alt

Για το μυθιστόρημα του Ζάουμε Καμπρέ Confiteor (μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Καταλαβαίνεις ότι ένα μυθιστόρημα είναι σπουδαίο από την πρώτη σελίδα, ενίοτε και από την πρώτη φράση. Μπαίνεις κατευθείαν στο πνεύμα, σε δεξιώνεται από την αρχή ένας χώρος με πολλά δωμάτια, που οδηγούν σε άλλα δωμάτια, όλα γεμάτα καθρέφτες, μια λαβυρινθώδης μαγεία που ωστόσο παραμένει καθαρή, διαυγής, και σε οδηγεί, αφού χαθείς και ξαναχαθείς, εκεί από όπου άρχισες, στην πρώτη σελίδα, στην πρώτη φράση, όπου συμπυκνώνονται όλες οι σημασίες, όλα τα γεγονότα, όλες οι περιπέτειες, όλες οι ευτυχίες και οι δυστυχίες που περικλείονται σ᾽ εκείνη την πρώτη σελίδα, στην πρώτη εκείνη φράση. Επί εκατό περίπου ώρες, με ελάχιστα διαλείμματα και ελάχιστο ύπνο, και αφού παράτησα κάθε τι άλλο, περιπλανήθηκα στις 725 σελίδες (που δεν έπαυαν να με παραπέμπουν σε χιλιάδες άλλες σελίδες, σε εκατοντάδες άλλες ώρες ξενυχτιού και επίμονης ανάγωσης, σε δεκάδες άλλα μεγαλειώδη έργα του ανθρώπινου νου), του μυθιστορήματος Confiteor που συνέθεσε, ανάμεσα στα 2003 και 2011, ο Καταλανός συγγραφέας Jaume Cabré (Ζάουμε Καμπρέ).

Πρόκειται για ένα αριστοτεχνικά κατασκευασμένο όργιο συναισθημάτων, εντάσεων, ενοχών, συγκρούσεων, ερώτων, φιλοδοξιών, ιστοριών από το βαθύ παρελθόν, παρακάμψεων και παρεμβολών και παρεκβάσεων, ντοκουμέντων που παρουσιάζονται σαν μύθοι και μύθων που εκτίθεται σαν ντοκουμέντα.

Πρόκειται για ένα αριστοτεχνικά κατασκευασμένο (κάθε έργο τέχνης είναι μια οργανωμένη, μελετημένη, στρατηγικά οργανωμένη, σκακιστικά μεθοδευμένη κατασκευή) όργιο συναισθημάτων, εντάσεων, ενοχών, συγκρούσεων, ερώτων, φιλοδοξιών, ιστοριών από το βαθύ παρελθόν, παρακάμψεων και παρεμβολών και παρεκβάσεων, ντοκουμέντων που παρουσιάζονται σαν μύθοι και μύθων που εκτίθενται σαν ντοκουμέντα. Ο Καμπρέ, γεννημένος στη Βαρκελώνη το 1947, καταπιάστηκε με σχεδόν όλα τα είδη του γραπτού λόγου (διηγήματα, μυθιστορήματα, σενάρια για τον κινηματογράφο και για τηλεοπτικές σειρές, θεατρικά έργα, εφηβική λογοτεχνία, δοκίμιο) και διαθέτει έτσι μια θαυμαστή αφηγηματική άνεση συνδυασμένη με βαθύτατη εμπειρική γνώση δεκάδων τεχνικών. Στο Confiteor όλες αυτές οι τεχνικές συνυπάρχουν αλλά, προσοχή!, όχι για να φτιάξουν ένα αβαθές μεταμοντέρνο παιγνιακό αφήγημα, προορισμένο να καταναλωθεί με αμέριμνη βουλιμία και να λησμονηθεί τάχιστα, αλλά για να συγκροτήσουν ένα βαθύ υπαρξιακό και ιστορικό έργο που θέλει, και καταφέρνει, να συνομιλήσει στα ίσια με άλλα μεγάλα μυθιστορήματα πολλαπλών αφηγηματικών τεχνικών, όπως το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας (1973) του Thomas Pynchon, από τα παλαιότερα χρονολογικά, το Εκκρεμές του Φουκώ (1988) του Umberto Eco, από τα λίγο μεταγενέστερα, το Infinite Jest (1996) του David Foster Wallace και ο Υπόγειος Κόσμος (1997) του Don DeLillo από τα αρκετά πρόσφατα, και το Omega Minor (2004) του Paul Verhaeghen, το 2666 (2004) του Roberto Bolaño, και η Κεντρική Ευρώπη (2007) του Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν από τα λίαν πρόσφατα.

Κοινό στοιχείο αυτών των μαξιμαλιστικών μυθιστορημάτων —"μυθιστορήματα-μαστόδοντα", όπως τα έλεγε και ο David Foster Wallace— είναι, πέραν των πολλών εκατοντάδων σελίδων τους, η διαρκής εμπλοκή του προσωπικού-συναισθηματικού με το πολιτικό-ιστορικό, η πολυφωνία, η κίνηση μεγάλων μαζών γεγονότων, το χιούμορ (άλλοτε υπόγειο και άλλοτε περίοπτο), η κριτική του παρόντος μέσα από το παρελθόν ή από το μέλλον, και η πολυδιάστατη προσωπικότητα των κεντρικών χαρακτήρων. Και, βέβαια, ο διαρκής διακαής διάλογος με τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας και του στοχασμού.

alt
    Ο Jaume Cabré
 

Ο Καμπρέ στο Confiteor στήνει μια σχετικά απλή ιστορία (αγόρι αγαπάει κορίτσι) και απλώνει άπειρα πλοκάμια, που πάντα συνδέονται, στο μεσαιωνικό παρελθόν της Ευρώπης, στην μεσοπολεμική αναστάτωση και τις ευκαιρίες τυχοδιωκτισμού που άνοιξε, στην Ισπανία του Φράνκο, στον εφιάλτη του Άουσβιτς, στη σημερινή μεταβιομηχανική κοινωνία του θεάματος. Όλο το μυθιστόρημα (υποτίθεται ότι) είναι μια αχανής επιστολή, γραμμένη με παραληρηματικούς ρυθμούς από τον προικισμένο αλλά πάντα σαστισμένο σαν παιδί μπροστά στα γεγονότα της ζωής Αντριά Αρντέβολ ι Μποσκ προς την (νεκρή πια) αγαπημένη του, τη Σάρα Βόλτες-Εψτέιν. Ο Αντριά, χτυπημένος από αρρώστια («Ο αυτοκράτορας που θα με δολοφονήσει δεν λέγεται Θεοδώριχος, αλλά Αλτσχάιμερ ο Μέγας»), πασχίζει με όσες δυνάμεις του απομένουν να μιλήσει για όλους όσοι και για όλα όσα απαρτίζουν την προσωπική του ιστορία, συνδέοντάς την, όμως, με αλλεπάλληλα ιστορικά γεγονότα που την έχουν, έμμεσα και άμεσα, επηρεάσει. Η γιγάντια αυτή "επιστολή" παραδίδεται από τον ίδιο στα χέρια του παιδιόθεν άσπονδου φίλου του, του Μπερνάτ Πλένσα ι Πουνσόδα, ο οποίος (θεωρείται ότι) μας την παραδίδει υπό τη μορφή μυθιστορήματος, του μυθιστορήματος που κρατάμε στα χέρια μας, αφού, έχοντας διαπράξει επονείδιστη λογοκλοπή, την παρουσιάζει ως δικό του έργο. Ο εν λόγω Μπερνάτ, καίτοι προικισμένος βιολιστής επιμένει να γράφει και να θέλει να διαπρέψει ως συγγραφέας. Ένα βιολί διατρέχει όλη την αφήγηση: φτιαγμένο τον 18ο αιώνα από τον Lorenzo Storioni, το βιολί θα αλλάξει χέρια πάμπολλες φορές, θα βαφτεί με αίμα, καθώς εξαιτίας του (λέγεται ότι) ο Guillaume-François Vial δολοφόνησε τον θείο του, τον Jean-Marie Leclair l’aîné, θα βρεθεί στην Ολλανδία επί γερμανικής κατοχής και εν συνεχεία στο Άουσβιτς στα χέρια ενός ταγματάρχη/ιατρού/βασανιστή Ες Ες, κατόπιν στη μεταπολεμική Ιταλία και τέλος στην Ισπανία και στα χέρια του τυχοδιώκτη πατέρα του Αντριά.

Κανένα ερωτηματικό, απ᾽ αυτά που σκορπάει εσκεμμένα εδώ κι εκεί μες στη ροή των σελίδων ο Καμπρέ, δεν μένει αναπάντητο, όλα συνδέονται, όπως επέμενε ο Pynchon, το κείμενο είναι ένα παλίμψηστο, ένα αχανές cut-up.

Όλα μπλέκονται γύρω από το βιολί, και τίποτα δεν σταματάει εκεί. Ο αφηγηματικός οίστρος του Καμπρέ, και η άρτια τεχνική του, ή μάλλον το σύνολο των επιστρατευμένων τεχνικών, δημιουργούν διαρκώς δίνες χρόνου και γεγονότων που μας καταβυθίζουν στο Κακό, στη Βία, στην Οδύνη. Αλλά και στον Ανοξείδωτο Έρωτα, στη Φιλία, στην Τέχνη. Ο δεύτερος ενικός εναλλάσσεται συνεχώς με τον τρίτο και τον πρώτο, η απεύθυνση αλλάζει διαρκώς, μέσα στην ίδια φράση, και αβίαστα (εδώ έγκειται η δεξιοτεχνία του Καμπρέ) μεταφερόμαστε χωρίς μοντάζ και με ανεπαίσθηρα ιδιοφυή ρακόρ από τη μία εποχή στην άλλη, από τον ένα χώρο στον άλλο, από τη μία κατάσταση στην άλλη. Κανένα ερωτηματικό, απ᾽ αυτά που σκορπάει εσκεμμένα εδώ κι εκεί μες στη ροή των σελίδων ο Καμπρέ, δεν μένει αναπάντητο, όλα συνδέονται, όπως επέμενε ο Pynchon, το κείμενο είναι ένα παλίμψηστο, ένα αχανές cut-up (ναι, ο Καμπρέ οφείλει πολλά στον William S. Burroughs), ένα μοιρολόι που γίνεται όπερα που γίνεται σκακιστική παρτίδα που γίνεται κόμιξ που γίνεται δοκίμιο που γίνεται ερωτογράφημα που γίνεται λυγμός που γίνεται χάρτης δακρύων, όπως λέει σε μια σελίδα ο Αντριά.

Γεμάτο μουσική (Μπάρτοκ, Μπετόβεν, Μπρούκνερ, Μπραμς), φορτισμένο με την ένταση ακαριαίων αυτοσχέδιων αποφθεγμάτων («Ο συγγραφέας είναι σολίστας», «Το αινιγματικό ποίημα είναι ο απόηχος μιας άλυτης διαμάχης», «Ἑμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε κάτοικοι μιας χώρας αλλά μιας γλώσσας»), φορτωμένο με τις παλινωδίες των παθών (μίσος, εκδίκηση, φιλία, έρωτας, χρήμα, απληστία, φιλοσοξία), κατοικημένο από μείζονες στοχαστές (Ludwig Wittgenstein, Isaiah Berlin, Hannah Arendt, Vico, Ramon Llull), χρωματισμένο από φιγούρες που στοιχειώνουν την παιδική ηλικία (καουμπόηδες, Ινδιάνοι, ντετέκτιβ), το Confiteor είναι ένα πολύτιμο κιβώτιο μνήμης, ένα σεντούκι με τιμαλφή, που μας καλεί να ανακαλύψουμε και πάλι, και ξανά, και πάντα, τον πλούτο της ανθρώπινης φαντασίας, του ανθρώπινου στοχασμού, της ανθρώπινης τέχνης και να τον στρέψουμε, και συνεχώς να τον στρέφουμε, ενάντια στην κοινοτοπία του Κακού. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altConfiteor
Ζάουμε Καμπρέ
Μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός
Πόλις 2016
Σελ. 736, τιμή εκδότη €22,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JAUME CABRE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020). 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

Το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών διοργανώνει το 1ο Φεστιβάλ «Διά-δραση» από τις 15 έως τις 17 Ιουνίου, με θέμα των συζητήσεων και των καλλιτεχνικών δράσεων τη σιωπή.

Επιμέλεια: Book Press

...

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

Το 15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) θα πραγματοποιηθεί από τις 13 έως τις 22 Ιουνίου στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις.

Επιμέλεια: Book Press

Υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνας Σα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ