christina 1948

Για το μυθιστόρημα της Marylinne Robinson «Λάιλα» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο).

Της Έλενας Μαρούτσου

Το μυθιστόρημα της Μέριλυν Ρόμπινσον Λάιλα (εκδ. Μεταίχμιο) είναι το τρίτο μιας τριλογίας μυθιστορημάτων (Γκίλιαντ, Στο Σπίτι, Λάιλα) που όλα τους διαδραματίζονται στην μικρή πόλη Γκίλιαντ της Αϊόβα την εποχή του Οικονομικού Κραχ. Στο ανά χείρας μυθιστόρημα παρακολουθούμε σε τριτοπρόσωπη αφήγηση την ιστορία της Λάιλα, από την ηλικία των τεσσάρων, πέντε χρονών όπου θα την «κλέψει» ή «σώσει» η Ντολ, από ένα οίκημα –κατά πάσα πιθανότητα καταφύγιο αστέγων– όπου σχεδόν φυτοζωεί παραμελημένη από τους δικούς της. Η Ντολ, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μυθιστορηματικές προσωπικότητες, είναι μια γυναίκα προχωρημένης ηλικίας, άστεγη, αγράμματη, πάμφτωχη και βεβαρημένη, απ’ ό,τι μαθαίνουμε, με φόνο, η οποία θα αναλάβει όμως το ρόλο της μητέρας της Λάιλα με αποφασιστικότητα, επιμονή κι αυτοθυσία. Η Ντολ και η Λάιλα θα ακολουθήσουν ένα ασκέρι περιπλανώμενων εργατών της γης, σε μια ζωή σκληρή κι ανασφαλή, όπου οι ηθικοί κώδικες υπαγορεύονται πρωτίστως από την ανάγκη της επιβίωσης.

Η ρωγμή και η πίστη

Την πρώτη φορά που η Ντολ θα αφήσει μόνη της τη Λάιλα θα είναι για να λείψει λίγες μέρες στην πόλη ώστε να τακτοποιήσει «εκκρεμότητες». Ο επικεφαλής του ασκεριού θα αφήσει τότε την Λάιλα στα σκαλιά μιας εκκλησίας. Καθόλου τυχαία η επιλογή της Ρόμπινσον μια που όλο το μυθιστόρημα είναι διάστικτο με θρησκευτικούς συμβολισμούς. Το ίδιο το όνομα της κεντρικής ηρωίδας μάλιστα παραπέμπει σε κρίνο, σύμβολο της άμωμης σύλληψης και της αναγέννησης σε μια νέα ζωή μέσω της πίστης. Για να εισχωρήσει όμως η πίστη στη ζωή της Λάιλα πρέπει να υπάρξει μια ρωγμή. Η ρωγμή αυτή ανοίγει με την πρώτη εγκατάλειψη του κοριτσιού από αυτήν που πήρε αυτόκλητα και αυθαίρετα –όμως υπεύθυνα– τον ρόλο της μάνας της.

Καθόλου τυχαία η επιλογή της Ρόμπινσον μια που όλο το μυθιστόρημα είναι διάστικτο με θρησκευτικούς συμβολισμούς. Το ίδιο το όνομα της κεντρικής ηρωίδας μάλιστα παραπέμπει σε κρίνο, σύμβολο της άμωμης σύλληψης και της αναγέννησης σε μια νέα ζωή μέσω της πίστης. 

Η εμπιστοσύνη λοιπόν ραγίζει και μέσα από τη ρωγμή μπαίνει στην ψυχή του κοριτσιού ο παγωμένος αέρας του κόσμου. Η Λάιλα βρίσκεται για δεύτερη φορά στη ζωή της εγκαταλελειμμένη κι αυτή μάλιστα τη φορά είναι αρκετά μεγάλη ώστε να έχει ανάμνηση της πρότερης ευτυχίας, να συνειδητοποιεί την απώλεια της ένωσης. Την μοναξιά της ανεξάρτητης κι οριστικά αποκομμένης ύπαρξης στον κόσμο. Αν και η Ντολ εμφανίζεται εν τέλει εκεί στα σκαλιά της εκκλησίας για να διεκδικήσει την Λάιλα από τις προστατευτικές διαθέσεις του εφημέριου, το νήμα που ένωνε μάνα και κόρη έχει κοπεί οριστικά.

Ο ομφάλιος λώρος και ο Παράδεισος

Η φροϋδική ερμηνεία για τον έρωτα θέλει τον άνθρωπο να πασχίζει –ως επί το πλείστον μάταια– να ξανανιώσει την μακάρια εμπειρία της απόλυτης ένωσης που είχε βιώσει ως έμβρυο στην κοιλιά της μητέρας του. Το κόψιμο του ομφάλιου λώρου θα μπορούσε σε θεολογικό επίπεδο να είναι η πτώση από τον Παράδεισο κι η προσγείωση σε έναν κόσμο τραχύ και άγριο, όπου όλοι μας, εξ αρχής τρωτοί και στην πορεία βασανισμένοι, βαδίζουμε με απλωμένα χέρια σαν τους τυφλούς προς εκεί όπου θα μπορούσε να υπάρχει ανάπαυση και αγάπη. Στην πορεία της η Λάιλα –προτού βρει την αγάπη στο πρόσωπο του ηλικιωμένου πάστορα Τζον Έημς– θα διέλθει όλα τα στάδια της προσωπικής ερήμωσης. Θα χάσει μυστηριωδώς την Ντολ, θα βρεθεί σε ένα πορνείο στο Σεν Λιούις, θα σκεφτεί να κλέψει κι η ίδια το παιδί που κυοφορεί μια πόρνη, θα το σκάσει για να δουλέψει παραδουλεύτρα σ’ ένα ξενοδοχείο ενώ, μετά την τυχαία συνάντησή της εκεί μ’ έναν άντρα που σύχναζε στο πορνείο και τον οποίο είχε ερωτευθεί, θα φύγει σαν κυνηγημένη και θα ζήσει ένα διάστημα σε μια καλύβα στα περίχωρα της Γκίλιαντ.

Η «λύση» που δίνει η συγγραφέας θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν προβλέψιμη κι ίσως πράγματι να συνορεύει με αυτό που ονομάζουμε «κλισέ», μια παγίδα την οποία επιμελώς αποφεύγει όμως η συγγραφέας μέσω της πραγματικά λεπτεπίλεπτης κι εξαιρετικά εμβριθούς διείσδυσης στην ψυχή των ηρώων της. 

Ο παράξενος, εκλεπτυσμένος και σχεδόν απαλλαγμένος από εγωισμό ή λαγνεία έρωτας που αναπτύσσεται ανάμεσα στον πάστορα Έημς και τη Λάιλα θα μπορούσε να συμβολίζει την ένωση με την εκκλησία και την αναγέννηση μέσα σε μια καινούργια ζωή πλήρους αποδοχής και αγάπης. Η Λάιλα βαπτίζεται από τον πάστορα και στη συνέχεια κυοφορεί το παιδί του. Η «λύση» που δίνει η συγγραφέας θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν προβλέψιμη κι ίσως πράγματι να συνορεύει με αυτό που ονομάζουμε «κλισέ», μια παγίδα την οποία επιμελώς αποφεύγει όμως η συγγραφέας μέσω της πραγματικά λεπτεπίλεπτης κι εξαιρετικά εμβριθούς διείσδυσης στην ψυχή των ηρώων της. Είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνεται η νομαδική ζωή των περιπλανώμενων εργατών της γης, όχι με τον τρόπο που θα το έκανε πιθανώς ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, αλλά όπως η ζωή αυτή ανακλάται μέσα στα μάτια της Λάιλα. Ο αναγνώστης έχει συνεχώς την εντύπωση πως βλέπει τα γεγονότα της ζωής της πρωταγωνίστριας να διαβαίνουν στις σελίδες όπως διαβαίνουν επί παραδείγματι τα σύννεφα πάνω στο παρμπρίζ ενός αυτοκινήτου που τρέχει. Παρότι η αφήγηση δεν είναι πρωτοπρόσωπη, η συγγραφέας έχει με τόση αγάπη και σε τέτοια εγγύτητα στρέψει τον φακό της προς την πρωταγωνίστρια, που μοιάζει να ακούμε την ιστορία με τη δική της φωνή.

alt

Σύγχρονος θρησκευτικός ουμανισμός

Η πολυβραβευμένη Μέριλυν Ρόμπινσον καταφέρνει να δημιουργήσει ένα σύγχρονο μυθιστόρημα με υλικά που μοιάζουν παλιομοδίτικα. Κι όμως. Η Αμερική της Οικονομικής Ύφεσης, οι μάζες των εξαθλιωμένων που αναδύθηκαν, η ομαδική πτώση από το όνειρο, αποτελούν κομμάτια ενός σκηνικού που θα μπορούσε να δανειστεί κι ένα σύγχρονο δράμα. Ο θρησκευτικός μάλιστα ουμανισμός με τον οποίο μοιάζει η συγγραφέας να οπλίζει το σκυρόδεμα της κατασκευής της θα μπορούσε πράγματι να ανακινήσει έναν σύγχρονο στοχασμό σχετικά με την ανάγκη της ενσυναίσθησης και της αλληλεγγύης. Φυσικά, όμως, ένα μυθιστόρημα δεν κρίνεται από την κοινωνική του «χρησιμότητα». Αυτό που στην πραγματικότητα καθιστά σύγχρονο αλλά και μακροπρόσθεσμα ίσως κλασικό αυτό το μυθιστόρημα (και όλη την τριλογία στην οποία εντάσσεται) είναι ο τρόπος του να εντάσσει την μικρή ιστορία στη μεγάλη Ιστορία θέτοντας ταυτόχρονα τη γραφή στο κέντρο του προβληματισμού του.

Η Αγία Γραφή και η Γραφή

Η Λάιλα, όταν πρωτοέρχεται σ’ επαφή με τον πάστορα και την εκκλησία που εκπροσωπεί, κλέβει μια Αγία Γραφή. Η Ντολ της έχει ήδη εξασφαλίσει την δυνατότητα να διαβάζει «χαρίζοντάς» της μια χρονιά στο σχολείο. Μέσω της Αγίας Γραφής όμως η Λάιλα θα καταφέρει να «διαβάσει» τη δική της ιστορία μέσα στον κόσμο. Αποσπάσματα από τον Ιεζεκιήλ είναι διάσπαρτα σε όλο το μήκος της πλοκής και στην πραγματικότητα δίνουν στην πρωταγωνίστρια την δυνατότητα να δει στην ιστορία του Μωυσή, του εγκαταλελειμμένου βρέφους μέσα σ’ ένα καλάθι, τη δική της ιστορία εγκατάλειψης. Η ανάγνωση της Αγίας Γραφής θα γεννήσει μέσα της ταραχή και μέσα στην ταραχή θα αναδυθούν τα πρώτα της φιλοσοφικά ερωτήματα. «Γιατί να συμβαίνουν τα πράγματα όπως συμβαίνουν;» ρωτά τον πάστορα προσπαθώντας στην ουσία να απαντήσει στο αναπάντητο ερώτημα του πόνου. Ο χριστιανισμός είναι αλήθεια πως απαντά σε αυτά τα άλυτα αινίγματα με άλλα αινίγματα, ξεκινώντας μια μακρά κι ενδιαφέρουσα συζήτηση που ίσως δεν είναι της παρούσης. Της παρούσης ανάλυσης είναι μια μεταφορά, ίσως λίγο αυθαίρετη, αλλά κατά τη γνώμη μου, ελκυστική. Ίσως –το τονίζω ίσως– η Αγία Γραφή να μπορεί σταθεί σαν μια ευρύτερη μεταφορά για την γραφή στην πλατιά και λογοτεχνική σημασία της, σαν ένας τρόπος να καθρεφτιζόμαστε μέσα στο δράμα του Άλλου, τη μόνη ίσως διαδικασία αναβάπτισης κι αναγέννησης που μπορούμε να διεκδικήσουμε Χριστιανοί και μη. Αμήν.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΛάιλα
Marilynne Robinson
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Μεταίχμιο 2016
Σελ. 422, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ MARILYNNE ROBINSON

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου ένα αφιέρωμα στη ζωή και στ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ