hj-beginnings-german-mobilization390

Για τη νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ «Ταξίδι στο παρελθόν» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Ο Στέφαν Τσβάιχ στην εποχή του δεν υπήρξε απλώς δημοφιλής συγγραφέας αλλά και ενορατικός στοχαστής καθώς και δεξιοτέχνης στιλίστας. Παρότι ήταν πολυγραφότατος και δοκιμάστηκε σε διαφορετικά είδη όπως μυθιστόρημα, δοκίμιο, βιογραφία, διήγημα, η λογοτεχνική του φήμη προέρχεται κυρίως από τις νουβέλες του. Από τις πλέον γνωστές είναι η Σύγχυση Αισθημάτων, το Αμόκ, Οι είκοσι τέσσερις ώρες από τη ζωή μιας γυναίκας,  Η Σκακιστική νουβέλα – πολυδιαβασμένες και αναντίρρητα προσφιλείς στους αναγνώστες του που ανανεώνονται συνεχώς. Όλες σχεδόν διαπνέονται από μια αμείωτη ένταση που γίνεται εύκολα μεταδόσιμη στον αναγνώστη καθώς απευθύνονται μεν στο συναίσθημα αλλά και σε κάτι βαθύτερα υπαρξιακό, κάτι που αγγίζει τη ρίζα μιας ανέκφραστης μελαγχολίας, ενός εσωτερικού σπαραγμού, στα όρια του μεταφυσικού.

Θύματα μιας αγέλαστης μοίρας

Δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι έρωτες στον Τσβάιχ, όπως δεν υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι

Οι ήρωές του είναι κατά κάποιο τρόπο εξόριστοι από τον τόπο, την εποχή τους, την ίδια τη ζωή τους. Παρότι ζουν και λειτουργούν μέσα στο χρονικό πλαίσιο της εποχής, κουβαλάνε τη διαφορετικότητά τους ένα είδος ψυχικής ερημίας σαν σταυρό μέχρι το τέλος, όποια κι αν είναι η εξέλιξη της ιστορίας. Δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι έρωτες στον Τσβάιχ, όπως δεν υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι· τις κορυφαίες τους στιγμές τις ζουν με δραματική ένταση και αποκαλυπτική οδύνη – μια κατάσταση εσωτερική που συνεχίζεται παρά τις εξωτερικές μεταβολές, σαν να είναι θύματα μιας αγέλαστης μοίρας.

Οι χαρακτήρες του Τσβάιχ φοβούνται και έχουν σοβαρό λόγο πως το μυαλό τους «αποδιοργανώνεται», εξαιτίας μιας αβάσταχτης εσωτερικής πίεσης από την οποία δεν μπορούν να απαλλαγούν. Είναι μονίμως έκπληκτοι, είτε βρίσκονται στην τροχιά μιας «μαγικής δύναμης» είτε ανακαλύπτουν στον εαυτό τους ή στους άλλους κάποιο ανεξήγητο «σαγηνευτικό αίνιγμα», κάποια ύπουλη ενοχή, τόσο ισχυρή που στο τέλος τους κατακυριεύει. Τους βλέπουμε να παλεύουν με τα προαισθήματά τους και τα καπρίτσια της μοίρας. Όταν, κατά κάποιο τρόπο, κατορθώνουν να γλιτώσουν από τις μεταπτώσεις της ζωής, πέφτουν πάνω στις δικές τους φοβίες: της αποτυχίας, της απώλειας ή ακόμα και της ψυχικής ισορροπίας.

alt
    Ο Stefan Zweig

«Το κοιμώμενο φρέαρ των αναμνήσεων»

Το Ταξίδι στο παρελθόν  άρχισε να γράφεται στα μέσα της δεκαετίας του τριάντα, την εποχή που γράφτηκαν και κάποιες από τις πιο γνωστές νουβέλες του.  Ο Τσβάιχ συνέχισε να τη διορθώνει και να την ξαναγράφει. Το χειρόγραφο παρέμεινε αδημοσίευτο και βρέθηκε, μετά το θάνατο του το 1942, ανάμεσα σε άλλα γραπτά του. 

Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία η οποία, όπως και όλες οι νουβέλες του Τσβάιχ,  αποκαλύπτει κάτι πέρα από τον έρωτα και τα πάθη των εραστών. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ο χρόνος, ένα βαθύ τραύμα, η διάρκεια των αισθημάτων, η αδυναμία να βιωθεί το πάθος στην έκτασή του και η οδύνη που προκαλείται όταν αυτό το ζωντανό και παλλόμενο αίσθημα είναι προορισμένο να χαθεί και να περάσει στη μνήμη ως κάτι το ανεκπλήρωτο, ένας παράδεισος που προσφέρθηκε μεν, αλλά δεν πρόκειται να κατοικηθεί. Όταν οι εραστές συναντιούνται και πάλι μετά από εννέα χρόνια χωρισμού, υπάρχουν ίχνη αυτού του παράδεισου, της μαγικής διάστασης που βίωσαν μαζί, αλλά δεν είναι πλέον οι ίδιοι άνθρωποι, είναι σκιές αυτού που κάποτε υπήρξαν, η επανάληψη τους κάνει να μοιάζουν με καρικατούρες του εαυτού τους. Ο χρόνος έχει προχωρήσει, η απειλή έχει γίνει πραγματικότητα και αυτό τους το υπενθυμίζουν οι νεαροί με τη σβάστικα που παρελαύνουν. Η ελευθερία και κάθε ελευθερία θα καταλυθεί, όπως και η πρόσβαση στον δικό τους έρωτα, που τώρα πια φαντάζει μια απροσπέλαστη χώρα.

Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ένα βαθύ τραύμα και η οδύνη που προκαλείται όταν αυτό το ζωντανό και παλλόμενο αίσθημα είναι προορισμένο να χαθεί και να περάσει στη μνήμη ως κάτι το ανεκπλήρωτο.

Ο Λούντβιχ είναι ένας νεαρός μηχανικός, φιλόδοξος, φτωχός και περήφανος. Με μεγάλη απροθυμία συμφωνεί να μείνει στην πολυτελή βίλα του ηλικιωμένου και φιλάσθενου εργοδότη του, στην Φραγκφούρτη.  Εκεί συναντά τη νεαρή σύζυγο του αφεντικού του και ανάμεσά τους δημιουργείται μια μεγάλη έλξη η οποία παραμένει ανεκδήλωτη μέχρι τη στιγμή που πρέπει να αποχωριστούν. Ο Λούντβιχ είναι αναγκασμένος να φύγει για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, να πάει στο Μεξικό, όπου τον στέλνει ο εργοδότης του για να πάρει μια ηγετική θέση στην επιχείρηση που θα στήσει εκεί, και που αφορά στην εξόρυξη πολύτιμων για τη Δύση μεταλλευμάτων. Αντιμέτωποι με το χωρισμό, το αμοιβαίο πάθος φανερώνεται και θεριεύει, και θέλουν απεγνωσμένα και οι δυο αυτή η αγάπη να επιζήσει της δοκιμασίας του χρόνου και της απόστασης.

Η φυλακή της απόστασης

Με ιδιαίτερη μαεστρία μας δίνεται αποσπασματικά η ιστορία τους εν είδει φλασμπάκ. Οι  δυο εραστές θα συναντηθούν εννέα χρόνια μετά από τον βίαιο αποχωρισμό τους σε ένα βαγόνι τρένου, μια κρίσιμη και οριακή στιγμή όχι μόνο για αυτούς τους δυο αλλά και για τη χώρα. Όπως και σε άλλα έργα του Τσβάιχ εκτυλίσσεται κι αυτό στα χρόνια μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και παρουσιάζει την καταστρεπτική επίδραση του πολέμου στην προσωπική ζωή των ανθρώπων.  Όταν ο Λούντβιχ έφυγε για το Μεξικό σκόπευε να παραμείνει δυο χρόνια, αλλά λόγω του πολέμου δεν μπόρεσε να επιστρέψει, και έμεινε για πολύ καιρό αποκλεισμένος από την Ευρώπη αλλά και από την αγαπημένη του. Εκείνη την ταραγμένη εποχή, εκείνος μετρούσε τις μέρες που του απόμεναν, διαγράφοντας την κάθε μια καθώς περνούσε, σαν φυλακισμένος που περιμένει την απελευθέρωσή του. Θα ξανασυναντηθούν τη δεκαετία του τριάντα, θα ταξιδέψουν μέχρι την Χαϊδελβέργη και θα γίνουν μάρτυρες του συνεχώς αυξανόμενου πλήθους της νεολαίας των Ναζί που φέρουν τη σβάστικα και παρελαύνουν με σιδερένιο βήμα και προτεταμένο πιγούνι: «άντρες ζωσμένοι στρατιωτικά, χιλιάδες διαφορετικές φωνές, χιλιάδες διαφορετικές μορφές, κι ωστόσο ένα μόνο πράγμα υπήρχε στις κραυγές και στο βλέμμα: μίσος, μίσος, μίσος».

Yπάρχει μια αίσθηση κατεπείγοντος και η απειλή της επιβολής μιας ανώτερης βίαιης δύναμης στην οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν, ανεξάρτητα από τη δύναμη των συναισθημάτων τους.

Παρότι ο τόνος είναι προσωπικός σε ολόκληρη τη νουβέλα υπάρχει μια αίσθηση κατεπείγοντος και η απειλή της επιβολή μιας ανώτερης βίαιης δύναμης στην οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν, ανεξάρτητα από το βάθος των συναισθημάτων τους.  Ακόμα και στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που θα καταφύγουν οι εραστές υπάρχουν τα «άμορφα ίχνη ξένων ανθρώπων» που τους προκαλούν αμηχανία και την απώλεια της ιδιωτικότητας. Το πλήθος που έξω στους δρόμους επευφημεί τους νεαρούς που παρελαύνουν είναι ένας σημαντικός παράγοντας της έντασης που βιώνουν αλλά και του φόβου πως κινδυνεύει να συντριβεί και το δικό τους παρελθόν...

Σε σημεία του εν λόγω αφηγήματος υπάρχει μια ασυγκράτητη συναισθηματική πληθωρικότητα την οποία ο συγγραφέας διαχειρίζεται διακριτικά και δεξιοτεχνικά, ενώ η ραφιναρισμένη πρόζα σώζει το κείμενο από τα μελοδραματικά κλισέ. Το ύφος του κείμενου αποδόθηκε άριστα από τη  Γιώτα Λαγουδάκου. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Σώμα στη βιτρίνα» (εκδ. Μεταίχμιο).


altΤαξίδι στο παρελθόν
Στέφαν Τσβάιχ
Μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου
Μεταιχμιο 2014
Σελ. 104, τιμή € 6,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEFAN ZWEIG

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ