Συχνές αναμοχλεύσεις διαφόρων συγκινησιακών δεδομένων, απρόοπτες εξομολογήσεις και προφανώς ειλικρινείς αυτοαναλύσεις αυτοκαταστροφικών ατόμων, αδιέξοδα ναρκισσιστών, απονενοημένα διαβήματα, πικρίες ερώτων, καταδύσεις σε εθνολογικά καταπιστεύματα, μελέτες ανθρωπολογικές και βεβαίως οικογενειακά ρομάντζα συναποτελούν τους χαρακτηριστικότερους δείκτες των αναφορών.

Πρόκειται εν ολίγοις για τις εμπειρίες ενός διπλού ταξιδιού. Ένα δηλαδή στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, προς τα τέλη του περασμένου αιώνα, κι ένα στα εσώτερα στρώματα του εγώ του κύριου αφηγηματικού ήρωα. Η εισαγωγική δήλωση του τελευταίου πιστοποιεί τον ακραίο, φιλόδοξο στόχο του: «Ήταν το καλοκαίρι που ο άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι. Ήμουν πολύ νέος τότε, αλλά δεν πίστευα πως υπήρχε κάποιο μέλλον. Ήθελα να ζήσω ριψοκίνδυνα, να ωθήσω τον εαυτό μου στα άκρα κι έπειτα να δω τι θα συνέβαινε όταν έφτανα εκεί». Άλλωστε το πλήρες ονοματεπώνυμό του παραπέμπει εμμέσως πλην σαφώς σε δαιδαλώδη, ατέρμονα οδοιπορικά σε όλα, σχεδόν, τα μήκη και πλάτη της Υδρογείου. Ήτοι: Marco Stanley Fogg, όπου το πρώτο αναφέρεται στον Μάρκο Πόλο, το δεύτερο στον Henry Morton Stanley, τον βρετανό δημοσιογράφο, ο οποίος, ως γνωστόν, κατόρθωσε να εντοπίσει τον παρεπιδημούντα στις ζούγκλες της Αφρικής ιατρό David Livingstone, και το τρίτο στον περιώνυμο Phileas Fogg, τον αλησμόνητο χαρακτήρα του Ιουλίου Βερν των παιδικών μας και όχι μόνο χρόνων, ο οποίος ολοκληρώνει πανηγυρικά τον γύρο του κόσμου σε διάρκεια ογδόντα ημερών.

Ορφανός, ο νεαρός Marco Stanley Fogg, χωρίς κανένα οικονομικό στήριγμα, αναγκάζεται για να επιζήσει να πουλήσει όλα τα βιβλία, τα οποία είχε κληρονομήσει από έναν θείο του, ονόματι Βίκτωρ. Στη συνέχεια δεν θα διστάσει να βρει καταφύγιο στο Κεντρικό Πάρκο του Μανχάταν. Δεν είναι ακριβώς πλάνης, αλλά ένας ακόμη κάτοικος τρόμου. Η ζωή κερδίζεται από δευτερόλεπτο σε δευτερόλεπτο. Τίποτα δεν είναι απλώς αυτονόητο. Η εφηβεία είναι θυσία στο Κακό. Θα εγκαταλείψει την ιδιαίτερα επικίνδυνη νεοϋρκέζικη ζούγκλα, όταν θα διασταυρωθεί με πρόσωπα τα οποία θα εκδηλώσουν διάφορες μορφές συμπαράστασης. Ένα από αυτά, ο Τσίμερ, που κατά λέξη σημαίνει δωμάτιο στα γερμανικά, του προσφέρει στέγη. Η αναζήτηση του πατέρα θα τον φέρει τελικά στην αρχετυπική, αμερικανική Δύση της Επιθυμίας.

Θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο πανεπιστημιακής εργασίας, από καθαρά σημασιολογική άποψη, η χρήση του ονόματος και των ιδιοτήτων της Σελήνης. Εντός του συγκεκριμένου διηγητικού πλαισίου λειτουργεί κατά κύριο λόγο ως οφθαλμός του σύμπαντος κόσμου. Ή ως συνείδηση του όντως Όντος. Οι περιοδικές της εμφανίσεις προκαθορίζουν τη διατήρηση των ιστών του είναι. Στις σελίδες του παρόντος έργου διαχέεται ενίοτε η σελήνια ουσία ως μεταφυσική αλήθεια.

Συγκρατώ ότι και σ΄ αυτό το μυθιστόρημα η αυτοβιογραφική υφή είναι σαφώς παρούσα. Ο Paul Auster από μια άποψη αναπτύσσει Εαυτόν. Μνημονεύω φέρ’ ειπείν ότι ο Marco Stanley Fogg και ο συγγραφέας – πατέρας του γεννήθηκαν το 1947. Είναι βιβλιοφάγοι, απόφοιτοι του ίδιου πρωτοκλασάτου Πανεπιστημίου, δηλαδή του διάσημου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Αμφότεροι βιώνουν τη στέρηση του Πατέρα στην καθημερινή πράξη, γευματίζουν στο κινέζικο εστιατόριο, του οποίου το όνομα υιοθετήθηκε ως τίτλος του μυθιστορήματος, χάνουν αισθητά βάρος λόγω της παρατεταμένης οικονομικής ανέχειας, στην οποία άπραγοι δοκιμάζονται, μεταναστεύουν στη Γαλλία, έχοντας προηγουμένως συμμετάσχει σε ποικίλες φοιτητικές κινητοποιήσεις στη Γενέτειρά τους. Κοντολογίς, αναπνέουν τον αέρα του ίδιου ζωτικού περιβάλλοντος. H ανακάλυψη του Πατέρα, προς το τέλος της ασθματικής αφήγησης, συνιστά μια από τις κορυφαίες στιγμές της μυθοπλαστικής πορείας του Paul Auster. Αποτελεί κατ’ ουσίαν ανοικοδόμηση του παρ΄ ολίγον ανέφικτου. Ο Πατέρας δεν χρειάζεται καν, στην προκειμένη περίπτωση, να επινοηθεί. Υπάρχει ως έτοιμο καθόλα κείμενο εν υπνώσει. Αρκεί δηλαδή η ολοκλήρωση του μυθιστορήματος για να γεννήσει ο υιός τον Πατέρα. Η αποκατάσταση της ένδον σκηνής συνάδει σε μεγάλο βαθμό με την καταστατική, ιδιότυπη αρμονία της εξ αντικειμένου Φύσης, η οποία παρακολουθεί και ελέγχει με τον τρόπο της τις συμπεριφορές των θνητών. Επισημαίνω ότι θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο πανεπιστημιακής εργασίας, από καθαρά σημασιολογική άποψη, η χρήση του ονόματος και των ιδιοτήτων της Σελήνης. Εντός του συγκεκριμένου διηγητικού πλαισίου λειτουργεί κατά κύριο λόγο ως οφθαλμός του σύμπαντος κόσμου. Ή ως συνείδηση του όντως Όντος. Οι περιοδικές της εμφανίσεις προκαθορίζουν τη διατήρηση των ιστών του είναι. Στις σελίδες του παρόντος έργου διαχέεται ενίοτε η σελήνια ουσία ως μεταφυσική αλήθεια.

Οι δε καθοριστικές συναντήσεις του Marco Stanley Fogg τόσο με τον εγωπαθή Thomas Effing όσο και με τον Solomon Barber, θα τον οδηγήσουν προοδευτικά στη ζώνη μιας ριζικής αναγέννησης. Εννοώ εδώ το σημείο μηδέν της επανάκτησης Εγώ. Παραθέτω το κρίσιμο επιλογικό χωρίο κατά λέξη: «Από την κορυφή του ακρωτηρίου μπορούσα ήδη να δω τον ωκεανό, εγώ όμως συνέχισα το περπάτημα ώσπου κατέβηκα κοντά στη θάλασσα. Ήταν τέσσερις το απόγευμα όταν έβγαλα τις μπότες μου κι ένιωσα την άμμο κάτω από τα πόδια μου. Είχα φτάσει στην άκρη του κόσμου και πιο πέρα δεν υπήρχε τίποτ’ άλλο εκτός από τον αέρα και τα κύματα, μια ερημιά που έφτανε ίσαμε τις ακτές της Κίνας. Αποδώ ξεκινώ, είπα μέσα μου, εδώ αρχίζει η ζωή μου». (βλ. σελ. 401). Η λύση του εσωτερικού δράματος βιώνεται σε απόλυτο βαθμό ως διεύρυνση των οριζόντων του διηγητικού προσώπου.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

Το παλάτι του φεγγαριού
Paul Auster
Μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου
Μεταίχμιο 2016
Σελ. 416, τιμή εκδότη €16,60

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ PAUL AUSTER