
Της Χίλντας Παπαδημητρίου
Το «Ορφανό Μπρούκλιν» (Motherless Brooklyn) του Τζόναθαν Λέθεμ, όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου, αναφέρεται σε μια τετραμελή ομάδα εφήβων που μεγαλώνουν στο ορφανοτροφείο αρρένων του Αγίου Βικεντίου, τη δεκαετία του ’70. Καθώς είναι τα μοναδικά λευκά αγόρια του ιδρύματος, τα προσεγγίζει ο μικροκακοποιός Φρανκ Μίννα, για να δημιουργήσει με αυτά τη δική του συμμορία, τους «Άνδρες του Μίννα» – όπως θα αποκαλούνται πλέον οι τέσσερις κακόμοιροι έφηβοι.
Κι εδώ σταματάει κάθε ομοιότητα με τα γνωστά κλισέ του μαφιόζικου αστυνομικού μυθιστορήματος. Ο συγγραφέας Τζόναθαν Λέθεμ τα πιάνει από το λαιμό και τα δένει φιόγκο – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ούτε την άνοδο των Κορλεόνε θα θαυμάσουμε, ούτε την ιστορία της φαμίλιας Λουκέζι όπως στα Καλά Παιδιά. Την ιστορία του κακομοίρη Φρανκ Μίννα θα παρακολουθήσουμε, ξεκινώντας από τη δολοφονία του, την οποία δεν καταφέρνουν να αποτρέψουν οι φοβεροί και τρομεροί «Άνδρες» του.
Η συμμορία του Φρανκ Μίννα
Ο Λέθεμ εισάγει ένα αληθινά πρωτότυπο στοιχείο στην πλοκή του
Η πλοκή πηγαινοέρχεται στο χρόνο, κι από το σήμερα (το 1999) της δολοφονίας του Μίννα, γυρίζει καμιά εικοσαριά χρόνια πίσω. Βλέπουμε τους τέσσερις εφήβους να εξελίσσονται σε άνδρες κι από χαμάληδες για μυστήριες μεταφορές να γίνονται επαγγελματίες οδηγοί σε υπηρεσία ταξί και ιδιωτικοί ντετέκτιβ σε ψιλικατζίδικες υποθέσεις. Ο Φρανκ Μίννα, ο ασήμαντος απατεώνας αρχηγός τους, αποτελεί γι’ αυτούς το απόλυτο ανδρικό πρότυπο, έναν πατέρα-αφέντη στοργικό που καλύπτει όλες τις ανάγκες τους και τους προστατεύει με τις διασυνδέσεις του. Όταν ο Φρανκ θα βρεθεί σφαγμένος σ’ έναν κάδο σκουπιδιών, η ομάδα θα διαλυθεί. Ο ένας της παρέας θα καταλήξει προσωρινά στη φυλακή, οι άλλοι δύο θα συγκρουστούν για την αρχηγία της συμμορίας. Ο μόνος που βιώνει ουσιαστικά την απώλεια του Φρανκ και τη σημασία της για τον ίδιο προσωπικά, είναι ο Τρελάνθρωπος Λάιονελ, ο οποίος όμως δεν είναι ικανός ούτε να τιθασεύσει την παρόρμησή του να κραυγάζει ασυναρτησίες, να μιμείται τις κινήσεις των συνομιλητών του, να γυρίζει απότομα το κεφάλι και να μετράει ψυχαναγκαστικά ως το έξι.
Ο Λέθεμ εισάγει ένα αληθινά πρωτότυπο στοιχείο στην πλοκή του. Ενώ έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε τα έργα και τις ημέρες πολλών εκκεντρικών ντετέκτιβ (του μοναχού Κάντφελ και της αδελφής Φιντέλμα, του δικαστή Τι, της Μα Ραμότσουε –της νο1 ντετέκτιβ της Μποτσουάνα– ακόμα και του ανώνυμου τούρκου τραβεστί επιχειρηματία που εξιχνιάζει ερασιτεχνικά διάφορους φόνους στα βιβλία του Μεχμέτ Μουράτ Σόμερ), όλοι οι εν λόγω ερευνητές της αλήθειας, διαθέτουν τετράγωνη λογική και μεθοδική σκέψη. Πιστοί στις επιταγές του αστυνομικού κανόνα, προχωρούν σταδιακά στην εξιχνίαση, συνδυάζοντας τα στοιχεία που συναντούν στην πορεία τους. Ο Λέθεμ, με τον Λάιονελ Έσρογκ, τινάζει κάθε λογική στον αέρα. Η ιδιαιτερότητά του Λάιονελ, του επονομαζόμενου και Τσίρκο Τεράτων, είναι ότι πάσχει από το σύνδρομο Τουρέτ, μια νευροψυχιατρική διαταραχή που ωθεί τον πάσχοντα σε κινητικά και φωνητικά τικ (συχνά δε σε κοπρολαλία). Φανταστείτε τώρα τον ντετέκτιβ που μπαίνει σε χώρο υπόπτων κι αντί να λουφάξει σε μια γωνία, αρχίζει να φωνάζει δυνατά τις σκέψεις του, να ακουμπάει ψυχαναγκαστικά τους υπόπτους και να βρίζει άνευ λόγου (Χέσε με Μπέιλι!)
Αυτός ο ντετέκτιβ-καταστροφή θα ακολουθήσει με το δικό του αποσπασματικό τρόπο μια χαοτική μέθοδο αγωνιώντας πότε θα γίνει το μπαμ
Ο ανορθόδοξος ντετέκτιβ και η μικρογραφία του Μπρούκλιν
Κι όμως, αυτός ο ντετέκτιβ-καταστροφή θα ακολουθήσει με το δικό του αποσπασματικό τρόπο μια χαοτική μέθοδο, την οποία παρακολουθούμε κι εμείς ως αναγνώστες, αγωνιώντας πότε θα γίνει το μπαμ. Για παράδειγμα, η σκηνή όπου οι μαθητές μιας σχολής μελέτης του Ζεν κάθονται σε κατανυκτική σιωπή κι ακινησία και διαλογίζονται, και ο Λάιονελ αρχίζει να φωνάζει «Τέρας Πιρόγκι Μάστορας Ζενόγκι», είναι μοναδική στην αστυνομική φιλολογία. Παρά τις παγίδες που του στήνει το Τουρέτ και οι κακοποιοί, ο Λάιονελ θα ανακαλύψει τους δολοφόνους του Φρανκ Μίννα και θα φροντίσει να τιμωρηθούν. Όχι οδηγώντας τους ενώπιον της δικαιοσύνης - κάτι τέτοιο θα ήταν τελείως έξω από το κλίμα του βιβλίου. Ο Λάιονελ Έσρογκ δεν έχει καμία σχέση με τους θεσμούς της οργανωμένης πολιτείας, η οποία τον αγνοεί όπως την αγνοεί κι εκείνος. Μπροστά της, όπως και μπροστά και στις γυναίκες, νιώθει απλώς «Μπερδανήσυχος».
O Λέθεμ, εκτός της αστυνομικής ιστορίας, φτιάχνει μια συναρπαστική μικρογραφία του Μπρούκλιν και της διαίρεσής του σε αμέτρητες εθνικές, θρησκευτικές και ταξικές κοινότητες, τα σύνορα των οποίων είναι δυσδιάκριτα σε όποιον δεν έχει γεννηθεί εκεί, όπως ο συγγραφέας. Τα φαγητά, τα ποτά και τα στέκια των μεταναστών και των ντόπιων είναι ένας ποταμός εικόνων και χρωμάτων, ο οποίος συχνά παρασύρει τον αναγνώστη έξω από το κυρίως θέμα. Όπως παρασύρεται και ο Λάιονελ από το Τουρέτ του και ξεσπάει σε ψυχαναγκαστικά τικ, κινήσεις, εκρήξεις και φωνές. Στο τέλος του βιβλίου, ο Λάιονελ σηματοδοτεί το τέλος της έρευνάς του, πετώντας στη θάλασσα το όπλο του, το βομβητή του, το κινητό του και το δεξί του παπούτσι. Θα επιστρέψει στο διαμέρισμά του, πάνω από την εταιρεία ταξί, για να ακούσει τον Καλλιτέχνη που ήταν Κάποτε Γνωστός ως Prince, αφού τα remix των κομματιών του Prince είναι ό,τι πιο κοντά στο Τουρέτ έχει προσφέρει ποτέ η σύγχρονη μουσική.
Οι σκιές του Μπρούκλιν
Τζόναθαν Λέθεμ
Μτφρ: Κώστας Καλτσάς
Εκδόσεις Κέδρος, 2013
Τιμή € 16,60, σελ.419