transatlantic-680

Για το μυθιστόρημα του Colum McCann, Υπερατλαντικός (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Καστανιώτη).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

«Σπάνια μαθαίνουμε τι αντίκτυπο θα έχουν οι πράξεις μας, όμως οι ιστορίες μας είναι βέβαιο ότι θα επιβιώσουν και θα διαρκέσουν περισσότερο από εμάς», γράφει ο ΜακΚάν λίγο πριν το τέλος του «σπονδυλωτού» αυτού μυθιστορήματος με τις πολλαπλές οπτικές, τις ενσαρκωμένες μέσα από τους χαρακτήρες του ιδέες και τις αποκαλυπτικές «επιφάνειες» – στιγμές εμπνευσμένες όπου οι άνθρωποι υπερβαίνοντας τα όρια τους, κατακτούν μια αναπάντεχη γνώση, διευρύνοντας τη συνείδηση, ενώ με τις πράξεις τους επηρεάζουν όχι μόνο τους συγχρόνους τους, αλλά κατορθώνουν να εισχωρήσουν και στο συλλογικό ασυνείδητο.

«Σπάνια μαθαίνουμε τι αντίκτυπο θα έχουν οι πράξεις μας, όμως οι ιστορίες μας είναι βέβαιο ότι θα επιβιώσουν και θα διαρκέσουν περισσότερο από εμάς».

Στον πυρήνα του μυθιστορήματος υπάρχει μια πράξη μεγάλης γενναιότητας και τόλμης – μοτίβο που είδαμε και στο Άσε τον μεγάλο κόσμο να γυρίζει, το προηγούμενο μυθιστόρημά του που απέσπασε και το Μεγάλο Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2009, όπου περιγράφεται το τολμηρό  εγχείρημα του Φίλιπ Πετίτι ο οποίος το 1974 περπάτησε πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, ανάμεσα στους δυο δίδυμους πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Η βαρύτητα μιας ανάλογης σε γενναιότητα πράξης, στον Υπερατλαντικό γίνεται ο καταλύτης που θα συνδέσει τη ζωή και τη μοίρα πολλών ανθρώπων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη.

Και στα δυο μυθιστορήματα αυτές οι ακραίες εκδηλώσεις θάρρους και ανδρείας αποτελούν και ένα είδος μεταφοράς για τις καθημερινές μικρές αλλά τολμηρές πράξεις που εμπνέουν και επηρεάζουν δραματικά τη μοίρα και εξελίσσουν την Ιστορία, ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετούν τον συγγραφέα, ο οποίος μέσα από την «πανοραμική ματιά» του καλύπτει όλο το φάσμα των συνεχώς διευρυνόμενων ομόκεντρων κύκλων που σχηματίζουν οι ζωές των ανθρώπων (ανάμεσα σε αυτούς υπάρχουν και κάποια ιστορικά πρόσωπα) που συστεγάζονται στην αφήγησή του.

«Ο κόσμος δεν γυρίζει χωρίς στιγμές χάρης»

Στο πρώτο μέρος (Βιβλίο Πρώτο) παρουσιάζονται δυο ιστορικά πρόσωπα: Ο Τζακ Άλκοκ και ο Άρθουρ Μπράουν που τροποποιούν ένα βομβαρδιστικό αεροπλάνο και το μετατρέπουν σε ταχυδρομικό για να πετάξουν πάνω από τον Ατλαντικό το 1919. Θέλουν από τη Νέα γη να πάνε στην Ιρλανδία με αυτό. Περιγράφεται η προετοιμασία τους, η αφοσίωση στο σκοπό τους, οι πρώτες αποτυχημένες τους προσπάθειες αλλά και το συγκεντρωμένο πλήθος που επευφημεί, αγωνιά και παρακολουθεί τις δοκιμές. Αν το πετύχουν θα γράψουν Ιστορία, αλλάζοντας τη χρήση του αεροσκάφους, θα αφήσουν κι αυτοί το δικό τους ίχνος στην Ευρώπη. Μια Ευρώπη που μετά τον Μεγάλο Πόλεμο είχε γίνει ένα «χωνευτήρι ανθρώπινων οστών», γι’ αυτό και οι δυο αεροπόροι θέλουν να δημιουργήσουν μια «καινούργια στιγμή», να απαλείψουν τη μνήμη, «να πάρουν τα μεγαλύτερα στα χρόνια κορμιά τους και να σφηνώσουν μες στο στήθος τους νεότερες καρδιές». 

«Ο χρόνος του παρελθόντος εξακολουθεί να χτυπάει ρυθμικά μέσα στον χρόνο του παρόντος».

Ανάμεσα στο πλήθος υπάρχει η δημοσιογράφος Έμιλι με την κόρη της, τη φωτογράφο Λότι, που καλύπτουν το εγχείρημα για μια τοπική εφημερίδα. Η Λότι δίνει ένα γράμμα στον Μπράουν, πριν αναχωρήσει για την πρώτη αεροπορική ταχυδρομική αποστολή. Το γράμμα θα παραμείνει κλειστό για πάνω από ενενήντα χρόνια, το μήνυμα δεν θα χαθεί, θα ληφθεί από τους απογόνους της αλλά θα παραμένει εξίσου επίκαιρο καθώς «ο χρόνος του παρελθόντος εξακολουθεί να χτυπάει ρυθμικά μέσα στον χρόνο του παρόντος», όπως γράφει ο Εντουάρντο Γκαλιάνο στο μότο του βιβλίου.  

Απελεύθερος

Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται ο ακτιβιστής Φρέντερικ Ντάγκλας το 1840, μαύρος, πρώην σκλάβος που αγωνίζεται για την κατάργηση της δουλείας και την απελευθέρωση τον σκλάβων στην Αμερική, γράφει βιβλία, εμπνέει ανθρώπους και βγάζει λόγους. Ο Ντάγκλας θα ταξιδέψει στην Ιρλανδία, και θα φιλοξενηθεί από τον εκδότη του. Όλοι συγκεντρώνονται για να τον γνωρίσουν, τον θαυμάζουν, θέλουν να τον ακούσουν να μιλάει και να του σφίξουν το χέρι.  

alt
    O Colum McCann

Ο Ντάγκλας στον πάτο του μπαούλου του φυλάει δυο σιδερένια βάρη. Κάθε βάρος ζυγίζει έξι κιλά. Ο σιδεράς που του τα έφτιαξε του είπε πως είχε λειώσει αλυσίδες σκλάβων για να τα κατασκευάσει. Τα βάρη αυτά σηκώνει καθημερινά μπροστά στον καθρέφτη ο Ντάγκλας για να μη ξεχάσει, για να κρατάει το κορμί του δυνατό και ετοιμοπόλεμο, για να προετοιμάσει το κορμί του ώστε να υποδεχτεί τις ιδέες που θέλει να χαράξει στο χαρτί. 

Βλέπουμε την Ιρλανδία μέσα από τα μάτια του Ντάγκλας, την ομορφιά του τοπίου αλλά και την εξαθλίωση, την απόγνωση των ανθρώπων. Η φτώχια παρουσιάζεται και ως μια βαριά μορφή σκλαβιάς που θα οδηγήσει πολλούς στο δρόμο της μετανάστευσης. 

Στο σπίτι όπου φιλοξενείται θα εμπνεύσει το ιδανικό της ελευθερίας στην υπηρέτρια του σπιτιού, τη Λίλι, η οποία θα τολμήσει το δικό της ταξίδι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Χρονικά άλματα

Το τρίτο ιστορικό γεγονός αφορά στον γερουσιαστή Τζορτζ Μίτσελ (ο οποίος είναι ακόμα εν ζωή) καθώς διασχίζει τον Ατλαντικό την Μεγάλη Παρασκευή του 1998, για τις διαπραγματεύσεις για την Ειρήνη στην Βόρεια Ιρλανδία.

Οι ιστορίες μοιάζουν στην αρχή αυτόνομες, αλλά μέσα από τα μοτίβα, τα σύμβολα, και τις σημαίνουσες εικόνες, ο συγγραφέας κατορθώνει να ξεδιπλώσει το αφηγηματικό του σύμπαν και να προωθήσει το θέμα του: τον τρόπο που μια τολμηρή ιδέα καταγράφεται στη συνείδηση και επηρεάζει πολύ πέρα από το χρονικό διάστημα μιας ζωής.

Ο Μακάν αποδίδει τον ψυχισμό ενός πολιτικού που διαθέτει ευγένεια και συνείδηση. Παρουσιάζει τα διλήμματά του, τις αμφιταλαντεύσεις του, την καθημερινότητά του, αλλά και την Ιρλανδία μέσα από τα μάτια του.  

Στη συνέχεια πάμε πίσω στο χρόνο στο 1863, όπου συναντούμε και πάλι τη Λίλι, τώρα στην Αμερική, όπου έχει δημιουργήσει μια νέα ζωή, μετά τον αμερικανικό εμφύλιο, έχει μια πολυμελή οικογένεια και έχει στήσει μια επιχείρηση εμπορίας πάγου. Κάποια στιγμή πέφτει πάνω στον Ντάγκλας στην Αμερική. 

Με συνεχή χρονικά άλματα συναντούμε και άλλα δευτερεύοντα πρόσωπα, κόρες, απόγονους, φίλους και περαστικούς οι οποίοι παίρνουν τα ηνία και αφηγούνται τη δική τους εκδοχή των γεγονότων. Σιγά σιγά «χτίζονται» οι συνάψεις και μαθαίνουμε το πώς εξελίχθηκε η ζωή των προγόνων τους, αλλά και την Ιστορία της πολύπαθης Ιρλανδίας, από τον δέκατο ένατο αιώνα έως σήμερα, όπου η οικονομική κρίση και η ύφεση δημιούργησε μια νέα γενιά μεταναστών.

«Ζωντανοί και νεκροί αξεδιάλυτα δεμένοι»

Ο Υπερατλαντικός είναι ένα φιλόδοξο μυθιστόρημα. Σπονδυλωτό, με συνεχείς εναλλαγές αφηγητών, οπτικής γωνίας και χρόνων. Οι ιστορίες μοιάζουν στην αρχή αυτόνομες, αλλά μέσα από τα μοτίβα, τα σύμβολα, και τις σημαίνουσες εικόνες, ο συγγραφέας κατορθώνει να ξεδιπλώσει το αφηγηματικό του σύμπαν και να προωθήσει το θέμα του: τον τρόπο που μια τολμηρή ιδέα καταγράφεται στη συνείδηση και επηρεάζει πολύ πέρα από το χρονικό διάστημα μιας ζωής: «Ήσυχη νύχτα. Τρία αστέρια, ένα φεγγάρι κι ένα μοναχικό αεροπλάνο που ταξίδευε ψηλά στο σκοτάδι. Ο άνεμος έπνευσε μέσα από το νερό σαν να αναζητούσε συντροφιά, οι ζωντανοί και οι νεκροί αξεδιάλυτα δεμένοι, να περνάει ο ένας μέσα από τον άλλο».

Ο συγγραφέας διαθέτει το δικό του αναγνωρίσιμο ύφος, ενώ οι χαρακτήρες μιλούν ο καθένας με το δικό του τρόπο και παρουσιάζουν μια άλλη εκδοχή της Ιρλανδίας και της Ιστορίας της. Οι εικόνες είναι φορτισμένες με νόημα, η κάθε λέξη έχει βαρύτητα και χρώμα και η σύνταξη των προτάσεων ρυθμό. Η μεταφορά στη γλώσσα μας είναι εμπνευσμένη, οι διακυμάνσεις, οι παρεκτροπές και οι εκστατικές στιγμές έχουν αποδοθεί θαυμάσια από την Κατερίνα Σχινά. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΥπερατλαντικός
Colum McCann
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Εκδ. Καστανιώτη 2015
Σελ. 384, τιμή εκδότη € 17,04 

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ COLUM MCCANN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

Για το μυθιστόρημα του Τζέισον Μοτ «Το φοβερό βιβλίο» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα), που «θέλει να διαμορφώσει μια νέα αφήγηση που να μην είναι ούτε μανιχαϊστική, ούτε έντονα διεκδικητική». Βραβεύτηκε με το National Book Award 2021.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνο...

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

Τα ιστορικά σινεμά του κέντρου της Αθήνας απευθύνουν κάλεσμα στήριξης σε όλους τους σινεφίλ και τους κατοίκους της πόλης για τη συνέχιση της λειτουργίας τους, διοργανώνοντας δωρεάν προβολές και live στις 2 Απριλίου. Στην κεντρική εικόνα, το κινηματοθέατρο «Ίρις».

Επιμέλεια: ...

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

Το βιβλίο «Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν [Whitney Goodman] (μτφρ. Μαρία Κουκιάδη, εκδ. Key Books) είναι ένας «οδηγός συναισθηματικής επιβίωσης σε έναν κόσμο που έχει εμμονή με την ευτυχία».

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ