papa-doc-390

Για το μυθιστόρημα του Γράχαμ Γκριν Οι θεατρίνοι, μια πολυπλόκαμη ιστορία στα μαύρα χρόνια της Αϊτής. 

Του Νίκου Κουρμουλή

Λίγο μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και παράλληλα με τον επαναπροσδιορισμό της ευρωπαϊκής χάρτας, οι νικήτριες συμμαχικές δυνάμεις δεν ξέχασαν τις αποικίες τους. Βέβαια οι καιροί έχουν αλλάξει. Οι ιθαγενείς των αποικιών εξεγείρονται ζητώντας χειραφέτηση ταυτοτική, πολλές φορές υπαρξιακή και εθνική. Η περιοχή της Λατινικής Αμερικής και των νήσων της Καραϊβικής αποτελούν ιδανικό πεδίο πολιτικής μόχλευσης. Think tank της εποχής σκαρφίζονται ανατροπές, εκτροπές και ξεπούλημα γης υπερτιμολογημένο. Οι ντόπιοι, χρόνια μέσα στην παραζάλη της υποτέλειας, οραματίζονται επανάσταση λυτρωτική, που αρκετές φορές φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα. Μια τέτοια περίπτωση, όπου το χάος προσπαθεί να καταλάβει ζωτικές ατρηρίες της ζωής, είναι η Αϊτή. Κι εκεί βρίσκεται ο Γκράχαμ Γκρην για να το περιγράψει, δίνοντας του μορφή και σχήμα, στηλιτεύοντας το imperium της Δύσης. 

Στην λίστα των έργων του Οι θεατρίνοι δεν είναι ούτε σπάνιοι, ούτε διάσημοι. Κρατούν χαμηλό προφίλ. Με σπιρτάδα πολιτικοαισθαντική και οξυδέρκεια ανάγλυφη. Ο Γκράχαμ Γκρην ταξιδεύει μέχρι το Πορτ-ω-Πρενς στην πιο απάνθρωπη φάση του καθεστώτος Ντυβαλιέ ή Πάπα Ντοκ, των αρχών της δεκαετίας του ΄60. Η Αϊτή σπαράσσεται από παρασκηνιακές συγκρούσεις, παρακρατικά ξεσαλώματα (από τους διαβόητους «Τοντόν Μακούτ»), έναν εμφύλιο σε συνέχειες, ιδεοψυχαναγκαστικούς μεγαλοϊδεατισμούς. Είναι μια χώρα-πείραμα για άσκηση «υψηλής» εξωτερικής πολιτικής (στην κεντρική φωτό, στιγμιότυπο από την επίσκεψη του μεγιστάνα Nelson Rockefeller στην Αϊτή).

Ανάμεσα στους δαιδάλους της γραφειοκρατείας, των απανωτών κυβερνητικών αλλαγών, των κρυφών ερώτων, ο κύριος Μπράουν είναι ο ιδανικός πρέσβης του αστικού επιχειρηματικού πνεύματος των απαρχών του 20ου αιώνα.

Ο συγγραφέας διαλέγει για αφηγηματικό του θεμέλιο τον κύριο Καφέ ή μίστερ Μπράουν, ιδιοκτήτη ενός πρώην ακμάζοντος ξενοδοχείου λίγο έξω από το Πορτ-ω-Πρενς. Ανάμεσα στους δαιδάλους της γραφειοκρατείας, των απανωτών κυβερνητικών αλλαγών, των κρυφών ερώτων, ο κύριος Μπράουν είναι ο ιδανικός πρέσβης του αστικού επιχειρηματικού πνεύματος των απαρχών του 20ου αιώνα. Είναι ο άνθρωπος που θέλει να βάζει ο ίδιος τους κανόνες του παιχνιδιού, προστατεύοντας παράλληλα τις αρχές του laissez faire. Ο κύριος Μπράουν, ένας οπαδός των φιλελεύθερων αρχών και αριστερόστροφος, δεν θα επέτρεπε ποτέ φονικά χτυπήματα κάτω από τη μέση. Ιδιαίτερα εκείνα που προέρχονται από άπληστους πολιτικάντηδες, που δεν υπολογίζουν τίποτε μπροστά στο μηδενιστικό κέρδος.

Ο Γκράχαν Γκρην ξέρει πολύ καλά τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις του σύμπαντος που επεξεργάζεται. Ανθρωπογεωγράφος από τους λίγους, έλκεται από άτομα που ρισκάρουν τα πάντα για ένα όνειρο. Στο συγκεκριμένο έργο, εντάσσονται σε δύο κατηγορίες: της τύχης και της πίστης. Ρεύματα που συμπλέουν αν χρειαστεί, ενώ τον περισσότερο καιρό τον παιρνούν στα χαρακώματα. Ο κύριος Μπράουν αποτελεί την οντολογική σύζευξη των δυο παραπάνω κατηγοριών. Άπατρις περιπλανώμενος, που αναζητά το ρίζωμα στις παρυφές των υπό κατάρρευση περιοχών του πλανήτη, ο Γκράχαμ Γκρην εκφράζει το ασυμβίβαστο κοινωνικό υποκείμενο, που μάχεται την χειραφέτιση από τις κυρίαρχες πολιτισμικές δομές.

Ένας αντπροσωπευτικός θίασος

Τα μέλη του «θιάσου» γνωρίζονται στο πλοίο που τους μεταφέρει στην Αϊτή. Εκτός του κυρίου Μπράουν, είναι ο αινιγματικός μισθοφόρος κύριος Τζόουνς και ένα ηλικιωμένο ζευγάρι από την Αμερική, ο κύριος και η κυρία Σμιθ. Τα ονόματα είναι προσχηματικά, κομμένα και ραμμένα για θεατρίνους σε πολλαπλούς ρόλους. Το Πορτ-ω Πρενς είναι μια πόλη αιχμάλωτη στον ιστό της βίας και θυμίζει ελάχιστα τις δόξες του παρελθόντος. Οι θεατρίνοι πιστεύουν πως σύντομα θα μπορέσουν να εκμεταλευτούν τη κατάσταση και συναλασσόμενοι με το καθεστώς θα έχουν τον πρώτο λόγο στην «επερχόμενη ανάκαμψη». Οι διασυνδέσεις είναι το παν γι αυτούς. Φευ. Με όπλα το ψέμμα, την προσποίηση, τον βολονταρισμό, είναι τουλάχιστον σίγουροι πως θα πείσουν ακόμη και τους πλέον καχύποπτους. Εξάλλου, αν ικανοποιηθούν τα αμοιβαία συμφέροντα δεν θα προκύψει λόγος για αντιπαραθέσεις.

graham-greene-and-bernard-diederich  
   Ο Graham Greene με τον συγγραφέα Bernard-Diederich, στην Αΐτή.  

Αριστοτεχνικά, ο Γκράχαμ Γκρην υποσκάπτει το έδαφος κάτω από τη μύτη των ηρώων του, με διαφορετικό τρόπο για κάθε «ρόλο». Ο κύριος Μπράουν συνειδητοποιεί πως οι βαναυσότητα των αρχών και όσων τις υποστηρίζουν, ανάμεσα τους και η κυβέρνησή του, δεν είναι ένα καπρίτσιο. Προσβάλλει τον πυρήνα των κοσμοπολίτικων αξιών του. Ο τυφλός αυταρχισμός που λατρεύει το αίμα και την τρομοκρατία, δεν απαντάται στην δημοκρατική του θωράκιση. Διαλέγει τον δρόμο της αντίστασης. Ο κύριος Τζόουνς λέει ότι είναι βετεράνος του πολέμου της Βιρμανίας. Είναι καυχησιάρης, εγωκεντρικός, έχοντας για σημαία τα ανδραγαθήματα του. Δύσκολα πείθει. Παρ'όλα συτά γίνεται κόλακας του εκεί συστήματος, πιάνοντας στασίδι στους παρακρατικούς μηχανισμούς. Υπόσχεται στους πάντες τα πάντα. Είναι ένας δεινός κομφερασιέ, που καταλήγει να αντικρύσει τη μοίρα του. Ο κύριος και η κυρία Σμιθ, έχουν φήμη ανθρωπιστών οικολόγων. Ακολουθούν τον ρόλο τους πιστά έως το τέλος και χωρίς ψεγάδι. Επιθυμούν να κάνουν μπίζνες με τον πρόεδρο Ντυβαλιέ. Να εγκαινιάσουν μια επιχειρήση για χορτοφάγους στην υπό κατασκευή φαραωνική πόλη Ντυβάλιεβιλ. Μια «άκακη» ΜΚΟ, κενή περιεχομένου, έτοιμη να παίξει χοντρό παιχνίδι στην ρουλέτα των κερδοσκοπικών επιδιώξεων. Η Μάρτα, ερωμένη του κυρίου Μπράουν, είναι η πλανεύτρα μούσα του λιμανιού. Εγκλωβισμένη ανάμεσα στον ισχυρό σύζυγο και τον φλογερό εραστή, το οικογενειακό καθήκον και τον κίνδυνο, ενσαρκώνει την παρηκμασμένη φαμ φατάλ, που κατέχει όμως το απωθημένο του κυρίου Μπράουν: την αίσθηση του ανήκειν. Ο Γκράχαμ Γκρην διανέμει τους ρόλους, αλλάζοντας το σενάριο ερήμην τους.

Μια στοχαστική αναμέτρηση στα ταραγμένα νερά της γεωπολιτικής σκακιέρας. Μια παράσταση που ανατρέπει τις βεβαιότητες, ξεγυμνώνοντας τους θεατρίνους από τα πλουμίδια τους. Δεν είναι σίγουρο ότι θα επικρατίσει η αλήθεια. Διότι και αυτή είναι μια υπόθεση. Μια σεναριακή εκδοχή. Παραλλαγή πάνω σ'ένα μοτίβο, όπως μας δίδαξε ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ. Για τον Γκράχαμ Γκρην παραμένει ζητούμενο η έκθεση του ανθρώπου στις παροξυσμικές του εμμονές και τις χίμαιρες που γεννούν οι αυταπάτες. Με λόγο ραφινάτο, αιχμηρό, γεμάτο υπαινιγμούς, κλιμακώνει την ένταση, αφήνοντας να βγει στο φως το άλγος των ανθρώπων που πίστεψαν ότι η Ιστορία τους ανήκει. Σωστό ή λάθος; Ουδείς μπορεί να απαντήσει. Εκτός από τους αχόρταγους δαίμονές τους.

ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ


theatrinoi-greeneΟι θεατρίνοι
Γκράχαμ Γκρην
Μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ
Πόλις 2014
Σελ. 400, τιμή € 17,70
 
politeia-link

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ GRAHAM GREENE

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Η πόλη της νίκης» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είχε γραφτεί η  ...

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Η οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπ...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ