christina 1948

Για το μυθιστόρημα της Marylinne Robinson «Λάιλα» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο).

Της Έλενας Μαρούτσου

Το μυθιστόρημα της Μέριλυν Ρόμπινσον Λάιλα (εκδ. Μεταίχμιο) είναι το τρίτο μιας τριλογίας μυθιστορημάτων (Γκίλιαντ, Στο Σπίτι, Λάιλα) που όλα τους διαδραματίζονται στην μικρή πόλη Γκίλιαντ της Αϊόβα την εποχή του Οικονομικού Κραχ. Στο ανά χείρας μυθιστόρημα παρακολουθούμε σε τριτοπρόσωπη αφήγηση την ιστορία της Λάιλα, από την ηλικία των τεσσάρων, πέντε χρονών όπου θα την «κλέψει» ή «σώσει» η Ντολ, από ένα οίκημα –κατά πάσα πιθανότητα καταφύγιο αστέγων– όπου σχεδόν φυτοζωεί παραμελημένη από τους δικούς της. Η Ντολ, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μυθιστορηματικές προσωπικότητες, είναι μια γυναίκα προχωρημένης ηλικίας, άστεγη, αγράμματη, πάμφτωχη και βεβαρημένη, απ’ ό,τι μαθαίνουμε, με φόνο, η οποία θα αναλάβει όμως το ρόλο της μητέρας της Λάιλα με αποφασιστικότητα, επιμονή κι αυτοθυσία. Η Ντολ και η Λάιλα θα ακολουθήσουν ένα ασκέρι περιπλανώμενων εργατών της γης, σε μια ζωή σκληρή κι ανασφαλή, όπου οι ηθικοί κώδικες υπαγορεύονται πρωτίστως από την ανάγκη της επιβίωσης.

Η ρωγμή και η πίστη

Την πρώτη φορά που η Ντολ θα αφήσει μόνη της τη Λάιλα θα είναι για να λείψει λίγες μέρες στην πόλη ώστε να τακτοποιήσει «εκκρεμότητες». Ο επικεφαλής του ασκεριού θα αφήσει τότε την Λάιλα στα σκαλιά μιας εκκλησίας. Καθόλου τυχαία η επιλογή της Ρόμπινσον μια που όλο το μυθιστόρημα είναι διάστικτο με θρησκευτικούς συμβολισμούς. Το ίδιο το όνομα της κεντρικής ηρωίδας μάλιστα παραπέμπει σε κρίνο, σύμβολο της άμωμης σύλληψης και της αναγέννησης σε μια νέα ζωή μέσω της πίστης. Για να εισχωρήσει όμως η πίστη στη ζωή της Λάιλα πρέπει να υπάρξει μια ρωγμή. Η ρωγμή αυτή ανοίγει με την πρώτη εγκατάλειψη του κοριτσιού από αυτήν που πήρε αυτόκλητα και αυθαίρετα –όμως υπεύθυνα– τον ρόλο της μάνας της.

Καθόλου τυχαία η επιλογή της Ρόμπινσον μια που όλο το μυθιστόρημα είναι διάστικτο με θρησκευτικούς συμβολισμούς. Το ίδιο το όνομα της κεντρικής ηρωίδας μάλιστα παραπέμπει σε κρίνο, σύμβολο της άμωμης σύλληψης και της αναγέννησης σε μια νέα ζωή μέσω της πίστης. 

Η εμπιστοσύνη λοιπόν ραγίζει και μέσα από τη ρωγμή μπαίνει στην ψυχή του κοριτσιού ο παγωμένος αέρας του κόσμου. Η Λάιλα βρίσκεται για δεύτερη φορά στη ζωή της εγκαταλελειμμένη κι αυτή μάλιστα τη φορά είναι αρκετά μεγάλη ώστε να έχει ανάμνηση της πρότερης ευτυχίας, να συνειδητοποιεί την απώλεια της ένωσης. Την μοναξιά της ανεξάρτητης κι οριστικά αποκομμένης ύπαρξης στον κόσμο. Αν και η Ντολ εμφανίζεται εν τέλει εκεί στα σκαλιά της εκκλησίας για να διεκδικήσει την Λάιλα από τις προστατευτικές διαθέσεις του εφημέριου, το νήμα που ένωνε μάνα και κόρη έχει κοπεί οριστικά.

Ο ομφάλιος λώρος και ο Παράδεισος

Η φροϋδική ερμηνεία για τον έρωτα θέλει τον άνθρωπο να πασχίζει –ως επί το πλείστον μάταια– να ξανανιώσει την μακάρια εμπειρία της απόλυτης ένωσης που είχε βιώσει ως έμβρυο στην κοιλιά της μητέρας του. Το κόψιμο του ομφάλιου λώρου θα μπορούσε σε θεολογικό επίπεδο να είναι η πτώση από τον Παράδεισο κι η προσγείωση σε έναν κόσμο τραχύ και άγριο, όπου όλοι μας, εξ αρχής τρωτοί και στην πορεία βασανισμένοι, βαδίζουμε με απλωμένα χέρια σαν τους τυφλούς προς εκεί όπου θα μπορούσε να υπάρχει ανάπαυση και αγάπη. Στην πορεία της η Λάιλα –προτού βρει την αγάπη στο πρόσωπο του ηλικιωμένου πάστορα Τζον Έημς– θα διέλθει όλα τα στάδια της προσωπικής ερήμωσης. Θα χάσει μυστηριωδώς την Ντολ, θα βρεθεί σε ένα πορνείο στο Σεν Λιούις, θα σκεφτεί να κλέψει κι η ίδια το παιδί που κυοφορεί μια πόρνη, θα το σκάσει για να δουλέψει παραδουλεύτρα σ’ ένα ξενοδοχείο ενώ, μετά την τυχαία συνάντησή της εκεί μ’ έναν άντρα που σύχναζε στο πορνείο και τον οποίο είχε ερωτευθεί, θα φύγει σαν κυνηγημένη και θα ζήσει ένα διάστημα σε μια καλύβα στα περίχωρα της Γκίλιαντ.

Η «λύση» που δίνει η συγγραφέας θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν προβλέψιμη κι ίσως πράγματι να συνορεύει με αυτό που ονομάζουμε «κλισέ», μια παγίδα την οποία επιμελώς αποφεύγει όμως η συγγραφέας μέσω της πραγματικά λεπτεπίλεπτης κι εξαιρετικά εμβριθούς διείσδυσης στην ψυχή των ηρώων της. 

Ο παράξενος, εκλεπτυσμένος και σχεδόν απαλλαγμένος από εγωισμό ή λαγνεία έρωτας που αναπτύσσεται ανάμεσα στον πάστορα Έημς και τη Λάιλα θα μπορούσε να συμβολίζει την ένωση με την εκκλησία και την αναγέννηση μέσα σε μια καινούργια ζωή πλήρους αποδοχής και αγάπης. Η Λάιλα βαπτίζεται από τον πάστορα και στη συνέχεια κυοφορεί το παιδί του. Η «λύση» που δίνει η συγγραφέας θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν προβλέψιμη κι ίσως πράγματι να συνορεύει με αυτό που ονομάζουμε «κλισέ», μια παγίδα την οποία επιμελώς αποφεύγει όμως η συγγραφέας μέσω της πραγματικά λεπτεπίλεπτης κι εξαιρετικά εμβριθούς διείσδυσης στην ψυχή των ηρώων της. Είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνεται η νομαδική ζωή των περιπλανώμενων εργατών της γης, όχι με τον τρόπο που θα το έκανε πιθανώς ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, αλλά όπως η ζωή αυτή ανακλάται μέσα στα μάτια της Λάιλα. Ο αναγνώστης έχει συνεχώς την εντύπωση πως βλέπει τα γεγονότα της ζωής της πρωταγωνίστριας να διαβαίνουν στις σελίδες όπως διαβαίνουν επί παραδείγματι τα σύννεφα πάνω στο παρμπρίζ ενός αυτοκινήτου που τρέχει. Παρότι η αφήγηση δεν είναι πρωτοπρόσωπη, η συγγραφέας έχει με τόση αγάπη και σε τέτοια εγγύτητα στρέψει τον φακό της προς την πρωταγωνίστρια, που μοιάζει να ακούμε την ιστορία με τη δική της φωνή.

alt

Σύγχρονος θρησκευτικός ουμανισμός

Η πολυβραβευμένη Μέριλυν Ρόμπινσον καταφέρνει να δημιουργήσει ένα σύγχρονο μυθιστόρημα με υλικά που μοιάζουν παλιομοδίτικα. Κι όμως. Η Αμερική της Οικονομικής Ύφεσης, οι μάζες των εξαθλιωμένων που αναδύθηκαν, η ομαδική πτώση από το όνειρο, αποτελούν κομμάτια ενός σκηνικού που θα μπορούσε να δανειστεί κι ένα σύγχρονο δράμα. Ο θρησκευτικός μάλιστα ουμανισμός με τον οποίο μοιάζει η συγγραφέας να οπλίζει το σκυρόδεμα της κατασκευής της θα μπορούσε πράγματι να ανακινήσει έναν σύγχρονο στοχασμό σχετικά με την ανάγκη της ενσυναίσθησης και της αλληλεγγύης. Φυσικά, όμως, ένα μυθιστόρημα δεν κρίνεται από την κοινωνική του «χρησιμότητα». Αυτό που στην πραγματικότητα καθιστά σύγχρονο αλλά και μακροπρόσθεσμα ίσως κλασικό αυτό το μυθιστόρημα (και όλη την τριλογία στην οποία εντάσσεται) είναι ο τρόπος του να εντάσσει την μικρή ιστορία στη μεγάλη Ιστορία θέτοντας ταυτόχρονα τη γραφή στο κέντρο του προβληματισμού του.

Η Αγία Γραφή και η Γραφή

Η Λάιλα, όταν πρωτοέρχεται σ’ επαφή με τον πάστορα και την εκκλησία που εκπροσωπεί, κλέβει μια Αγία Γραφή. Η Ντολ της έχει ήδη εξασφαλίσει την δυνατότητα να διαβάζει «χαρίζοντάς» της μια χρονιά στο σχολείο. Μέσω της Αγίας Γραφής όμως η Λάιλα θα καταφέρει να «διαβάσει» τη δική της ιστορία μέσα στον κόσμο. Αποσπάσματα από τον Ιεζεκιήλ είναι διάσπαρτα σε όλο το μήκος της πλοκής και στην πραγματικότητα δίνουν στην πρωταγωνίστρια την δυνατότητα να δει στην ιστορία του Μωυσή, του εγκαταλελειμμένου βρέφους μέσα σ’ ένα καλάθι, τη δική της ιστορία εγκατάλειψης. Η ανάγνωση της Αγίας Γραφής θα γεννήσει μέσα της ταραχή και μέσα στην ταραχή θα αναδυθούν τα πρώτα της φιλοσοφικά ερωτήματα. «Γιατί να συμβαίνουν τα πράγματα όπως συμβαίνουν;» ρωτά τον πάστορα προσπαθώντας στην ουσία να απαντήσει στο αναπάντητο ερώτημα του πόνου. Ο χριστιανισμός είναι αλήθεια πως απαντά σε αυτά τα άλυτα αινίγματα με άλλα αινίγματα, ξεκινώντας μια μακρά κι ενδιαφέρουσα συζήτηση που ίσως δεν είναι της παρούσης. Της παρούσης ανάλυσης είναι μια μεταφορά, ίσως λίγο αυθαίρετη, αλλά κατά τη γνώμη μου, ελκυστική. Ίσως –το τονίζω ίσως– η Αγία Γραφή να μπορεί σταθεί σαν μια ευρύτερη μεταφορά για την γραφή στην πλατιά και λογοτεχνική σημασία της, σαν ένας τρόπος να καθρεφτιζόμαστε μέσα στο δράμα του Άλλου, τη μόνη ίσως διαδικασία αναβάπτισης κι αναγέννησης που μπορούμε να διεκδικήσουμε Χριστιανοί και μη. Αμήν.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΛάιλα
Marilynne Robinson
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Μεταίχμιο 2016
Σελ. 422, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ MARILYNNE ROBINSON

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

«Στο σπίτι της» της Γιάελ φαν ντερ Βάντεν (κριτική) – Κουίρ αφύπνιση στην Ολλανδία των σίξτις

«Στο σπίτι της» της Γιάελ φαν ντερ Βάντεν (κριτική) – Κουίρ αφύπνιση στην Ολλανδία των σίξτις

Για το μυθιστόρημα της Γιάελ φαν ντερ Βάντεν (Yael Van Der Wouden) «Στο σπίτι της» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Ιλάειρας Διονυσοπούλου. 

Γράφει η Φανή Χατζή 

Το πρ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
Νίκος Δαββέτας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται με έκανε να θέλω να γίνω συγγραφέας»

Νίκος Δαββέτας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται με έκανε να θέλω να γίνω συγγραφέας»

Από το «Μαραμπού» και τους «Προσανατολισμούς», την «Πατρική κληρονομιά» και την «Κάθοδο των εννιά» στο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία-της-ζωής του Νίκου Δαββέτα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτ...

Η Εταιρεία Συγγραφέων στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η Εταιρεία Συγγραφέων στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η Εταιρεία Συγγραφέων συμμετέχει στη 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης με τέσσερις ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις με θέμα τις λογοτεχνικές ανθολογίες, την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, την Τεχνητή Νοημοσύνη και την πεζογραφία του Γιώργου Ιωάννου. 

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ