hj-beginnings-german-mobilization390

Για τη νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ «Ταξίδι στο παρελθόν» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Ο Στέφαν Τσβάιχ στην εποχή του δεν υπήρξε απλώς δημοφιλής συγγραφέας αλλά και ενορατικός στοχαστής καθώς και δεξιοτέχνης στιλίστας. Παρότι ήταν πολυγραφότατος και δοκιμάστηκε σε διαφορετικά είδη όπως μυθιστόρημα, δοκίμιο, βιογραφία, διήγημα, η λογοτεχνική του φήμη προέρχεται κυρίως από τις νουβέλες του. Από τις πλέον γνωστές είναι η Σύγχυση Αισθημάτων, το Αμόκ, Οι είκοσι τέσσερις ώρες από τη ζωή μιας γυναίκας,  Η Σκακιστική νουβέλα – πολυδιαβασμένες και αναντίρρητα προσφιλείς στους αναγνώστες του που ανανεώνονται συνεχώς. Όλες σχεδόν διαπνέονται από μια αμείωτη ένταση που γίνεται εύκολα μεταδόσιμη στον αναγνώστη καθώς απευθύνονται μεν στο συναίσθημα αλλά και σε κάτι βαθύτερα υπαρξιακό, κάτι που αγγίζει τη ρίζα μιας ανέκφραστης μελαγχολίας, ενός εσωτερικού σπαραγμού, στα όρια του μεταφυσικού.

Θύματα μιας αγέλαστης μοίρας

Δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι έρωτες στον Τσβάιχ, όπως δεν υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι

Οι ήρωές του είναι κατά κάποιο τρόπο εξόριστοι από τον τόπο, την εποχή τους, την ίδια τη ζωή τους. Παρότι ζουν και λειτουργούν μέσα στο χρονικό πλαίσιο της εποχής, κουβαλάνε τη διαφορετικότητά τους ένα είδος ψυχικής ερημίας σαν σταυρό μέχρι το τέλος, όποια κι αν είναι η εξέλιξη της ιστορίας. Δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι έρωτες στον Τσβάιχ, όπως δεν υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι· τις κορυφαίες τους στιγμές τις ζουν με δραματική ένταση και αποκαλυπτική οδύνη – μια κατάσταση εσωτερική που συνεχίζεται παρά τις εξωτερικές μεταβολές, σαν να είναι θύματα μιας αγέλαστης μοίρας.

Οι χαρακτήρες του Τσβάιχ φοβούνται και έχουν σοβαρό λόγο πως το μυαλό τους «αποδιοργανώνεται», εξαιτίας μιας αβάσταχτης εσωτερικής πίεσης από την οποία δεν μπορούν να απαλλαγούν. Είναι μονίμως έκπληκτοι, είτε βρίσκονται στην τροχιά μιας «μαγικής δύναμης» είτε ανακαλύπτουν στον εαυτό τους ή στους άλλους κάποιο ανεξήγητο «σαγηνευτικό αίνιγμα», κάποια ύπουλη ενοχή, τόσο ισχυρή που στο τέλος τους κατακυριεύει. Τους βλέπουμε να παλεύουν με τα προαισθήματά τους και τα καπρίτσια της μοίρας. Όταν, κατά κάποιο τρόπο, κατορθώνουν να γλιτώσουν από τις μεταπτώσεις της ζωής, πέφτουν πάνω στις δικές τους φοβίες: της αποτυχίας, της απώλειας ή ακόμα και της ψυχικής ισορροπίας.

alt
    Ο Stefan Zweig

«Το κοιμώμενο φρέαρ των αναμνήσεων»

Το Ταξίδι στο παρελθόν  άρχισε να γράφεται στα μέσα της δεκαετίας του τριάντα, την εποχή που γράφτηκαν και κάποιες από τις πιο γνωστές νουβέλες του.  Ο Τσβάιχ συνέχισε να τη διορθώνει και να την ξαναγράφει. Το χειρόγραφο παρέμεινε αδημοσίευτο και βρέθηκε, μετά το θάνατο του το 1942, ανάμεσα σε άλλα γραπτά του. 

Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία η οποία, όπως και όλες οι νουβέλες του Τσβάιχ,  αποκαλύπτει κάτι πέρα από τον έρωτα και τα πάθη των εραστών. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ο χρόνος, ένα βαθύ τραύμα, η διάρκεια των αισθημάτων, η αδυναμία να βιωθεί το πάθος στην έκτασή του και η οδύνη που προκαλείται όταν αυτό το ζωντανό και παλλόμενο αίσθημα είναι προορισμένο να χαθεί και να περάσει στη μνήμη ως κάτι το ανεκπλήρωτο, ένας παράδεισος που προσφέρθηκε μεν, αλλά δεν πρόκειται να κατοικηθεί. Όταν οι εραστές συναντιούνται και πάλι μετά από εννέα χρόνια χωρισμού, υπάρχουν ίχνη αυτού του παράδεισου, της μαγικής διάστασης που βίωσαν μαζί, αλλά δεν είναι πλέον οι ίδιοι άνθρωποι, είναι σκιές αυτού που κάποτε υπήρξαν, η επανάληψη τους κάνει να μοιάζουν με καρικατούρες του εαυτού τους. Ο χρόνος έχει προχωρήσει, η απειλή έχει γίνει πραγματικότητα και αυτό τους το υπενθυμίζουν οι νεαροί με τη σβάστικα που παρελαύνουν. Η ελευθερία και κάθε ελευθερία θα καταλυθεί, όπως και η πρόσβαση στον δικό τους έρωτα, που τώρα πια φαντάζει μια απροσπέλαστη χώρα.

Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ένα βαθύ τραύμα και η οδύνη που προκαλείται όταν αυτό το ζωντανό και παλλόμενο αίσθημα είναι προορισμένο να χαθεί και να περάσει στη μνήμη ως κάτι το ανεκπλήρωτο.

Ο Λούντβιχ είναι ένας νεαρός μηχανικός, φιλόδοξος, φτωχός και περήφανος. Με μεγάλη απροθυμία συμφωνεί να μείνει στην πολυτελή βίλα του ηλικιωμένου και φιλάσθενου εργοδότη του, στην Φραγκφούρτη.  Εκεί συναντά τη νεαρή σύζυγο του αφεντικού του και ανάμεσά τους δημιουργείται μια μεγάλη έλξη η οποία παραμένει ανεκδήλωτη μέχρι τη στιγμή που πρέπει να αποχωριστούν. Ο Λούντβιχ είναι αναγκασμένος να φύγει για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, να πάει στο Μεξικό, όπου τον στέλνει ο εργοδότης του για να πάρει μια ηγετική θέση στην επιχείρηση που θα στήσει εκεί, και που αφορά στην εξόρυξη πολύτιμων για τη Δύση μεταλλευμάτων. Αντιμέτωποι με το χωρισμό, το αμοιβαίο πάθος φανερώνεται και θεριεύει, και θέλουν απεγνωσμένα και οι δυο αυτή η αγάπη να επιζήσει της δοκιμασίας του χρόνου και της απόστασης.

Η φυλακή της απόστασης

Με ιδιαίτερη μαεστρία μας δίνεται αποσπασματικά η ιστορία τους εν είδει φλασμπάκ. Οι  δυο εραστές θα συναντηθούν εννέα χρόνια μετά από τον βίαιο αποχωρισμό τους σε ένα βαγόνι τρένου, μια κρίσιμη και οριακή στιγμή όχι μόνο για αυτούς τους δυο αλλά και για τη χώρα. Όπως και σε άλλα έργα του Τσβάιχ εκτυλίσσεται κι αυτό στα χρόνια μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και παρουσιάζει την καταστρεπτική επίδραση του πολέμου στην προσωπική ζωή των ανθρώπων.  Όταν ο Λούντβιχ έφυγε για το Μεξικό σκόπευε να παραμείνει δυο χρόνια, αλλά λόγω του πολέμου δεν μπόρεσε να επιστρέψει, και έμεινε για πολύ καιρό αποκλεισμένος από την Ευρώπη αλλά και από την αγαπημένη του. Εκείνη την ταραγμένη εποχή, εκείνος μετρούσε τις μέρες που του απόμεναν, διαγράφοντας την κάθε μια καθώς περνούσε, σαν φυλακισμένος που περιμένει την απελευθέρωσή του. Θα ξανασυναντηθούν τη δεκαετία του τριάντα, θα ταξιδέψουν μέχρι την Χαϊδελβέργη και θα γίνουν μάρτυρες του συνεχώς αυξανόμενου πλήθους της νεολαίας των Ναζί που φέρουν τη σβάστικα και παρελαύνουν με σιδερένιο βήμα και προτεταμένο πιγούνι: «άντρες ζωσμένοι στρατιωτικά, χιλιάδες διαφορετικές φωνές, χιλιάδες διαφορετικές μορφές, κι ωστόσο ένα μόνο πράγμα υπήρχε στις κραυγές και στο βλέμμα: μίσος, μίσος, μίσος».

Yπάρχει μια αίσθηση κατεπείγοντος και η απειλή της επιβολής μιας ανώτερης βίαιης δύναμης στην οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν, ανεξάρτητα από τη δύναμη των συναισθημάτων τους.

Παρότι ο τόνος είναι προσωπικός σε ολόκληρη τη νουβέλα υπάρχει μια αίσθηση κατεπείγοντος και η απειλή της επιβολή μιας ανώτερης βίαιης δύναμης στην οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν, ανεξάρτητα από το βάθος των συναισθημάτων τους.  Ακόμα και στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που θα καταφύγουν οι εραστές υπάρχουν τα «άμορφα ίχνη ξένων ανθρώπων» που τους προκαλούν αμηχανία και την απώλεια της ιδιωτικότητας. Το πλήθος που έξω στους δρόμους επευφημεί τους νεαρούς που παρελαύνουν είναι ένας σημαντικός παράγοντας της έντασης που βιώνουν αλλά και του φόβου πως κινδυνεύει να συντριβεί και το δικό τους παρελθόν...

Σε σημεία του εν λόγω αφηγήματος υπάρχει μια ασυγκράτητη συναισθηματική πληθωρικότητα την οποία ο συγγραφέας διαχειρίζεται διακριτικά και δεξιοτεχνικά, ενώ η ραφιναρισμένη πρόζα σώζει το κείμενο από τα μελοδραματικά κλισέ. Το ύφος του κείμενου αποδόθηκε άριστα από τη  Γιώτα Λαγουδάκου. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Σώμα στη βιτρίνα» (εκδ. Μεταίχμιο).


altΤαξίδι στο παρελθόν
Στέφαν Τσβάιχ
Μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου
Μεταιχμιο 2014
Σελ. 104, τιμή € 6,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEFAN ZWEIG

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

Για το μυθιστόρημα του Τζέισον Μοτ «Το φοβερό βιβλίο» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα). Ένα μυθιστόρημα που «θέλει να διαμορφώσει μια νέα αφήγηση που να μην είναι ούτε μανιχαϊστική, ούτε έντονα διεκδικητική, ούτε να ραπίζει ευθέως τους κυρίαρχους λευκούς για τα δεινά των μαύρων».

...
«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ