alt

Για το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Patti Smith Πάτι και Ρόμπερτ (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Κέδρος).

Της Βάσιας Τζανακάρη

Every night before I rest my head
See those dollar bills go swirling 'round my bed
I know they're stolen, but I don' t feel bad
I take that money, buy you things you never had
Free Money, Horses

Ήτανε δυο παιδιά η Πάτι και ο Ρόμπερτ. Δυο παιδιά που τους ένωσε το καλλιτεχνικό τους όραμα, και κάτι πέρα από αυτό, κάτι κοσμικό (cosmic), που τους έσπρωξε να γνωριστούν, να ερωτευτούν και να παραμείνουν φίλοι μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος. Την ιστορία της πολυδιάστατης σχέσης της με τον φωτογράφο Ρόμπερτ Μέιπλθορπ αποτυπώνει η Πάτι Σμιθ στο βιβλίο της Just Kids, βιβλίο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, και που στα ελληνικά του δόθηκε ο ρομαντικός τίτλος Πάτι και Ρόμπερτ, ίσως όχι άστοχα καθώς συμπυκνώνει την ουσία του βιβλίου και υπογραμμίζει τον μυθιστορηματικό ρομαντισμό της σχέσης τους, τον στερεοτυπικό μεγάλο έρωτα δύο καλλιτεχνικών φύσεων που δοκιμάζεται από την ανέχεια. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο ανέχειας και δυσκολιών πορεύτηκαν η Σμιθ και ο Μέιπλθορπ στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’60 και του ’70. Αγωνίστηκαν μαζί και χωριστά να βρουν την καλλιτεχνική φωνή τους, πάλεψαν να επιβιώσουν –ζούσαν σε αισχρά καταλύματα κα μοιράζονταν ένα σάντουιτς και μια κόκα κόλα–, τα κατάφεραν και έμειναν κοντά ο ένας στον άλλον μέχρι το τέλος. Και μολονότι συχνά έπαιρναν διαφορετικά μονοπάτια, αυτά έμοιαζαν συνεχώς να μπλέκονται μεταξύ τους.

Το βιβλίο ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια της Σμιθ στη Φιλαδέλφεια και στη συνέχεια στο Νιου Τζέρσεϊ, και παρακολουθεί την αντίστοιχη πορεία του Μέιπλθορπ, δίνοντας μας ένα επαρκές πλαίσιο για να κατανοήσουμε τις επιρροές τους. Η Σμιθ από μικρή βυθίστηκε στον κόσμο των βιβλίων και της τέχνης αλλά και της σκληρής πραγματικότητας, καθώς το 1967, στα εικοσιένα της, έμεινε έγκυος και έδωσε το παιδί για υιοθεσία, ενώ επιβίωνε δουλεύοντας σε εργοστάσιο. Η ίδια χρονιά όμως έμελλε να τη φέρει κοντά στον Μέιπλθορπ.

Η Σμιθ από μικρή βυθίστηκε στον κόσμο των βιβλίων και της τέχνης αλλά και της σκληρής πραγματικότητας, καθώς το 1967, στα 21 της, έμεινε έγκυος και έδωσε το παιδί για υιοθεσία, ενώ επιβίωνε δουλεύοντας σε εργοστάσιο. Η ίδια χρονιά όμως έμελλε να τη φέρει κοντά στον Μέιπλθορπ.

Η Σμιθ φτάνει στη Νέα Υόρκη και περιγράφει ανατριχιαστικά τον πρώτο της καιρό στο Μεγάλο Μήλο, τις μέρες που περνούσε πεινασμένη, την ανασφάλεια αλλά και τον ιδεαλισμό της. Μέσα από τα μάτια της βλέπουμε κι εμείς τη σφύζουσα Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’60, όπως ακριβώς την έβλεπε κι εκείνη με τον ενθουσιασμό της ηλικίας της, μια πόλη δύσκολη αλλά γεμάτη δυνατότητες, ζωντανή και παλλόμενη και πολύβουη, γεμάτη φώτα και ανθρώπους. Με αντίστοιχα πηγαίο ενθουσιασμό και φρεσκάδα, με φωνή σχεδόν κρυστάλλινη, αφηγείται τη γνωριμία και τον έρωτά της με τον Μέιπλθορπ, και μας παρασέρνει μαζί της στον έρωτα που σαν κύμα τους σάρωσε καθώς και στις πιο σκοτεινές πτυχές της ζωής ενός καλλιτέχνη, σε μια Νέα Υόρκη που όταν δεν αποτελεί τουριστικό προορισμό, είναι μια πόλη σκοτεινή, σκληρή, ακριβή, όπου όλα μοιάζουν να ορίζονται από την τυχαιότητα. Ο επιμένων νικά, αλλά στη Νέα Υόρκη μπορεί και όχι. Χρειάστηκε επιμονή από την πλευρά των δύο νεαρών μα και μεγάλη τύχη για να φτάσουν στο στόχο τους. Η Σμιθ, θα το απέδιδε σε κοσμικά αίτια (δεν είναι λίγα τα σημεία στο βιβλίο όπου αναφέρει ότι ένιωθε την «ενέργεια» σε ορισμένα μέρη όπου πήγαινε, σε ορισμένες στιγμές που ζούσε). Οι δύο νέοι περιπλανιούνται διαρκώς στη Νέα Υόρκη, και μέσα από την ζωντανή αφήγηση βολτάρουμε κι εμείς παρέα τους. Περιμένουμε, μαζί με τον Μέιπλθορπ, έξω από τα μουσεία (μιας και δεν είχαν λεφτά να μπουν και οι δύο και έμπαιναν μια ο ένας, μια ο άλλος εναλλάξ), παίρνουμε τον υπόγειο και ταξιδεύουμε ως την άκρη της πόλης, τους παρατηρούμε να ζωγραφίζουν συντροφιά. Ταυτόχρονα, γινόμαστε μάρτυρες σε γεγονότα που σημάδεψαν την αμερικανική ιστορία της pop culture, από το θάνατο του Κολτρέιν μέχρι τις συναυλίες των Rolling Stones και την αυλή του Άντι Γουόρχολ στο περιβόητο Max’s Kansas City, ενώ στο φόντο υπάρχουν πάντα τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως ο πόλεμος στο Βιετνάμ και η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Με πηγαίο ενθουσιασμό και φρεσκάδα, με φωνή σχεδόν κρυστάλλινη, αφηγείται τη γνωριμία και τον έρωτά της με τον Μέιπλθορπ, και μας παρασέρνει μαζί της στον έρωτα που σαν κύμα τους σάρωσε καθώς και στις πιο σκοτεινές πτυχές της ζωής ενός καλλιτέχνη, σε μια Νέα Υόρκη που όταν δεν αποτελεί τουριστικό προορισμό, είναι μια πόλη σκοτεινή, σκληρή, ακριβή, όπου όλα μοιάζουν να ορίζονται από την τυχαιότητα.

Δύο είναι οι αντίρροπες δυνάμεις στην αφήγηση της Σμιθ. Από τη μια η φτώχεια, καθώς σε όλη την έκταση του βιβλίου η Σμιθ αναφέρει τα χρήματα, το πώς δεν είχαν, πόσο κόστιζε ένα δωμάτιο στο διάσημο Chelsea Hotel, πόσα έπαιρνε στην εκάστοτε δουλειά της, πώς πούλαγε μεταχειρισμένα βιβλία για να αγοράζουν σύνεργα ζωγραφικής, πώς ο Ρόμπερτ αγαπούσε το σοκολατούχο γάλα αλλά επειδή ήταν λίγο πιο ακριβό συμβιβαζόταν με το απλό… Κι από την άλλη η ομορφιά: η ομορφιά της αγάπη τους, η ομορφιά της ζωγραφικής, η ομορφιά του βικτοριανού πασχαλιάτικου φορέματός της Σμιθ, η ομορφιά της πόλης και των ανθρώπων της, και κυρίως η ομορφιά της ποίησης και της μουσικής που όριζαν τη ζωή τους.

alt

Οι άνθρωποι που τους σημάδεψαν είναι κι αυτοί κομμάτι της αφήγησης της Σμιθ: ο Μπάροουζ, ο Γκίνσμπεργκ, ο Σαμ Σέπαρντ, ο Σαμ Ουάγσκταφ, προστάτης το Μέιπλθορπ και πολλοί άλλοι, μπαινοβγαίνουν στις ζωές τους και γίνονται μερικές φορές πρωταγωνιστές σε συγκινητικά αλλά και αστεία επεισόδια. Ένα τέτοιο περιστατικό αποτελεί και η συνάντηση της Σμιθ με τον Άλεν Γκίνσμπεργκ: της είχε δώσει χρήματα για να πάρει ένα σάντουιτς, κι όταν κάθισαν παρέα για να το φάει, ο Γκίνσμπεργκ συνειδητοποίησε ότι η Σμιθ ήταν γυναίκα, κι η αγωνία της Σμιθ ήταν αν έπρεπε να του επιστρέψει το σάντουιτς. Το βιβλίο φτάνει στις πρώτες εμφανίσεις της Σμιθ, στο CBGB, στην ηχογράφησή του πρώτου της άλμπουμ, Horses, στη γνωριμία της με τον άντρα της Φρεντ “Sonic” Σμιθ των MC5 και στη γέννηση των παιδιών της, και κλείνει, όπως ακριβώς αρχίζει, με το θάνατο του Μέιπλθορπ από AIDS.

Όταν η Πάτι και ο Ρόμπερτ, στην αρχή της σχέσης τους και των πάντων, περιπλανιούνταν αμέριμνοι και εντυπωσιακά ντυμένοι στην πλατεία Ουάσινγκτον, μια ηλικιωμένη κυρία, ζήτησε από τον άντρα της να τους φωτογραφίσει: «Νομίζω ότι είναι καλλιτέχνες», του είπε. «Δυο παιδιά είναι μόνο», απάντησε εκείνος.

Η μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά στο Πάτι και Ρόμπερτ αποδίδει εξαίσια τη φωνή της Σμιθ, τόσο όσον αφορά το ρυθμό του κειμένου και την αμεσότητα του λόγου, όσο και το πληθωρικό περιεχόμενό του, καθώς ο μεταφραστής διαθέτει εντυπωσιακό λεξιλογικό πλούτο, εμφανή γνώση της μουσικής κουλτούρας που περιγράφεται (αλίμονο), ενώ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει πιο αργκό εκφράσεις της Ελληνικής (π.χ. ντονατσάδικο) που αναπλάθουν ιδανικά την ατμόσφαιρα του βιβλίου. Ευτυχώς, δηλαδή, γιατί η Σμιθ είναι συναρπαστική αφηγήτρια. Αφοπλιστικά ειλικρινής και ωμή, ταυτόχρονα όμως περιβάλλει τις αφηγήσεις της με ένα στοιχείο μαγείας, μια αίσθηση μοιραίου και με ποιητική γλώσσα, τόσο που όλα αποκτούν μια λάμψη· η μιζέρια, η αγωνία και η αίσθηση αποπροσανατολισμού κρύβονται και το μόνο που απομένει σε ένα δωμάτιο φωτισμένο απ’ τα αστέρια είναι δυο παιδιά. Just kids. Όταν η Πάτι και ο Ρόμπερτ, στην αρχή της σχέσης τους και των πάντων, περιπλανιούνταν αμέριμνοι και εντυπωσιακά ντυμένοι στην πλατεία Ουάσινγκτον, μια ηλικιωμένη κυρία, ζήτησε από τον άντρα της να τους φωτογραφίσει: «Νομίζω ότι είναι καλλιτέχνες», του είπε. «Δυο παιδιά είναι μόνο», απάντησε εκείνος.

* Η ΒΑΣΙΑ ΤΖΑΝΑΚΑΡΗ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΠάτι και Ρόμπερτ
Patti Smith
Μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς
Κέδρος 2015
Σελ. 368, τιμή εκδότη €15,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

Για το μυθιστόρημα της Ελογκόσα Οσούντε [Eloghosa Osunde] «Αλήτες!» (μτφρ. Γιώργος -Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Διόπτρα). «Η πόλη στην οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, το Λάγος της Νιγηρίας, είναι κυριολεκτικά και πρόδηλα ο πρωταγωνιστής του μυθοπλαστικού σύμπαντος».

Γράφε...

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Ματιάς Ενάρ [Mathias Énard] «Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από το εξώφυλλο της κροατικής έκδοσης του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

Για το βιβλίο της Λέα Ούπι [Lea Ypi] «Ελεύθερη: Μεγαλώνοντας στο τέλος της Ιστορίας» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, η Λέα Ούπι με τη γιαγιά της. 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Οι άνθρωποι στι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ