alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Breece D'J Pancake Τριλοβίτες (μτφρ. Γιάννης Παλαβός, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Λαμπράκου

Η ιστορία της λογοτεχνίας δεν ήταν ποτέ, ούτε θα γίνει, μια γραμμική πορεία στην οποία οι ίδιοι συγγραφείς βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή, ενώ σχεδόν όλοι οι άλλοι είναι πάντα λησμονημένοι. Ακόμα και απολύτως κορυφαίοι λογοτέχνες, ήδη από την αρχαιότητα, γνώρισαν τη λήθη, συχνά για αιώνες, προτού το έργο τους επανέλθει στην επιφάνεια κι εκείνοι καταξιωθούν εκ νέου. Οι αισθητικές προτιμήσεις, καθώς επίσης οι ατομικές και κοινωνικές ανάγκες της εκάστοτε εποχής, ανέδειξαν και εξακολουθούν να αναδεικνύουν πολλούς «θαμμένους» συγγραφείς. Η μεταμοντέρνα εποχή μας, ειδικότερα, με την έντονα πολυπολιτισμική και πλουραλιστική τάση της, αρέσκεται στο να επανακαλύπτει το παραγκωνισμένο και το παραγνωρισμένο, ιδίως μάλιστα όταν αυτά σχετίζονται με τις μη προνομιούχες τάξεις.  

Ο Μπρις Ντέξτερ Πάνκεϊκ είναι ως έναν βαθμό μια τέτοια περίπτωση. Όπως μας πληροφορεί ο Γιάννης Παλαβός στα Προλεγόμενα της συλλογής διηγημάτων Τριλοβίτες (εκδ. Μεταίχμιο), την οποία έχει μεταφράσει και η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, ο Πάνκεϊκ γεννήθηκε στη Δυτική Βιρτζίνια το 1952 και σπούδασε φιλολογία, ενώ εργάστηκε ως καθηγητής. Άρχισε να γράφει ιστορίες από νωρίς, ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα γραφής. Τα πρώτα διηγήματα που δημοσίευσε προκάλεσαν τέτοια αίσθηση, ώστε αρκετοί καταξιωμένοι συγγραφείς έσπευσαν να μιλήσουν ένθερμα για το ταλέντο του. Στη συνέχεια, ωστόσο, και ιδίως μετά την αυτοκτονία του συγγραφέα στην ηλικία των μόλις 27 ετών, τα διηγήματά του, παρότι κυκλοφορούσαν, δεν είχαν την αναμενόμενη απήχηση. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, το ενδιαφέρον για το έργο του έχει αναθερμανθεί, όχι μόνο στην Αμερική, μα και σε αρκετές άλλες χώρες.

Ο Πάνκεϊκ γεννήθηκε στη Δυτική Βιρτζίνια το 1952 και σπούδασε φιλολογία, ενώ εργάστηκε ως καθηγητής. Άρχισε να γράφει ιστορίες από νωρίς, ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα γραφής. Τα πρώτα διηγήματα που δημοσίευσε προκάλεσαν τέτοια αίσθηση, ώστε αρκετοί καταξιωμένοι συγγραφείς έσπευσαν να μιλήσουν ένθερμα για το ταλέντο του.

Στα δώδεκα διηγήματα που συγκροτούν αυτό τον τόμο, τα μισά από τα οποία πρόλαβε να δημοσιεύσει ο Πάνκεϊκ όσο ζούσε, ενώ τα υπόλοιπα εντοπίστηκαν στα κατάλοιπά του (κι έτσι συναποτελούν το corpus του συγγραφέα), συναντούμε ανθρώπους των κατώτερων κοινωνικά και οικονομικά τάξεων που ζουν (ή, συχνότερα, απλώς επιβιώνουν) στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Βιρτζίνια. Η αρκούντως ενιαία αφηγηματική φωνή φανερώνει, ανεξάρτητα από το αν μιλά σε πρώτο ή σε τρίτο πρόσωπο, τις σημαντικότερες πτυχές της ζωής τους, όσο κοινότοπες κι αν φαίνονται εκ πρώτης όψεως. Συχνά, μάλιστα, η απόλυτη και εμμονικά επαναληπτική κοινοτοπία των πράξεων και των παραλείψεών τους είναι το κατεξοχήν «κακό» που τους συμβαίνει.     

Οι χαρακτήρες, απλοί άνθρωποι, αγρότες και ανθρακωρύχοι, εργάτες και πόρνες, άεργοι και παρίες πάσης φύσεως, είναι εγκλωβισμένοι στις συνθήκες του περιβάλλοντός τους και ανίκανοι να τις αλλάξουν, οπότε είτε συντρίβονται είτε –στην καλύτερη περίπτωση– προσαρμόζονται με κάποια επιτυχία. Όσοι δουλεύουν είναι κάπως πιο τυχεροί, ενώ όσοι δεν δουλεύουν προσμένουν την Πρόνοια, που αναφέρεται σε πολλά διηγήματα – παρεμπιπτόντως, πρόκειται για την «κοινωνική», αφού η «θεία» Πρόνοια μάλλον «έχει πάει για μπίρες» (όπως έγραφε την ίδια εποχή ο Πίντσον). Σαν τους τριλοβίτες, τα όμορφα απολιθώματα των συγκεκριμένων αρθρόποδων που συλλέγει ο κεντρικός χαρακτήρας του πρώτου διηγήματος, πολλοί άνθρωποι ασφυκτιούν κολλημένοι στα ίδια σημεία, δεμένοι με τη γη, απολιθωμένοι σε συνθήκες εν πολλοίς επαναλαμβανόμενες, από το λίκνο έως τον τάφο τους.

Ο Πάνκεϊκ, με την κοφτή γραφή και τις λιτές περιγραφές του, με το ευθύβολο, χωρίς εξιδανικεύσεις και εξωραϊσμούς, βλέμμα του στη ζωή των χαρακτήρων, με την καταπληκτική εικονοποιητική του δύναμη, τη ζωντάνια των διαλόγων του και την αποφυγή κριτικού σχολιασμού, αναδεικνύεται σε μετρ του κοινωνικού (ενίοτε και «βρόμικου») ρεαλισμού.

Αυτά δεν αρκούν πάντως από μόνα τους για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αφού κυρίως η μετάδοση αυτών των καταστάσεων αξίζει να κριθεί ως επιτυχημένη ή μη. Ο Πάνκεϊκ, με την κοφτή γραφή και τις λιτές περιγραφές του, με το ευθύβολο, χωρίς εξιδανικεύσεις και εξωραϊσμούς, βλέμμα του στη ζωή των χαρακτήρων (εικάζω πως πολλοί εξ αυτών αποτελούν πιστά και πειστικά αντίγραφα ανθρώπων που είχε γνωρίσει ο ίδιος), με την καταπληκτική εικονοποιητική του δύναμη, τη ζωντάνια των διαλόγων του και την αποφυγή κριτικού σχολιασμού, αναδεικνύεται σε μετρ του κοινωνικού (ενίοτε και «βρόμικου») ρεαλισμού. Η σύγκριση του Πάνκεϊκ με κάποιους συγγραφείς, από τον Χέμινγουεϊ και τον Στάινμπεκ μέχρι τον Μπουκόφσκι και τον Κάρβερ, είναι αναπόφευκτη, κάτι που τον εντάσσει ομαλά σε αυτή τη γόνιμη παράδοση της αμερικανικής πεζογραφίας του 20ού αιώνα.     

 

alt
    Ο Breece D'J Pancake

 

«Δύο πράγματα δεν ακουμπάω ούτε με σφαίρες – τα πιπίνια και τα ποντικόφιδα» μας λέει ο αφηγητής στο πρώτο διήγημα, τους «Τριλοβίτες». «Την τελευταία φορά που μέθυσα στο σπίτι, κατέληξα να έχω κι άλλο στόμα να θρέψω» διαβάζουμε στο δεύτερο διήγημα του τόμου, με τίτλο «Γούβα» και θέμα τη ζωή των ανθρακωρύχων της περιοχής, στο οποίο υπάρχει και μία από τις συγκλονιστικότερες (καθώς και σκληρότερες) εικόνες θανάτωσης ζώου που έχω διαβάσει – γενικά, οι περιγραφές των σχέσεων με διάφορα ζώα είναι συχνές και εξαιρετικά ζωντανές. «Απ’ όλους τους σαλεμένους, ο Τσέστερ ήταν ο πιο ξύπνιος, γιατί την έκανε πριν αρχίσει να γαμιέται το σύμπαν» διαβάζουμε στη δυνατή εναρκτήρια πρόταση ενός άλλου διηγήματος, η οποία εκτοξεύει αυτόματα το ενδιαφέρον μας για το τι θα γίνει. Από τον μελαγχολικό έως ζοφερό κόσμο του Πάνκεϊκ δεν λείπει ευτυχώς το λυτρωτικό μαύρο χιούμορ, τουλάχιστον από κάποια διηγήματα: «Ακόμα και οι κυρίες απ’ το κυλικείο του σχολείου μού έστειλαν κάρτα, που έγραφε ότι το ‘χε η μοίρα μου να γίνω άνθρωπος των γραμμάτων. Στην πίσω μεριά της κάρτας ήταν ένας ζωγραφιστός ταχυδρόμος» (βλ. «Η σωτηρία μου»).  

Η κειμενική μορφή και το ύφος του Πάνκεϊκ βρήκαν στο πρόσωπο του συγγραφέα Γιάννη Παλαβού τον κατάλληλο μεταφραστή, ενώ οι πενήντα σημειώσεις του στο τέλος του τόμου συμβάλλουν στην κατανόηση πραγματολογικών στοιχείων μάλλον άγνωστων για τον έλληνα αναγνώστη. Η δεδηλωμένη (στα Προλεγόμενα) μεταφραστική επιλογή του να μην αποδώσει τον «ιδιωματικό λόγο» του Πάνκεϊκ «με κάποιο ιδίωμα της ελληνικής περιφέρειας» (ούτως ειπείν, να μη φορέσει τσαρούχια στο πρωτότυπο), αλλά να τον μεταφέρει σε «απλά σύγχρονα ελληνικά» με κάποια ιδιάζουσα προφορικότητα και κάποια ανορθοδοξία στη σύνταξη, είναι εύστοχη, ιδίως όταν σκεφτεί κανείς τη ραγδαία και επικίνδυνα εξαπλωνόμενη μόδα με τα ποικίλα ιδιώματα στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία.    

«Γιατί δεν τα παρατάς;» «Υπάρχουν και χειρότερα. Η παραίτηση δεν είναι λύση». Αυτός ο χαρακτηριστικός διάλογος, από το διήγημα «Ένα μόνιμο δωμάτιο», θα μπορούσε ίσως να συνοψίσει το κλίμα των διηγημάτων του Πάνκεϊκ. Όλοι οι (αντι)ήρωες της συλλογής ξέρουν πως υπάρχουν χειρότερα και τα περιμένουν, αρκετοί μάλιστα θα αντέξουν και δεν θα παραιτηθούν – δεν είναι όμως όλοι τόσο δυνατοί. Ο ίδιος ο Πάνκεϊκ, όπως συμβαίνει συχνά με τους λίαν ευαίσθητους καλλιτέχνες, δυστυχώς δεν κατάφερε να μην παραιτηθεί από τη ζωή. Και μόνο οι Τριλοβίτες δείχνουν πάντως πως, εάν είχε ζήσει, θα είχε προσφέρει πιθανότατα και άλλο σημαντικό έργο.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΤριλοβίτες
Breece D'J Pancake
Μτφρ. Γιάννης Παλαβός
Μεταίχμιο 2015
Σελ. 240, τιμή εκδότη €15,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ