναζήτησης της ζωτικής διαφοράς, προσδιορίζει με εξαιρετική καθαρότητα ύφους τις κειμενικές συντεταγμένες της. Δείχνοντας ταυτοχρόνως τις διαστάσεις της προϊούσας μανίας, η οποία είναι έτοιμη να συντρίψει ανά πάσα στιγμή το αρχετυπικό, το ανυπεράσπιστο θήλυ, το χαμένο μέσα στο λαβύρινθο των μαρτυρικών απώσεων, των χρόνιων φοβιών και των καταπιεσμένων επιθυμιών, η γραφή δρα μαιευτικά. Αυτό είναι το πρώτιστο καθήκον της. Το κείμενο υπακούει δηλαδή σε μια νομοτέλεια, η οποία θυμίζει την πορεία επίλυσης ενός μαθηματικού προβλήματος. Η τελική εξίσωση στην προκειμένη περίπτωση αποτελεί επιβεβαίωση της αδυναμίας των γυναικών να εμπεδώσουν την ποθητή αυθυπέρβασής τους. Ή, για να το διατυπώσω διαφορετικά, το δράμα προκύπτει εδώ από την αδυναμία του θήλεος να υπάρξει αυτόνομα: ο κατά διαλεκτική συνθήκη απαραίτητος Άλλος είναι συνήθως η μοίρα της αθλιότητας. Η δε κατά κανόνα προβλεπόμενη αντίσταση του θύματος συνιστά την άλλη όψη της ματαιότητας. Οι ρυθμοί εξαθλίωσης συναγωνίζονται ο ένας τον άλλον.

Love of a good womanΠώς μπορεί να είναι ανεκτή αυτή ακριβώς η ζωή; Πώς μπορεί ν' αντιστραφεί το κοσμοείδωλο της φθοράς; Είναι δυνατόν το όραμα για ένα καλύτερο, δικαιότερο αύριο να θάβεται από έναν υπερφίαλο, αλλά πανίσχυρο άρρενα; Υφίσταται δυνατότητα απεμπλοκής του θήλεος από τα δίχτυα των ψευδο-ικανοποιήσεων της λίμπιντο; Οι ηρωίδες του Ουίλλιαμ Σόμερσετ Μωμ (1874- 1965) αποδέχονται φέρ' ειπείν εκούσες άκουσες ακόμη και τη συγκάλυψη του φόνου από την πλευρά των συζύγων τους, προκειμένου να επιζήσουν. Δίπλα στα τέρατα-συνεύνους, εκείνες φαίνονται απλώς φορείς του οικογενειακού άγους. Οι δε εμβληματικές περσόνες του Χένρι Τζέιμς (1843 - 1916) υποτάσσονται σε πλείστες περιπτώσεις στην αύρα, στην αίγλη που συνέχει τους ιδανικούς, κατά την προαίρεσή τους, εραστές. Οι ηρωίδες της Άλις Μονρό, προκειμένου ν' αποσείσουν το άχθος της δυσβάστακτης Ετερότητας, μέσα σ΄ ένα κλίμα ρευστότητας και αλλεπάλληλων διαψεύσεων, επιλέγουν ενίοτε την ανενδοίαστη φυγή από την οικογενειακή εστία, ακόμη κι αν είναι μητέρες δύο ή περισσοτέρων τέκνων. Θέλουν να εκλάβουν τη φυγή όχι ασφαλώς ως εσχάτη προδοσία, αλλά ως εσχάτη αναγέννηση. Αρκεί να σταματήσει κανείς στο διήγημα, το οποίο φέρει τον τίτλο «Τα παιδιά μένουν». Εκεί, στη στροφή του δρόμου, οι γυναίκες της συγγραφέως από τον Καναδά συναντούν τις τολμηρές συζύγους των αφηγημάτων του Τζόζεφ Κόνραντ (1857 – 1924) οι οποίες δεν διστάζουν ν' αναζητήσουν την πραγματική, σύμφωνα με το προσωπικό τους θεώρημα, ευτυχία πολύ μακριά από τη νόμιμη κλίνη. Μπορεί ν΄ανατρέξει κανείς πρόχειρα στην άριστα συγκερασμένη Επιστροφή του, η οποία επανακυκλοφορεί αυτή την περίοδο από τις εκδόσεις του Πατάκη σε μετάφραση του Τάκη Μενδράκου.

Κοντολογίς, το ατομικό δραματικό υλικό, το οποίο ενυπάρχει στα επιλογικά μέρη των διηγημάτων της παρούσας συλλογής, που δικαίως θεωρούνται από τα αντιπροσωπευτικότερα της συγγραφέως, διακρίνεται τόσο για την εξόφθαλμη έντασή του, όσο και για τις ενδεχόμενες προεκτάσεις του στον όλο κοινωνικό ιστό. Η ευθύβολη μετάφραση δικαιώνει το πρωτότυπο, το τονίζω αυτό, μαζί με όλες τις υφολογικές του εκλεπτύνσεις. 

 * Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

munro kali gynaikaΗ αγάπη μιας καλής γυναίκας
Alice Munro
Μτφρ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου
Εκδ. Μεταίχμιο 2016
Σελ. 546, τιμή εκδότη: € 16,60

politeia link

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ALICE MUNRO

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Η πόλη της νίκης» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είχε γραφτεί η  ...

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Η οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπ...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ