the ghosts

Για τη νουβέλα του Joseph Conrad Η επιστροφή (μτφρ. Τάκης Μενδράκος, εκδ. Πατάκη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Στην Επιστροφή του Τζόζεφ Κόνραντ, ο Άλβαν Χέρβεϋ επιστρέφει στη συζυγική του εστία και, μπαίνοντας στην ιματιοθήκη, πολλαπλασιάζεται καθρεφτισμένος στις πόρτες της γκαρνταρόμπας, και στον μεγάλο καθρέφτη της συζύγου του, σε «ένα σωρό καθωσπρέπει μιμητικά αντίγραφα, ντυμένα ακριβώς όπως αυτός. Είχαν τις δικές του συγκρατημένες χειρονομίες, κουνιόντουσαν όταν κουνιόταν, ακινητούσαν μαζί του και είχαν την παρουσία ζωής και αισθημάτων που, όπως φανταζόταν εκείνος, τιμούσαν και πρόβαλλαν τον οποιονδήποτε άντρα».

Να πώς βλέπει λοιπόν ο ίδιος τον εαυτό του: ως τον οποιονδήποτε καθωσπρέπει άντρα – είναι ο μεσοαστός Λονδρέζος everyman, ευυπόληπτος ανάμεσα στους ομοίους του. Όταν νωρίτερα έχει αποβιβαστεί από το τρένο του σ’ ένα σταθμό του Ουέστ Εντ και ανεβαίνει βιαστικός τα σκαλιά μες στο πλήθος, «ήταν σαν να φορούσαν σχεδόν όλοι στολή. Τα αδιάφορα πρόσωπα, αν και διαφέρανε μεταξύ τους, είχαν κάποια συγγένεια, λες και μια ομάδα αδελφών αποφάσισαν με σύνεση, αξιοπρέπεια, αηδία ή πρόβλεψη, να αγνοήσουν ο ένας τον άλλον». Άνθρωποι βιαστικοί σαν να «δραπετεύουν […] από κάτι ύποπτο και αθέατο, κάτι σαν την αλήθεια ή την πανούκλα», γράφει με ιδιοφυή ειρωνεία ο Κόνραντ για τη θέση που κατέχει η αλήθεια στη ζωή οποιουδήποτε απ’ αυτούς τους άντρες και, παρεμπιπτόντως, του Άλβαν Χέρβεϋ.

Έχει πέντε χρόνια παντρεμένος με την ανώνυμη, στην Επιστροφή, σύζυγό του (το «κορίτσι» απλώς, ή η «γυναίκα του»), που την πήρε για τα «θέλγητρά» της, γιατί ήταν «δυνατή και στητή σαν οβελίσκος, είχε όμορφο πρόσωπο, φωτεινό μέτωπο, άδολα μάτια και ούτε μια δική της σκέψη στο κεφάλι», και έκτοτε συμβίωναν έχοντας πλέον χάσει «τη δυνατότητα μιας πραγματικά στενής σχέσης.

Έχει πέντε χρόνια παντρεμένος με την ανώνυμη, στην Επιστροφή, σύζυγό του (το «κορίτσι» απλώς, ή η «γυναίκα του»), που την πήρε για τα «θέλγητρά» της, γιατί ήταν «δυνατή και στητή σαν οβελίσκος, είχε όμορφο πρόσωπο, φωτεινό μέτωπο, άδολα μάτια και ούτε μια δική της σκέψη στο κεφάλι», και έκτοτε συμβίωναν έχοντας πλέον χάσει «τη δυνατότητα μιας πραγματικά στενής σχέσης, που διαφέρει από εκείνη των δύο ζώων τα οποία τρέφονται στο ίδιο παχνί και μένουνε κάτω από την ίδια στέγη σ’ έναν πολυτελή στάβλο», σε ένα «θελκτικό περιβάλλον, ενδιαίτημα όλων των αρετών, όπου τίποτε δεν περνάει στη συνείδηση και όπου όλες οι χαρές ή οι λύπες επιμελημένα χαμηλώνουν τον τόνο τους και μετασχηματίζονται σε ευχαρίστηση ή ενόχληση».

Ωστόσο, όλη τούτη η ψευδαίσθηση, της καθωσπρέπει καλής ζωής, γκρεμίζεται όταν ο Άλβαν βρίσκει αφημένο πάνω στην τουαλέτα της συζύγου του ένα φάκελο μ’ ένα σημείωμα μέσα, όπου του λέει πως τον άφησε για έναν άλλον άντρα. Η οδυνηρή μάχη, όμως, που δίνει ο Άλβαν Χέρβεϋ μόνος κι έντρομος ανάμεσα στα είδωλά του στους καθρέφτες, δεν είναι  για να βρει έστω και εκ των υστέρων μιαν αλήθεια στη θέση της γκρεμισμένης ψευδαίσθησης, αλλά για να αρπαχτεί απ’ ό,τι έχει χάσει. Έτσι, όταν συλλογιέται τη σύζυγό του πολεμώντας να ανακαλύψει την κρυφή λογική της πράξης της, τη σκέφτεται «σε κάθε της υπόσταση, εκτός από τη μόνη ουσιαστική. Τη σκέφτηκε σαν ένα καλοαναθρεμμένο κορίτσι, σαν σύζυγο, σαν άτομο καλλιεργημένο, σαν την αρχόντισσα του σπιτιού, σαν κυρία, αλλά δεν τη σκέφτηκε απλώς σαν γυναίκα». Δεν του λείπει η ίδια αλλά οι ρόλοι της, και ό,τι τον συνθλίβει είναι η εικόνα που οι άλλοι θα έχουν πλέον γι’ αυτόν. Όλος, μέχρι τώρα, ήταν ένα προσεχτικά καμωμένο κοινωνικό κέλυφος που, για να υπάρχει, εκείνη του ήταν απαραίτητη. Ενώ τώρα «έπαψε να αποτελεί μέλος μιας κοινωνίας, μέλος με θέση, σταδιοδρομία και όνομα προσαρμοσμένο σαν ενδεικτική ετικέτα κάποιας περίπλοκης σύνθεσης».

Μα η φυγή της ήταν μόνο μισό βήμα προς την άπιαστη ελευθερία. Επιστρέφει –μετανιωμένη;– πριν από την ώρα του μεσημεριανού γεύματος, κι ο Άλβαν σκέφτεται πως δε χρειάζεται να καταλάβει κανένας τίποτε, ούτε οι υπηρέτριες ούτε κανείς άλλος. Μονάχα που ο ίδιος, πλέον, ξέρει, και ξεκινά μια διελκυστίνδα ανάμεσα στο αντρόγυνο, καθώς σπαράσσονται παλεύοντας να πείσουν τους εαυτούς τους για το αυτονόητο, πως πράγματι αγαπήθηκαν· μάταια, γιατί τούτη η γνώση μπορεί να υπάρξει μονάχα ως κάτι που, αν και γνώσιμο, παραμένει κρυφό, ενώ γίνεται σκόνη όταν δάχτυλα προσπαθούν να το πιάσουν για να βεβαιωθούν πως είναι χειροπιαστό.

Σε όλη την Επιστροφή, εντούτοις, η γυναίκα παραμένει ένα αίνιγμα, με κίνητρα και βλέψεις που είναι άγνωστα σαν το αφανέρωτο όνομά της, μα ο Άλβαν Χέρβεϋ φτάνει τελικά πέρα κι από το τωρινό τρομαχτικό κενό της ζωής του, ως την αλήθεια, που δεν του αφήνει παρά μόνο μία λύση.

conrad 700Ο Κόνραντ στην Επιστροφή γράφει μ’ ολάνοιχτους τους κρουνούς της φαντασίας του, με πυκνές συνειρμικές μεταφορές, και χάρη στις ποιητικές του εικόνες το μικρό του δράμα δωματίου αποχτά κοσμικές διαστάσεις. Συνέλαβε την ιστορία του μετά από ένα γεύμα στο Λονδίνο, το Φεβρουάριο 1897, με τον Χένρι Τζέιμς, όταν ο ίδιος ήταν τριάντα εννέα χρονών κι ο Τζέιμς πενήντα τριών· και, με την υποδειγματική της σχέση ύφους και δομής, και την αίσθηση πνιχτού υπαρξιακού τρόμου που αποπνέει, η Επιστροφή θα μπορούσε πράγματι να είχε γραφτεί από το συγγραφέα του Θηρίου στη ζούγκλα, της Εικόνας στο χαλί, της Χρυσής κούπας. Η συγγραφή της τον παίδεψε πέντε μήνες, μετά δε δέχτηκε κανένα περιοδικό να τη δημοσιεύσει, και τελικά εκδόθηκε το 1898 στη συλλογή Tales of Unrest. «Ως επί το πλείστον συνίσταται από σωματικές εντυπώσεις», έγραφε ο Κόνραντ για την Επιστροφή στον πρόλογο της συλλογής του· «εντυπώσεις ήχων και εικόνων… που ’χουν, θαρρείς, μιαν αυτονομία και συνδυάζονται με μιαν εξιδανικευμένη περιγραφή μιας θελκτικής μεσοαστικής κατοικίας, που μολαταύτα καταφέρνει να γεννά μια δυσοίωνη αίσθηση».

Όντως, αφού ο Άλβαν Χέρβεϋ έχει βρει το σημείωμα της συζύγου του, έχεις την εντύπωση πως όλες οι ανέσεις στη ζωή του, αυτές που ως τότε την έντυναν και της προσέδιδαν νόημα και κύρος, τώρα συνωμοτούν ώστε να «απομείνει απλώς μια ανθρώπινη ύπαρξη, στερημένη από τον μαγευτικό κόσμο των ημικυκλικών δρόμων και πλατειών· μόνος, γυμνός και τρομαγμένος σαν τον πρωτόπλαστο την πρώτη μέρα της αμαρτίας».

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΗ επιστροφή
Joseph Conrad
Μτφρ. Τάκης Μενδράκος
Εκδ. Πατάκη 2016
Σελ. 144, τιμή εκδότη €7,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOSEPH CONRAD

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Venturini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ