alt

Για το μυθιστόρημα του Ζάουμε Καμπρέ Confiteor (μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Καταλαβαίνεις ότι ένα μυθιστόρημα είναι σπουδαίο από την πρώτη σελίδα, ενίοτε και από την πρώτη φράση. Μπαίνεις κατευθείαν στο πνεύμα, σε δεξιώνεται από την αρχή ένας χώρος με πολλά δωμάτια, που οδηγούν σε άλλα δωμάτια, όλα γεμάτα καθρέφτες, μια λαβυρινθώδης μαγεία που ωστόσο παραμένει καθαρή, διαυγής, και σε οδηγεί, αφού χαθείς και ξαναχαθείς, εκεί από όπου άρχισες, στην πρώτη σελίδα, στην πρώτη φράση, όπου συμπυκνώνονται όλες οι σημασίες, όλα τα γεγονότα, όλες οι περιπέτειες, όλες οι ευτυχίες και οι δυστυχίες που περικλείονται σ᾽ εκείνη την πρώτη σελίδα, στην πρώτη εκείνη φράση. Επί εκατό περίπου ώρες, με ελάχιστα διαλείμματα και ελάχιστο ύπνο, και αφού παράτησα κάθε τι άλλο, περιπλανήθηκα στις 725 σελίδες (που δεν έπαυαν να με παραπέμπουν σε χιλιάδες άλλες σελίδες, σε εκατοντάδες άλλες ώρες ξενυχτιού και επίμονης ανάγωσης, σε δεκάδες άλλα μεγαλειώδη έργα του ανθρώπινου νου), του μυθιστορήματος Confiteor που συνέθεσε, ανάμεσα στα 2003 και 2011, ο Καταλανός συγγραφέας Jaume Cabré (Ζάουμε Καμπρέ).

Πρόκειται για ένα αριστοτεχνικά κατασκευασμένο όργιο συναισθημάτων, εντάσεων, ενοχών, συγκρούσεων, ερώτων, φιλοδοξιών, ιστοριών από το βαθύ παρελθόν, παρακάμψεων και παρεμβολών και παρεκβάσεων, ντοκουμέντων που παρουσιάζονται σαν μύθοι και μύθων που εκτίθεται σαν ντοκουμέντα.

Πρόκειται για ένα αριστοτεχνικά κατασκευασμένο (κάθε έργο τέχνης είναι μια οργανωμένη, μελετημένη, στρατηγικά οργανωμένη, σκακιστικά μεθοδευμένη κατασκευή) όργιο συναισθημάτων, εντάσεων, ενοχών, συγκρούσεων, ερώτων, φιλοδοξιών, ιστοριών από το βαθύ παρελθόν, παρακάμψεων και παρεμβολών και παρεκβάσεων, ντοκουμέντων που παρουσιάζονται σαν μύθοι και μύθων που εκτίθενται σαν ντοκουμέντα. Ο Καμπρέ, γεννημένος στη Βαρκελώνη το 1947, καταπιάστηκε με σχεδόν όλα τα είδη του γραπτού λόγου (διηγήματα, μυθιστορήματα, σενάρια για τον κινηματογράφο και για τηλεοπτικές σειρές, θεατρικά έργα, εφηβική λογοτεχνία, δοκίμιο) και διαθέτει έτσι μια θαυμαστή αφηγηματική άνεση συνδυασμένη με βαθύτατη εμπειρική γνώση δεκάδων τεχνικών. Στο Confiteor όλες αυτές οι τεχνικές συνυπάρχουν αλλά, προσοχή!, όχι για να φτιάξουν ένα αβαθές μεταμοντέρνο παιγνιακό αφήγημα, προορισμένο να καταναλωθεί με αμέριμνη βουλιμία και να λησμονηθεί τάχιστα, αλλά για να συγκροτήσουν ένα βαθύ υπαρξιακό και ιστορικό έργο που θέλει, και καταφέρνει, να συνομιλήσει στα ίσια με άλλα μεγάλα μυθιστορήματα πολλαπλών αφηγηματικών τεχνικών, όπως το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας (1973) του Thomas Pynchon, από τα παλαιότερα χρονολογικά, το Εκκρεμές του Φουκώ (1988) του Umberto Eco, από τα λίγο μεταγενέστερα, το Infinite Jest (1996) του David Foster Wallace και ο Υπόγειος Κόσμος (1997) του Don DeLillo από τα αρκετά πρόσφατα, και το Omega Minor (2004) του Paul Verhaeghen, το 2666 (2004) του Roberto Bolaño, και η Κεντρική Ευρώπη (2007) του Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν από τα λίαν πρόσφατα.

Κοινό στοιχείο αυτών των μαξιμαλιστικών μυθιστορημάτων —"μυθιστορήματα-μαστόδοντα", όπως τα έλεγε και ο David Foster Wallace— είναι, πέραν των πολλών εκατοντάδων σελίδων τους, η διαρκής εμπλοκή του προσωπικού-συναισθηματικού με το πολιτικό-ιστορικό, η πολυφωνία, η κίνηση μεγάλων μαζών γεγονότων, το χιούμορ (άλλοτε υπόγειο και άλλοτε περίοπτο), η κριτική του παρόντος μέσα από το παρελθόν ή από το μέλλον, και η πολυδιάστατη προσωπικότητα των κεντρικών χαρακτήρων. Και, βέβαια, ο διαρκής διακαής διάλογος με τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας και του στοχασμού.

alt
    Ο Jaume Cabré
 

Ο Καμπρέ στο Confiteor στήνει μια σχετικά απλή ιστορία (αγόρι αγαπάει κορίτσι) και απλώνει άπειρα πλοκάμια, που πάντα συνδέονται, στο μεσαιωνικό παρελθόν της Ευρώπης, στην μεσοπολεμική αναστάτωση και τις ευκαιρίες τυχοδιωκτισμού που άνοιξε, στην Ισπανία του Φράνκο, στον εφιάλτη του Άουσβιτς, στη σημερινή μεταβιομηχανική κοινωνία του θεάματος. Όλο το μυθιστόρημα (υποτίθεται ότι) είναι μια αχανής επιστολή, γραμμένη με παραληρηματικούς ρυθμούς από τον προικισμένο αλλά πάντα σαστισμένο σαν παιδί μπροστά στα γεγονότα της ζωής Αντριά Αρντέβολ ι Μποσκ προς την (νεκρή πια) αγαπημένη του, τη Σάρα Βόλτες-Εψτέιν. Ο Αντριά, χτυπημένος από αρρώστια («Ο αυτοκράτορας που θα με δολοφονήσει δεν λέγεται Θεοδώριχος, αλλά Αλτσχάιμερ ο Μέγας»), πασχίζει με όσες δυνάμεις του απομένουν να μιλήσει για όλους όσοι και για όλα όσα απαρτίζουν την προσωπική του ιστορία, συνδέοντάς την, όμως, με αλλεπάλληλα ιστορικά γεγονότα που την έχουν, έμμεσα και άμεσα, επηρεάσει. Η γιγάντια αυτή "επιστολή" παραδίδεται από τον ίδιο στα χέρια του παιδιόθεν άσπονδου φίλου του, του Μπερνάτ Πλένσα ι Πουνσόδα, ο οποίος (θεωρείται ότι) μας την παραδίδει υπό τη μορφή μυθιστορήματος, του μυθιστορήματος που κρατάμε στα χέρια μας, αφού, έχοντας διαπράξει επονείδιστη λογοκλοπή, την παρουσιάζει ως δικό του έργο. Ο εν λόγω Μπερνάτ, καίτοι προικισμένος βιολιστής επιμένει να γράφει και να θέλει να διαπρέψει ως συγγραφέας. Ένα βιολί διατρέχει όλη την αφήγηση: φτιαγμένο τον 18ο αιώνα από τον Lorenzo Storioni, το βιολί θα αλλάξει χέρια πάμπολλες φορές, θα βαφτεί με αίμα, καθώς εξαιτίας του (λέγεται ότι) ο Guillaume-François Vial δολοφόνησε τον θείο του, τον Jean-Marie Leclair l’aîné, θα βρεθεί στην Ολλανδία επί γερμανικής κατοχής και εν συνεχεία στο Άουσβιτς στα χέρια ενός ταγματάρχη/ιατρού/βασανιστή Ες Ες, κατόπιν στη μεταπολεμική Ιταλία και τέλος στην Ισπανία και στα χέρια του τυχοδιώκτη πατέρα του Αντριά.

Κανένα ερωτηματικό, απ᾽ αυτά που σκορπάει εσκεμμένα εδώ κι εκεί μες στη ροή των σελίδων ο Καμπρέ, δεν μένει αναπάντητο, όλα συνδέονται, όπως επέμενε ο Pynchon, το κείμενο είναι ένα παλίμψηστο, ένα αχανές cut-up.

Όλα μπλέκονται γύρω από το βιολί, και τίποτα δεν σταματάει εκεί. Ο αφηγηματικός οίστρος του Καμπρέ, και η άρτια τεχνική του, ή μάλλον το σύνολο των επιστρατευμένων τεχνικών, δημιουργούν διαρκώς δίνες χρόνου και γεγονότων που μας καταβυθίζουν στο Κακό, στη Βία, στην Οδύνη. Αλλά και στον Ανοξείδωτο Έρωτα, στη Φιλία, στην Τέχνη. Ο δεύτερος ενικός εναλλάσσεται συνεχώς με τον τρίτο και τον πρώτο, η απεύθυνση αλλάζει διαρκώς, μέσα στην ίδια φράση, και αβίαστα (εδώ έγκειται η δεξιοτεχνία του Καμπρέ) μεταφερόμαστε χωρίς μοντάζ και με ανεπαίσθηρα ιδιοφυή ρακόρ από τη μία εποχή στην άλλη, από τον ένα χώρο στον άλλο, από τη μία κατάσταση στην άλλη. Κανένα ερωτηματικό, απ᾽ αυτά που σκορπάει εσκεμμένα εδώ κι εκεί μες στη ροή των σελίδων ο Καμπρέ, δεν μένει αναπάντητο, όλα συνδέονται, όπως επέμενε ο Pynchon, το κείμενο είναι ένα παλίμψηστο, ένα αχανές cut-up (ναι, ο Καμπρέ οφείλει πολλά στον William S. Burroughs), ένα μοιρολόι που γίνεται όπερα που γίνεται σκακιστική παρτίδα που γίνεται κόμιξ που γίνεται δοκίμιο που γίνεται ερωτογράφημα που γίνεται λυγμός που γίνεται χάρτης δακρύων, όπως λέει σε μια σελίδα ο Αντριά.

Γεμάτο μουσική (Μπάρτοκ, Μπετόβεν, Μπρούκνερ, Μπραμς), φορτισμένο με την ένταση ακαριαίων αυτοσχέδιων αποφθεγμάτων («Ο συγγραφέας είναι σολίστας», «Το αινιγματικό ποίημα είναι ο απόηχος μιας άλυτης διαμάχης», «Ἑμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε κάτοικοι μιας χώρας αλλά μιας γλώσσας»), φορτωμένο με τις παλινωδίες των παθών (μίσος, εκδίκηση, φιλία, έρωτας, χρήμα, απληστία, φιλοσοξία), κατοικημένο από μείζονες στοχαστές (Ludwig Wittgenstein, Isaiah Berlin, Hannah Arendt, Vico, Ramon Llull), χρωματισμένο από φιγούρες που στοιχειώνουν την παιδική ηλικία (καουμπόηδες, Ινδιάνοι, ντετέκτιβ), το Confiteor είναι ένα πολύτιμο κιβώτιο μνήμης, ένα σεντούκι με τιμαλφή, που μας καλεί να ανακαλύψουμε και πάλι, και ξανά, και πάντα, τον πλούτο της ανθρώπινης φαντασίας, του ανθρώπινου στοχασμού, της ανθρώπινης τέχνης και να τον στρέψουμε, και συνεχώς να τον στρέφουμε, ενάντια στην κοινοτοπία του Κακού. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altConfiteor
Ζάουμε Καμπρέ
Μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός
Πόλις 2016
Σελ. 736, τιμή εκδότη €22,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JAUME CABRE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ