Bostonians 700

Για το μυθιστόρημα του Henry James, Οι βοστονέζες (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Gutenberg)

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Έχοντας ολοκληρώσει την ανάγνωση των «Βοστονέζων», δεν μπορώ, για μια ακόμα φορά, να μη θαυμάζω την οξύνοια και τη διορατικότητα του Χένρι Τζέιμς, τόσο στην επιλογή του θέματος και των χαρακτήρων (κεντρικών και δευτερευόντων), όσο και στον τρόπο που τους παρουσιάζει. Επιπλέον, το ρίσκο που πήρε γράφοντας εν έτει 1886 για τη «χειραφέτηση των γυναικών» –θέμα το οποίο έκτοτε έχουν «διαπραγματευθεί» πλήθος λογοτεχνών και θεωρητικών– γράφοντας με τον δικό του διεισδυτικό τρόπο και θέτοντας ένα ερώτημα το οποίο δεν έχει απαντηθεί ακόμα και στις μέρες μας. 

Επιγραμματικά, το ερώτημα που θέτει ο μεγάλος συγγραφέας στο Βοστονέζες είναι: Τι είναι αυτό που συγκρατεί και περιορίζει γυναίκες προικισμένες και ξεχωριστές να εγκαταλείψουν τα όνειρά τους, να περιφρονήσουν το χάρισμά τους και να μην το καλλιεργήσουν, μόλις ένας άντρας φανεί στον ορίζοντα; Γιατί ο έρωτας παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στη ζωή των γυναικών, σε σημείο που εύκολα ξεχνούν τις φιλοδοξίες τους, και ακολουθούν σχεδόν αδιαμαρτύρητα τις επιθυμίες του συντρόφου τους, έστω και αν αυτός είναι λιγότερο ευφυής ή λιγότερο ικανός από τις ίδιες; Παρότι η εύκολη απάντηση είναι το θέμα της έκρηξης των ορμονών, ο Χένρι Τζέιμς πάει βαθύτερα ακόμα και από την πολιτική διάσταση του θέματος, ερευνώντας την καταγωγή της «γυναικείας αδυναμίας», ενώ ο χειρισμός των χαρακτήρων του και η τόλμη του είναι άξιες θαυμασμού.

Summer in New England Frank W Benson
       Summer in New England, Frank W. Benson (1862-1951)
 

Στο Βοστονέζες το κοινωνικό κίνημα της χειραφέτησης των γυναικών είναι κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος, την εποχή που ήταν ακόμα στο ξεκίνημά του. Οι δυο κεντρικοί χαρακτήρες είναι ενεργά μέλη του κινήματος και παρότι ο συγγραφέας κρατάει τις αποστάσεις του και δεν προπαγανδίζει υπέρ ή κατά, κατορθώνει να χειριστεί αυτό το φλέγον για την εποχή του ζήτημα –να σημειωθεί πως στις ΗΠΑ το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες παραχωρήθηκε το 1920– με λεπτότητα αλλά χωρίς να χαρίζεται σε κανέναν.

Στην αρχή του μυθιστορήματος ο Αμερικανικός Εμφύλιος έχει μόλις τερματιστεί, και πολλοί υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας και της απελευθέρωσης των σκλάβων δραστηριοποιούνται τώρα στο θέμα των γυναικείων δικαιωμάτων.

Όσες αντιρρήσεις και να έχει κανείς για το πώς παρουσιάζεται το γυναικείο κίνημα σε κάποια αποσπάσματα, ή αυτές που το υπηρετούν, δε μπορεί να μη θαυμάσει τη γενναιότητα ενός ήδη καταξιωμένου συγγραφέα, ο οποίος μάλιστα βιοπορίζεται από την πένα του, να καταπιαστεί με ένα τόσο παράτολμο θέμα. Και πράγματι, δεν υπάρχει προηγούμενο, κανείς έως τότε (1886) δεν είχε ενδιαφερθεί να γράψει για γυναίκες με «αποκλίνουσα» σεξουαλικότητα, ούτε καν οι ίδιες οι γυναίκες (το πρώτο μυθιστόρημα με θέμα τον ομοφυλοφιλικό έρωτα δυο γυναικών εκδόθηκε το 1928 - «Το πηγάδι της μοναξιάς» Ράντκλιφ Χολ). Μάλιστα, παρουσιάζει τις γυναίκες αυτές όχι ως καρικατούρες ή με υπονοούμενα, αλλά με σοβαρότητα, σεβασμό και εμβάθυνση στην οδύνη και στο φόβο που βιώνει η κεντρική ηρωίδα του που έχει συνάψει έναν «βοστονέζικο» γάμο, όπως αποκαλούσαν στην εποχή του Τζέιμς τη συμβίωση δυο γυναικών.

Μαχόμενες σουφραζέτες

Η Βερίνα διαθέτει μαγνητισμό, αν και η ίδια δεν φαίνεται να το συνειδητοποιεί, και τόσο ο Μπέιζελ όσο η Όλιβ μαγεύονται μόλις την ακούν να μιλάει.

Βρισκόμαστε στα 1875, μια δεκαετία μετά τη λήξη του Αμερικανικού Εμφυλίου και ο Μπέιζιλ Ράνσομ, ένας νεαρός κυνικός δικηγόρος από το Μισισιπή, λαμβάνει μια πρόσκληση από την ανοιχτόμυαλη και φιλελεύθερη εξαδέλφη του, Όλιβ Τσάνσελορ, να την επισκεφτεί στη Βοστόνη. Δεν έχει συνειδητοποιήσει το πόσο η Όλιβ έχει αλλάξει από την τελευταία φορά που την είδε ούτε το πώς έχει εξελιχτεί σε μια μαχόμενη σουφραζέτα, σε μια κοινωνία όπου οι περισσότερες γυναίκες δεν κάνουν τίποτα χωρίς την έγκριση και την προστασία των αντρών συγγενών τους. Συνεπώς, δεν είναι περίεργο που αμέσως τον πηγαίνει σε μια συγκέντρωση με ομιλήτρια τη Βερίνα Τάραντ, μια γοητευτική κοπέλα με το χάρισμα της ρητορείας. Η Βερίνα διαθέτει μαγνητισμό, αν και η ίδια δεν φαίνεται να το συνειδητοποιεί, και τόσο ο Μπέιζελ όσο η Όλιβ μαγεύονται μόλις την ακούν να μιλάει. Ο Μπέιζελ θαυμάζει τα νιάτα και την ομορφιά της, αλλά θεωρεί πως οι ριζοσπαστικές, φεμινιστικές ιδέες της είναι εξίσου παράδοξες με τον μεσμερισμό, τη μη επιστημονική μέθοδο θεραπείας που ασκεί ο πατέρας της κοπέλας, και θεωρείται τσαρλατάνος από πολλούς. Η Όλιβ, όμως, βλέπει βαθύτερα από τον Μπέιζελ: διακρίνει στη Βερίνα μια δυνάμει καθοδηγήτρια του σκοπού τους, μια γυναίκα ικανή να προωθήσει τα αιτήματά τους, να εμπνεύσει τα πλήθη, να κινητοποιήσει και να ενώσει τις γυναίκες, αποτελώντας ένα είδους προτύπου.

Ακατέργαστος ερωτισμός

Το ενδιαφέρον της Όλιβ για τη Βερίνα, όσο η σχέση τους εξελίσσεται, περιγράφεται ως ερωτικό χωρίς να κατονομάζεται ως τέτοιο, αλλά μας δίνεται όλη η ένταση και η σφοδρότητα των συναισθημάτων της, η απαίτησή της για αποκλειστικότητα και το μίσος για τον Μπέιζελ και τις επιθυμίες του, ο οποίος δίνει το δικό του αγώνα για να κερδίσει την καρδιά της Βερίνα: «…το να μη δει ποτέ ξανά το πρόσωπο εκείνης που η Όλιβ είχε κλείσει μες την καρδιά της θα ήταν γι’ αυτήν σα να τυφλωνόταν».

Bostonians 2

Ο συγγραφέας μας παρουσιάζει την Όλιβ σα να μην έχει η ίδια συνείδηση του ερωτισμού της ο οποίος «βγαίνει» αυθόρμητος και ακατέργαστος χωρίς να αποκαλύπτεται ποτέ ολοκληρωτικά. Η Όλιβ συνεχίζει να λειτουργεί ζηλόφθονα και ως απατημένη ερωμένη, όχι μόνο στη σχέση της Βερίνα με τον Μπέιζελ αλλά και σε άλλες καταστάσεις, όπως όταν εμφανίζεται ένας δημοσιογράφος και προσφέρεται να παίξει ενεργό ρόλο στην προώθηση της δημόσιας παρουσίας της Βερίνα, προκειμένου να προωθήσει το κίνημα των σουφραζέτων, αλλά ακόμα και στη σχέση της κοπέλας με τους οικείους της. Η Όλιβ μοιάζει να ζηλεύει τον αέρα που η νεαρή κοπέλα αναπνέει και υπάρχουν φορές που δεν μπορεί να συγκρατηθεί: «Αλλά τώρα, ξάφνου, η σοβαρότητα της Όλιβ άρχισε να της φαίνεται αταίριαστη με το σχέδιο του σύμπαντος, άχρηστη σαν πριόνι που είχε σπάσει…»

Η Βερίνα αρχίζει να συναντάει κρυφά τον ερωτευμένο Μπέιζελ και όταν την πείθει να περάσουν μια μέρα στη Βοστώνη μαζί, η κοπέλα αισθάνεται πως μπορεί και εκείνη να τρέφει τα ίδια αισθήματα. Για ένα διάστημα παραπαίει ανάμεσα στα αισθήματά της για τον Μπέιζελ και στη δέσμευσή της απέναντι στην Όλιβ και τον κοινό τους αγώνα, μέχρι να πάρει την απόφασή της. Η σύγκρουση και ο εσωτερικός διχασμός αποτυπώνεται ιδιαίτερα στο τελευταίο κεφάλαιο που καλείται να επιλέξει, αν και ο Τζέιμς φροντίζει να «φωτίζει» πολύ περισσότερο το δράμα της Όλιβ – την απογοήτευση, την εγκατάλειψη και την προδοσία που βιώνει.

Η λεπτή ειρωνεία, η βαθιά γνώση της ανθρώπινης φύσης που επιστρατεύει ακόμα και τις αδυναμίες της προκειμένου να χειραγωγήσει τους άλλους, το βάρος που προκαλεί το χάρισμα στον χαρισματικό, όλα αυτά περιγράφονται από την πένα του Δασκάλου με μαστοριά και μοναδική λεπτότητα. 

Ο Χένρι Τζέιμς, χωρίς να υπολογίζει το κόστος (και πράγματι η υποδοχή του βιβλίου δεν ήταν θετική στην Αμερική) έγραψε για θέματα που δεν είχε κανείς έως τότε ασχοληθεί σοβαρά, αλλά, ακόμα και αν το θέμα αυτό καθαυτό δεν ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον σύγχρονο αναγνώστη, υπάρχουν αποσπάσματα στο βιβλίο που θέλεις να τα διαβάσεις ξανά και ξανά για την απόλαυση της ανάγνωσης σπουδαίας λογοτεχνίας: Η λεπτή ειρωνεία, η βαθιά γνώση της ανθρώπινης φύσης που επιστρατεύει ακόμα και τις αδυναμίες της προκειμένου να χειραγωγήσει τους άλλους, το βάρος που προκαλεί το χάρισμα στον χαρισματικό, όλα αυτά περιγράφονται από την πένα του Δασκάλου –που δεν ονομάστηκε έτσι τυχαία– με μαστοριά και μοναδική λεπτότητα. Ο Δάσκαλος γράφει και η ανθρώπινη κατάσταση (η οδύνη, ο έρωτας, η φιλοδοξία, η ματαιοδοξία) περιγράφεται με έναν καινούργιο τρόπο.

Επίσης, η επιλογή του τριτοπρόσωπου παρεμβατικού αφηγητή δίνει στον αναγνώστη το περιθώριο να κάνει μια παύση στην ανάγνωση και να συλλογιστεί αυτό που μόλις ο συγγραφέας του εξέθεσε. Πολλές φορές προλαβαίνει κάποια ένστασή του, παραθέτοντας μια άλλη άποψη πάνω στο θέμα και άλλες αφήνει το θέμα αναπάντητο και ανοιχτό προκειμένου να τον εμπλέξει και να δώσει ο αναγνώστης τη δική του απάντηση.

Η ελληνική έκδοση είναι πλήρης και καλαίσθητη. Τόσο το προλογικό σημείωμα του άξιου μεταφραστή, όσο και οι λεπτομερείς σημειώσεις προσφέρουν στον αναγνώστη μια σαφή εικόνα της εποχής και του πλαισίου που γράφηκε το μυθιστόρημα, αποδεικνύοντας για μια ακόμα φορά πως τα κλασικά έργα δεν έχουν ηλικία και όταν «συναντώνται» με τον αναγνώστη παραμένουν πάντα νεανικά και φρέσκα. 

* Η εικονογράφηση του άρθρου είναι από την ταινία The Bostonians του James Ivory, που είχε παιχτεί στη χώρα μας με τον τίτλο οι... Βοστωνέζοι. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Σώμα στη βιτρίνα» (εκδ. Μεταίχμιο).


BOSTONEZES COVER 1Οι Βοστονέζες
Henry James
Πρόλογος, Μετάφραση, Σημειώσεις Μιχάλης Μακρόπουλος
Gutenberg 2016
Σελ. 690, τιμή εκδότη €26,00

politeia link

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ HENRY JAMES

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εδώ δεν είναι Μαϊάμι» της Φερνάντα Μελτσόρ (κριτική) – Οι φτωχοδιάβολοι της Βερακρούς

«Εδώ δεν είναι Μαϊάμι» της Φερνάντα Μελτσόρ (κριτική) – Οι φτωχοδιάβολοι της Βερακρούς

Για το βιβλίο της Φερνάντα Μελτσόρ [Fernanda Melchor] «Εδώ δεν είναι Μαϊάμι» (μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, εκδ. Δώμα). Κεντρική εικόνα: φωτογραφίες αγνοούμενων στη Βερακρούς, την Πολιτεία του Μεξικού με τη μεγαλύτερη εγκληματικότητα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ