metamorfoseis-680

Στο μυθιστόρημα του François Vallejo Μεταμορφώσεις (εκδ. Πόλις), ένας μετριοπαθής επιστήμονας μεταμορφώνεται σε φανατικό ισλαμιστή. 

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Η Αλίξ Τεζέ είναι συντηρήτρια έργων τέχνης και έχει, κατά κάποιο τρόπο, καταφέρει να βρει το δρόμο της στη ζωή -αν και έχει καταπιέσει τις δικές της δημιουργικές φιλοδοξίες- όταν μαθαίνει πως ο ετεροθαλής αδελφός της έχει ασπαστεί το Ισλάμ. Ανίκανη να πιστέψει την πληροφορία που λαμβάνει από έναν κοινό τους φίλο, καθώς ο Αλμπάν (ο αδελφός της) είναι ένας επιστήμονας που κάνει τη διατριβή του στη χημεία και δεν είχε ποτέ ιδιαίτερες θρησκευτικές και μεταφυσικές ανησυχίες, τον αναζητά πυρετωδώς για να μάθει τι ήταν αυτό που τον οδήγησε σε αυτή την επιλογή. Ταυτόχρονα ανασύρει από το παρελθόν αναμνήσεις και γεγονότα που κατά κάποιο τρόπο προανήγγειλαν αυτή τη «μεταστροφή» του.

Οι Μεταμορφώσεις πέρα από ένα μυθιστόρημα που εντοπίζει και αναλύει στοιχεία μιας  πραγματικότητας, τις κοινότητες των φανατικών τζιχαντιστών που ζουν, εκπαιδεύονται και δρουν στη Γαλλία, είναι και ένα ταξίδι στο παρελθόν.

Οι Μεταμορφώσεις, πέρα από ένα μυθιστόρημα που εντοπίζει και αναλύει στοιχεία μιας  πραγματικότητας, τις κοινότητες των φανατικών τζιχαντιστών που ζουν, εκπαιδεύονται και δρουν στη Γαλλία, είναι και ένα ταξίδι στο παρελθόν, όπου περιγράφονται τα τραύματα εκείνα που μπορεί να μεταμορφώσουν έναν άνθρωπο από ορθολογιστή και πραγματιστή σε φανατικό τζιχαντιστή: η έλλειψη σκοπού και νοήματος, πίστης και προορισμού μπορεί να παρασύρει έναν νέο άνθρωπο σε ακραίες επιλογές από τις οποίες δεν υπάρχει επιστροφή.

Η Αλίξ ανακαλεί στιγμές και επεισόδια από την παιδική τους ηλικία. Οι γονείς τους, πάντα απασχολημένοι με τις δουλειές τους στο ταξιδιωτικό γραφείο, είχαν αναθέσει στη μεγαλύτερη κόρη τους την ευθύνη για τη διαπαιδαγώγηση του μικρότερου αδελφού και αυτός είναι ο λόγος που εκείνη εξακολουθεί να αισθάνεται ικανή να τον επηρεάσει και να τον μεταπείσει.   

Ο αδελφός μου, ένας ξένος

Στις πρώτες σελίδες σε πρώτο πρόσωπο (όπως είναι γραμμένο και ολόκληρο το μυθιστόρημα), μας περιγράφει μια σκηνή στο Europa Park όταν ήταν ακόμα παιδιά, μια εμπειρία τους στα τρενάκια του τρόμου, όπου η Αλίζ εντοπίζει την αρχή της «μεταστροφής» του αδελφού της και προαναγγέλλει την εξέλιξή του σε φανατικό. Ο Αλμπάν εκεί νιώθει μια υπερδιέγερση, έναν εκτροχιασμό των αισθήσεών του και ίσως για πρώτη φορά βιώνει την υπερέκκριση της αδρεναλίνης του: «Εκείνη τη στιγμή ο αδελφός μου γίνεται ένας ξένος, δεν υπάρχω πια για κείνον, έχει μεταμορφωθεί σωματικά, ψυχικά, έχει παθιαστεί, του συμβαίνει κάτι σαν επιφοίτηση». Το συνεσταλμένο και πειθήνιο αγόρι μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια της, θέλει να βιώσει τον κίνδυνο, αψηφά τον τρόμο και τις απαγορεύσεις και θέλει να ζήσει στο έπακρο, ξανά και ξανά, αυτή την «υπερβατική» εμπειρία: «αυτό ήταν που του σάλεψε το μυαλό, που τον έκανε να αρχίσει να αναζητά καινούργια πράγματα, πράγματα που υπερέβαιναν τα όρια, αυτό ήταν που τον έκανε ικανό να μεταβάλλεται σε οτιδήποτε και στο αντίθετό του, έτσι, για να βιώνει ακραίες συγκινήσεις, εξτρεμιστικές, μάλιστα».

Ο Αλμπάν αλλάζει το όνομά του, αποποιείται γονείς και φίλους και επιλέγει όχι μόνο μια άλλη θρησκεία αλλά και μια άλλη ζωή η οποία, όπως ο ίδιος πιστεύει, του δίνει νόημα και σκοπό.

Ο Αλμπάν αλλάζει το όνομά του, αποποιείται γονείς και φίλους και επιλέγει όχι μόνο μια άλλη θρησκεία αλλά και μια άλλη ζωή η οποία, όπως ο ίδιος πιστεύει, του δίνει νόημα και σκοπό. Όλο το σύγχρονο δυτικό πρότυπο είναι μια προσομοίωση ζωής και εκείνος είναι αποφασισμένος να ζήσει τη δική του. Θεωρεί πως οι μέχρι τώρα σχέσεις του με την οικογένεια και με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του ήταν επιφανειακές, ενώ στην καινούργια του «μαχητική» πίστη περιβάλλεται από μια μεγαλύτερη οικογένεια, μια κοινότητα των πιστών που μέρα τη μέρα επεκτείνεται σε παγκόσμια κλίμακα.

Όταν η αδελφή του επιχειρεί να  του μιλήσει για να τον συνεφέρει, τής σερβίρει έτοιμες φράσεις βγαλμένες από τα εγχειρίδια, απόδειξη του φανατισμού, της άκριτης υιοθέτησης τσιτάτων, και μοιάζει να έχει απολέσει εντελώς την προσωπικότητα και την κριτική του σκέψη. Η Αλίξ διαπιστώνει πως η σχέση τους έχει πλέον μεταβληθεί, δεν μπορεί να τον μεταπείσει, όπως έκανε στην εφηβεία τους, ο Αλμπάν εξακολουθεί να είναι υπάκουος και αφοσιωμένος αλλά όχι σε εκείνη. Τώρα είναι πειθήνιος σε εκείνους που ο ίδιος θεωρεί ισχυρούς: τους ισλαμιστές συντρόφους του. Είναι το είδος του ανθρώπου που όποια εποχή κι αν ζούσε, θα ασπαζόταν το πλέον ακραίο ρεύμα, θα ακύρωνε τη δική του κρίση και θα ακολουθούσε πειθήνια κάποιον απολυταρχικό αρχηγό: «Το πρόβλημα με τις βαθιές πεποιθήσεις είναι πως πάντα προέρχονται απέξω. Πεποιθήσεις επίπλαστες, τίποτε άλλο. Το 1970, θα είχε φύγει στην Καμπότζη με τους Ερυθρούς Χμερ. Τη δεκαετία του 30, θα τον φανταζόμουν πιο σταλινικό κι από τον Στάλιν, ή φασίστα, χωρίς κανένα άλλο εσωτερικό κίνητρο, πέρα από το πρόσταγμα της εποχής. Ένα σωρό κόσμος νομίζει πως ακούει μια εσωτερική φωνή, ενώ το μόνο που κάνει είναι να ακολουθεί μια μάζα».

alt
    Ο François Vallejo
 

Ιδεοληψία και φονταμενταλισμός

Η αδελφή του αδυνατεί να πιστέψει πως κάποιος μπορεί να αφοσιωθεί σε κάτι τόσο ολοκληρωτικά, σε κάτι τόσο αντίθετο από τον εαυτό του, τους δικούς του, το περιβάλλον από το οποίο προέρχεται. Διαπιστώνει πως δεν έχει πλέον καμία εξουσία πάνω του, ο αδελφός της έχει ξεφύγει για τα καλά και έχει ακολουθήσει τον θρησκευτικό του, εξτρεμιστικό του δρόμο. Όμως, φαίνεται πως και η ίδια έχει κάτι το «ιδεοληπτικό» στο χαρακτήρα της, καθώς η «επαναφορά» του αδελφού της γίνεται σκοπός της ύπαρξης της και θα προβεί σε παράλογες κινήσεις, θα ψάξει παντού, θα αψηφήσει κάθε κίνδυνο, θα κινητοποιήσει τους πάντες και εν αγνοία της θα βρεθεί μέσα σε ένα δίκτυο από κατασκόπους, μέλη της αντιτρομοκρατικής, αλλά και κρυπτοφονταμενταλιστές. Όλα τα πρόσωπα που την περιβάλλουν είναι και «κάτι άλλο», πολλοί την πλησιάζουν για να πάρουν πληροφορίες που εν αγνοία της καταγράφει στο γραπτό της, το οποίο θα ερμηνευθεί και θα παραποιηθεί από διαφορετικούς αναγνώστες. Όσο εκείνη το τροφοδοτεί με υποθέσεις, εικασίες ή δικές της εμμονές, τόσο η κατάσταση επιδεινώνεται, πυροδοτείται και στο τέλος ξεφεύγει από τον έλεγχό της.

Επανάσταση και μεταστροφή

Αυτό που επιτυγχάνει την ανεξέλεγκτη κινητοποίηση τόσων παραγόντων και «υψηλά ιστάμενων» και στα δυο στρατόπεδα, ίσως λέει κάτι και για τον δικό της χαρακτήρα, ίσως και εκείνη να είναι μια εν δυνάμει φανατική, να έχει μια προδιάθεση και παρορμήσεις ανάλογες με εκείνες που οδήγησαν τον αδελφό της στην κοινότητα των τζιχαντιστών. Στις συναντήσεις με τον αδελφό της, την επικρίνει κι αυτός με τη σειρά του που εγκατέλειψε τη ζωγραφική για να ασχοληθεί με τη συντήρηση του παρελθόντος και τις τοιχογραφίες της ρωμαϊκής εποχής. Είχε κι εκείνη κατά κάποιο τρόπο «μεταστραφεί», μέσα από το επάγγελμα που είχε επιλέξει, έχοντας «αποποιηθεί» τον δημιουργικό και απαιτητικό εαυτό της: «Εγώ πέρασα στο στρατόπεδο των ξεγραμμένων αυτού του κόσμου, ενώ εσύ βρήκες καταφύγιο ανάμεσα σε παλιούς συμπαγείς τοίχους, για να μη βλέπεις τίποτα, να μην ακούς τίποτα, να απαλλαγείς από τον αναβρασμό και τον θόρυβο».

Ένα μυθιστόρημα για τα βαθιά ριζωμένα τραύματα που οδηγούν τους ανθρώπους σε ακραίες επιλογές, για την ανάγκη εύρεσης ενός νοήματος που να δικαιολογεί το πέρασμα μας πάνω στη γη, αλλά κυρίως για την αδελφική αγάπη.

Μέσα από την πυρετώδη αναζήτηση των αιτιών που την οδήγησαν στο να αποποιηθεί την ποπ αρτ, την τέχνη του δρόμου και να επιστρέψει σε παλιότερες μορφές τέχνης, να σώσει την τέχνη των προγόνων, να περισώσει την πολιτιστική κληρονομιά, η Αλίξ θα κάνει την αυτοκριτική της και θα αναβιώσει πλήθος από επεισόδια στη δική της ζωή που την έκαναν να εγκαταλείψει τη δημιουργικότητά της, να συμβιβαστεί και να μεταστραφεί. «Η δημιουργική Αλίξ, εκείνη που έκανε πολύπλοκες μηχανικές εγκαταστάσεις από ετερόκλιτα αντικείμενα, προωθώντας τον αυθορμητισμό της κίνησης, έκανε απόλυτη στροφή. Έγινε μια σχολαστική συντηρήτρια που αναλαμβάνει να σώσει κομμάτια ζωγραφικής ποτισμένα από αιώνες υγρασίας, μεταστράφηκε και εκείνη».

Ο Φρανσουά Βαλεζό μας δίνει ένα μυθιστόρημα με δυνατή πλοκή και στοχευμένη γραφή, εν πολλοίς προειδοποιητικό και προφητικό, καταγράφοντας την ανησυχητική κατάσταση μιας κοινωνίας που αδυνατεί να προσφέρει τα απαραίτητα στηρίγματα στους νέους· ένα μυθιστόρημα για τα βαθιά ριζωμένα τραύματα που οδηγούν τους ανθρώπους σε ακραίες επιλογές, για την ανάγκη εύρεσης ενός νοήματος που να δικαιολογεί το πέρασμα μας πάνω στη γη, αλλά κυρίως για την αδελφική αγάπη: την αφοσίωση και την πίστη στο συναίσθημα και στις ανθρώπινες σχέσεις, που για κάποιους, όπως η Αλίξ, δίνουν νόημα στη ζωή τους και δεν χρειάζεται να το ψάξουν σε θρησκείες, δόγματα και ιδεοληψίες. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΜεταμορφώσεις
François Vallejo
Μτφρ. Γιάννης Στρίγκος
Πόλις 2014
Σελ. 416, τιμή εκδότη € 17,70

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ