hj-beginnings-german-mobilization390

Για τη νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ «Ταξίδι στο παρελθόν» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Ο Στέφαν Τσβάιχ στην εποχή του δεν υπήρξε απλώς δημοφιλής συγγραφέας αλλά και ενορατικός στοχαστής καθώς και δεξιοτέχνης στιλίστας. Παρότι ήταν πολυγραφότατος και δοκιμάστηκε σε διαφορετικά είδη όπως μυθιστόρημα, δοκίμιο, βιογραφία, διήγημα, η λογοτεχνική του φήμη προέρχεται κυρίως από τις νουβέλες του. Από τις πλέον γνωστές είναι η Σύγχυση Αισθημάτων, το Αμόκ, Οι είκοσι τέσσερις ώρες από τη ζωή μιας γυναίκας,  Η Σκακιστική νουβέλα – πολυδιαβασμένες και αναντίρρητα προσφιλείς στους αναγνώστες του που ανανεώνονται συνεχώς. Όλες σχεδόν διαπνέονται από μια αμείωτη ένταση που γίνεται εύκολα μεταδόσιμη στον αναγνώστη καθώς απευθύνονται μεν στο συναίσθημα αλλά και σε κάτι βαθύτερα υπαρξιακό, κάτι που αγγίζει τη ρίζα μιας ανέκφραστης μελαγχολίας, ενός εσωτερικού σπαραγμού, στα όρια του μεταφυσικού.

Θύματα μιας αγέλαστης μοίρας

Δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι έρωτες στον Τσβάιχ, όπως δεν υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι

Οι ήρωές του είναι κατά κάποιο τρόπο εξόριστοι από τον τόπο, την εποχή τους, την ίδια τη ζωή τους. Παρότι ζουν και λειτουργούν μέσα στο χρονικό πλαίσιο της εποχής, κουβαλάνε τη διαφορετικότητά τους ένα είδος ψυχικής ερημίας σαν σταυρό μέχρι το τέλος, όποια κι αν είναι η εξέλιξη της ιστορίας. Δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι έρωτες στον Τσβάιχ, όπως δεν υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι· τις κορυφαίες τους στιγμές τις ζουν με δραματική ένταση και αποκαλυπτική οδύνη – μια κατάσταση εσωτερική που συνεχίζεται παρά τις εξωτερικές μεταβολές, σαν να είναι θύματα μιας αγέλαστης μοίρας.

Οι χαρακτήρες του Τσβάιχ φοβούνται και έχουν σοβαρό λόγο πως το μυαλό τους «αποδιοργανώνεται», εξαιτίας μιας αβάσταχτης εσωτερικής πίεσης από την οποία δεν μπορούν να απαλλαγούν. Είναι μονίμως έκπληκτοι, είτε βρίσκονται στην τροχιά μιας «μαγικής δύναμης» είτε ανακαλύπτουν στον εαυτό τους ή στους άλλους κάποιο ανεξήγητο «σαγηνευτικό αίνιγμα», κάποια ύπουλη ενοχή, τόσο ισχυρή που στο τέλος τους κατακυριεύει. Τους βλέπουμε να παλεύουν με τα προαισθήματά τους και τα καπρίτσια της μοίρας. Όταν, κατά κάποιο τρόπο, κατορθώνουν να γλιτώσουν από τις μεταπτώσεις της ζωής, πέφτουν πάνω στις δικές τους φοβίες: της αποτυχίας, της απώλειας ή ακόμα και της ψυχικής ισορροπίας.

alt
    Ο Stefan Zweig

«Το κοιμώμενο φρέαρ των αναμνήσεων»

Το Ταξίδι στο παρελθόν  άρχισε να γράφεται στα μέσα της δεκαετίας του τριάντα, την εποχή που γράφτηκαν και κάποιες από τις πιο γνωστές νουβέλες του.  Ο Τσβάιχ συνέχισε να τη διορθώνει και να την ξαναγράφει. Το χειρόγραφο παρέμεινε αδημοσίευτο και βρέθηκε, μετά το θάνατο του το 1942, ανάμεσα σε άλλα γραπτά του. 

Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία η οποία, όπως και όλες οι νουβέλες του Τσβάιχ,  αποκαλύπτει κάτι πέρα από τον έρωτα και τα πάθη των εραστών. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ο χρόνος, ένα βαθύ τραύμα, η διάρκεια των αισθημάτων, η αδυναμία να βιωθεί το πάθος στην έκτασή του και η οδύνη που προκαλείται όταν αυτό το ζωντανό και παλλόμενο αίσθημα είναι προορισμένο να χαθεί και να περάσει στη μνήμη ως κάτι το ανεκπλήρωτο, ένας παράδεισος που προσφέρθηκε μεν, αλλά δεν πρόκειται να κατοικηθεί. Όταν οι εραστές συναντιούνται και πάλι μετά από εννέα χρόνια χωρισμού, υπάρχουν ίχνη αυτού του παράδεισου, της μαγικής διάστασης που βίωσαν μαζί, αλλά δεν είναι πλέον οι ίδιοι άνθρωποι, είναι σκιές αυτού που κάποτε υπήρξαν, η επανάληψη τους κάνει να μοιάζουν με καρικατούρες του εαυτού τους. Ο χρόνος έχει προχωρήσει, η απειλή έχει γίνει πραγματικότητα και αυτό τους το υπενθυμίζουν οι νεαροί με τη σβάστικα που παρελαύνουν. Η ελευθερία και κάθε ελευθερία θα καταλυθεί, όπως και η πρόσβαση στον δικό τους έρωτα, που τώρα πια φαντάζει μια απροσπέλαστη χώρα.

Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ένα βαθύ τραύμα και η οδύνη που προκαλείται όταν αυτό το ζωντανό και παλλόμενο αίσθημα είναι προορισμένο να χαθεί και να περάσει στη μνήμη ως κάτι το ανεκπλήρωτο.

Ο Λούντβιχ είναι ένας νεαρός μηχανικός, φιλόδοξος, φτωχός και περήφανος. Με μεγάλη απροθυμία συμφωνεί να μείνει στην πολυτελή βίλα του ηλικιωμένου και φιλάσθενου εργοδότη του, στην Φραγκφούρτη.  Εκεί συναντά τη νεαρή σύζυγο του αφεντικού του και ανάμεσά τους δημιουργείται μια μεγάλη έλξη η οποία παραμένει ανεκδήλωτη μέχρι τη στιγμή που πρέπει να αποχωριστούν. Ο Λούντβιχ είναι αναγκασμένος να φύγει για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, να πάει στο Μεξικό, όπου τον στέλνει ο εργοδότης του για να πάρει μια ηγετική θέση στην επιχείρηση που θα στήσει εκεί, και που αφορά στην εξόρυξη πολύτιμων για τη Δύση μεταλλευμάτων. Αντιμέτωποι με το χωρισμό, το αμοιβαίο πάθος φανερώνεται και θεριεύει, και θέλουν απεγνωσμένα και οι δυο αυτή η αγάπη να επιζήσει της δοκιμασίας του χρόνου και της απόστασης.

Η φυλακή της απόστασης

Με ιδιαίτερη μαεστρία μας δίνεται αποσπασματικά η ιστορία τους εν είδει φλασμπάκ. Οι  δυο εραστές θα συναντηθούν εννέα χρόνια μετά από τον βίαιο αποχωρισμό τους σε ένα βαγόνι τρένου, μια κρίσιμη και οριακή στιγμή όχι μόνο για αυτούς τους δυο αλλά και για τη χώρα. Όπως και σε άλλα έργα του Τσβάιχ εκτυλίσσεται κι αυτό στα χρόνια μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και παρουσιάζει την καταστρεπτική επίδραση του πολέμου στην προσωπική ζωή των ανθρώπων.  Όταν ο Λούντβιχ έφυγε για το Μεξικό σκόπευε να παραμείνει δυο χρόνια, αλλά λόγω του πολέμου δεν μπόρεσε να επιστρέψει, και έμεινε για πολύ καιρό αποκλεισμένος από την Ευρώπη αλλά και από την αγαπημένη του. Εκείνη την ταραγμένη εποχή, εκείνος μετρούσε τις μέρες που του απόμεναν, διαγράφοντας την κάθε μια καθώς περνούσε, σαν φυλακισμένος που περιμένει την απελευθέρωσή του. Θα ξανασυναντηθούν τη δεκαετία του τριάντα, θα ταξιδέψουν μέχρι την Χαϊδελβέργη και θα γίνουν μάρτυρες του συνεχώς αυξανόμενου πλήθους της νεολαίας των Ναζί που φέρουν τη σβάστικα και παρελαύνουν με σιδερένιο βήμα και προτεταμένο πιγούνι: «άντρες ζωσμένοι στρατιωτικά, χιλιάδες διαφορετικές φωνές, χιλιάδες διαφορετικές μορφές, κι ωστόσο ένα μόνο πράγμα υπήρχε στις κραυγές και στο βλέμμα: μίσος, μίσος, μίσος».

Yπάρχει μια αίσθηση κατεπείγοντος και η απειλή της επιβολής μιας ανώτερης βίαιης δύναμης στην οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν, ανεξάρτητα από τη δύναμη των συναισθημάτων τους.

Παρότι ο τόνος είναι προσωπικός σε ολόκληρη τη νουβέλα υπάρχει μια αίσθηση κατεπείγοντος και η απειλή της επιβολή μιας ανώτερης βίαιης δύναμης στην οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν, ανεξάρτητα από το βάθος των συναισθημάτων τους.  Ακόμα και στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που θα καταφύγουν οι εραστές υπάρχουν τα «άμορφα ίχνη ξένων ανθρώπων» που τους προκαλούν αμηχανία και την απώλεια της ιδιωτικότητας. Το πλήθος που έξω στους δρόμους επευφημεί τους νεαρούς που παρελαύνουν είναι ένας σημαντικός παράγοντας της έντασης που βιώνουν αλλά και του φόβου πως κινδυνεύει να συντριβεί και το δικό τους παρελθόν...

Σε σημεία του εν λόγω αφηγήματος υπάρχει μια ασυγκράτητη συναισθηματική πληθωρικότητα την οποία ο συγγραφέας διαχειρίζεται διακριτικά και δεξιοτεχνικά, ενώ η ραφιναρισμένη πρόζα σώζει το κείμενο από τα μελοδραματικά κλισέ. Το ύφος του κείμενου αποδόθηκε άριστα από τη  Γιώτα Λαγουδάκου. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Σώμα στη βιτρίνα» (εκδ. Μεταίχμιο).


altΤαξίδι στο παρελθόν
Στέφαν Τσβάιχ
Μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου
Μεταιχμιο 2014
Σελ. 104, τιμή € 6,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEFAN ZWEIG

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

Για το κύκνειο άσμα του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Μπαουμγκάρτνερ» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Πανθομολογούμενα, ακόμα και οι σημαντικότεροι συγγραφείς προσεγγίζοντας το τέλος της ζωής τους σταδιακά χάνουν την αρχικ...

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ [Vladimir Nabokov] «Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Ήταν η ηχώ μιας πιθανής αλήθειας, μια επίκαιρη υ...

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

Για το μυθιστόρημα του Φρεντ Χόιλ [Fred Hoyle] «Το μαύρο σύννεφο» (μτφρ. Θοδωρής Πιερράτος, επίμετρο Richard Dawkins, φιλολογική επιμέλεια Τραϊανός Μάνος, εκδ. Ροπή).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στις μέρες μας ο κίνδυνος μιας...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Λογοτεχνία σε κίνηση: μοιραζόμαστε ιστορίες του χθες, ανακαλύπτουμε ιστορίες του σήμερα

Λογοτεχνία σε κίνηση: μοιραζόμαστε ιστορίες του χθες, ανακαλύπτουμε ιστορίες του σήμερα

Λίγο πριν τον ερχομό του χειμώνα, τα βιβλία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος αφήνουν για λίγο τα ράφια, βγαίνουν μια βόλτα στο Πάρκο και αφηγούνται τις ιστορίες τους.

Επιμέλεια: Book Press

Τέσσερα πρωινά, τέσσερις συναντήσεις στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχ...

Το φαινόμενο Εντουάρ Λουί: Σκέψεις με αφορμή την εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Το φαινόμενο Εντουάρ Λουί: Σκέψεις με αφορμή την εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Τα βιβλία και η προσωπικότητα του Εντουάρ Λουί, οι οικογένεια και οι φίλοι, καθώς και οι πολιτικές προεκτάσεις των βιβλίων, των άρθρων ακόμη και των εμφανίσεών του, αποτέλεσαν πεδία όπου ανέπτυξε τις απόψεις του ο δημοφιλής Γάλλος συγγραφέας, μετά από τις ερωτήσεις που του έθεταν η Έλενα Όλγα Χρηστίδη και ο Κωσ...

Εύα Πολυβίου: «Ένα καλό κείμενο δεν θα περάσει απαρατήρητο από έναν διορατικό εκδότη»

Εύα Πολυβίου: «Ένα καλό κείμενο δεν θα περάσει απαρατήρητο από έναν διορατικό εκδότη»

Η Εύα Πολυβίου μας συστήθηκε πρόσφατα με τη νουβέλα της «Οι ορτανσίες», η οποία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Με ποια λόγια θα συστήνατε το βιβλίο σας σε κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτε για σας;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...
«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Σλοβένου συγγραφέα Ντίνο Μπάουκ (Dino Bauk) «Το Τέλος. Και Ξανά» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου) το οποίο θα κυκλοφορήσει αρχές Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αγαπητή μητέρα, ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ