alt

Του Νίκου Ξένιου

Από το 1901, όταν κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή, µέχρι την αυτοκτονία του, το 1942, ο Στέφαν Τσβάιχ καταπιάστηκε µε όλα τα είδη του γραπτού λόγου, βιογραφίες, νουβέλες, µυθιστορήµατα, δοκίµια, κριτικές, ποιήµατα, θεατρικά έργα, ένα λιµπρέτο για µια όπερα του Ρίχαρντ Στράους, θρύλους, µια αυτοβιογραφία, ιστορικές µινιατούρες και πολλά άρθρα για εφηµερίδες και περιοδικά.

Ήδη στα δεκαεννιά του κέρδισε ποιητική διάκριση, ανοίγοντας ένα μάλλον ανεμπόδιστο δρόμο προς την ευρωπαϊκή διανόηση, ενώ παρέμεινε εξόριστος στη Βρετανία στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επηρεασμένος από τον Ούγκο φον Χόφμανσταλ, τον βέλγο ποιητή Εμίλ Φερχέρεν και τον Ρομαίν Ρολάν (τους οποίους και μετέφρασε), καθώς και από τη συναναστροφή του με τον Φρόιντ και τα διαβάσματά του του Mωπασάν, ο Τσβάιχ έγραψε νουβέλες έως και 100.000 λέξεων. Η βιενέζικη λογοτεχνική σκηνή του "fin de siècle" τον καθιέρωσε, στο πλευρό του Σνίτσλερ, ως μέγα παρατηρητή της ανθρώπινης ψυχολογίας και συμπεριφοράς, ταυτίζοντάς τον με μια «φωνή προειδοποίησης» ενάντια στα ολοκληρωτικά καθεστώτα της εποχής (η Παρτίδα Σκακιού του αναπαριστά την αποτυχία της αριστοκρατίας να αντισταθεί στη ραγδαία άνοδο των μαζών). Ο Φραντς Βέρφελ περιγράφει την πρωτοφανή παγκόσµια απήχηση του Στέφαν Τσβάιχ (1881-1942), που υπήρξε στον Μεσοπόλεµο ο πιο επιτυχηµένος και πολυµεταφρασµένος συγγραφέας του κόσµου.[1] Ο αυστριακός συγγραφέας γνώρισε κατά τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 τη χρυσή του εποχή, µε πολλαπλές εκδόσεις και επανεκδόσεις και, ύστερα από µιαν αξιοπρόσεκτη κάµψη της δηµοτικότητάς του, σημειώνει, σήμερα, σημαντική ανάκαµψη[2].

Πώς η γυναίκα γίνεται τοπίο

Οι εκδόσεις «Ροές», στo πλαίσιo της σειράς «microΜΕGA», δημοσίευσαν, σε μετάφραση Βασίλη Πατέρα, τη νουβέλα Η γυναίκα και το τοπίο, όπου ο Τσβάιχ μεταφέρει τον αναγνώστη στα υψίπεδα του Τιρόλο, στη διάρκεια ενός καλοκαιρινού καύσωνα. Η ατμόσφαιρα όπου εκτυλίσσεται το συμβάν είναι βαριά και προμηνύει καλοκαιρινή ξαγρύπνια. Ο αναγνώστης μπορεί να νοιώσει την αποπνικτική ξηρότητα του αέρα, αλλά και το παραμικρό φύσημα του ανέμου και την απογοήτευση από μια θύελλα που δεν λέει να ξεσπάσει, και που η αναβολή της επηρεάζει το θυμικό και αποδιοργανώνει το νευρικό σύστημα[3]

Πριν την καταλυτική του συνάντηση με τη Γυναίκα, ο αφηγητής εστιάζει το βλέμμα του σε ανθρώπινες παρουσίες, σκιώδεις μεν, αλλά παρουσίες. Η παρατήρηση των θαμώνων του ξενοδοχείου, με τις βασανιστικά χαμηλόφωνες συνομιλίες, έρχεται να εντείνει την αίσθηση μόνωσής του, έως ότου η εμφάνιση της Γυναίκας ανατρέπει τον ρυθμό της αφήγησης. Η έλξη που η αλλόκοτη αυτή παρουσία ασκεί στον αφηγητή είναι ακατανίκητη, το λευκό της φόρεμα και το άρωμα των μαλλιών της τον αναστατώνουν. Μέσα σ’ ένα παραλήρημα επιθυμίας, η γυναικεία μορφή επικοινωνεί σιωπηρά με το βλέμμα και καταλαμβάνει το είναι του αφηγητή, σαν ιέρεια μιας μυητικής τελετής ή σαν μουσική συμφωνία με τα crescendi του Ρομαντισμού.

Πώς το τοπίο εισβάλλει στη συνείδηση

Αυτομάτως στη συνείδησή του το τοπίο μεταλλάσσεται, ενώ ο ίδιος ανακαλύπτει τη γυναικεία του πλευρά. Όταν συνέρχεται από το εκστατικό -ανιμιστικό- αυτό βίωμα, ανακαλύπτει την ερήμωση του ξενοδοχείου του, τη μελαγχολική απουσία θνητών υπάρξεων. Στο δωμάτιό του μια αχνή λάμψη τού αποκαλύπτει τη «νυκτερινή», σεληνιακή έκφανση της ίδιας Γυναίκας, που τον καθηλώνει με τα θέλγητρά της. Στην ερωτική σκηνή που ακολουθεί, ο αφηγητής ενώνεται με την «ξερή γη» και με «το ανίσχυρο, πυρακτωμένο τοπίο», όταν αίφνης η Γυναίκα δίνοντας την εντύπωση λίθινου προσωπείου, εξαφανίζεται δίνοντας εκκίνηση σε μιαν άγρια θύελλα κάθαρσης. Ο αφηγητής, απολυτρωμένος μέσα από τη μεταφυσική, τρόπον τινά, συνεύρεση με τα στοιχεία της φύσης, αποκτά συνείδηση της υπόστασής του και απορροφάται από το τοπίο.

Σαν να βρίσκεται υπό την επιρροή παραισθησιογόνου, ο Τσβάιχ θέλει τον ήρωά του να μεταλαμβάνει ενός είδους θεϊκής ουσίας.

Η εκτόνωση της θεομηνίας παραπέμπει στον πνευματικό οργασμό του. Σαν να βρίσκεται υπό την επιρροή παραισθησιογόνου, ο Τσβάιχ θέλει τον ήρωά του να μεταλαμβάνει ενός είδους θεϊκής ουσίας, αντιπροσωπευτικής μιας λογοτεχνίας άκρως ιδεαλιστικής. Το ανθρώπινο περιβάλλον υποδέχεται γαλήνια την επομένη της καταιγίδας και η Γυναίκα επιστρέφει στη θνητή της ενσάρκωση, ξαναγίνεται η μορφή από όπου, σε μια πραγματιστική κατανόηση του κειμένου, εξαρχής εκπορεύτηκε το καλλιτεχνικό βίωμα: δεν είναι παρά ένα τυχαίο κορίτσι που παραθερίζει με τους γονείς της στο ίδιο ξενοδοχείο και του οποίου το βλέμμα διασταυρώνεται με το δικό του. Έτσι, στη Γυναίκα και το τοπίο, αναπλάθεται ένα παλιό μοτίβο ενσάρκωσης του τοπίου, που το ξαναβρίσκουμε στον πρώιμο Ρομαντισμό. Πρόκειται για μιαν εξιδανίκευση της γυναικείας φιγούρας ως απρόσιτης και αενάως επιθυμητής, ένα λογοτεχνικό σύστοιχο της πετραρχικής Λάουρας και της δαντικής Βεατρίκης.

Ο Τσβάιχ στην Ελλάδα

Η πρώτη εµφάνιση του Τσβάιχ στα ελληνικά γράµµατα έγινε το 1922 στο φιλολογικό περιοδικό Μούσα, όταν ο Λέων Κουκούλας µετέφρασε το ποίηµα Bruges, το µοναδικό µέχρι σήµερα ποίηµα του Τσβάιχ που έχει µεταφραστεί στη γλώσσα µας. Η παρουσία του Τσβάιχ στα ελληνικά λόγια περιοδικά του Μεσοπολέµου «Λογοτεχνική Επιθεώρηση», «Ελληνικά Γράµµατα», «Μακεδονικές ηµέρες», και κυρίως «Νέα Εστία» διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: αµιγώς λογοτεχνικά κείµενα και άρθρα. Στην πρώτη κατηγορία συµπεριλαµβάνονται βιογραφικά δοκίµια (για τον Τολστόι, τον Νίτσε, τον Προυστ), αλλά και µυθοπλαστικά έργα, κυρίως διηγήµατα και νουβέλες (Τα µάτια του αιώνιου αδελφού, Είκοσι τέσσερις ώρες από τη ζωή µιας γυναίκας), που δηµοσιεύθηκαν είτε αυτοτελή είτε σε συνέχειες. Στη δεύτερη κατηγορία εµπίπτουν λογοτεχνικά άρθρα (Το εγκώµιο του βιβλίου) και άρθρα ευρύτερου προβληµατισµού (∆ιεθνισµός ή κοσµοπολιτισµός;), που αντλήθηκαν από γαλλικά, κυρίως, περιοδικά[4]. Οι δεκαετίες του ’40 και του ’50 είναι οι χρυσές δεκαετίες του Τσβάιχ όσον αφορά τις µεταφράσεις και εκδόσεις των μυθοπλαστικών και βιογραφικών του έργων στην Ελλάδα, όμως πλέον η απουσία του από τα λόγια περιοδικά είναι ολοκληρωτική. Ούτε ένα κείµενο του δεν δηµοσιεύεται από το 1938 έως το 1973, για τριάντα πέντε ολόκληρα χρόνια. Στα χρόνια που µεσολαβούν από το 1973 µέχρι σήµερα, δηµοσιεύθηκαν επτά µεταφρασµένα κείµενα του Τσβάιχ: δύο σύντοµα ιστορικά δοκίµιά του σε µετάφραση Θανάση Νιάρχου στο περιοδικό «Ευθύνη», η µελέτη του για τον Προυστ στο περιοδικό «Γράµµατα και Τέχνες» και τέσσερα αποσπάσµατα από έργα του σε αντίστοιχα θεµατικά αφιερώµατα του περιοδικού «Το ∆έντρο». Στους µεταφραστές του Τσβάιχ συγκαταλέγονται επίσης ο Κωστής Μεραναίος, ο Αλέξανδρος Καρρέρ, ο Άγγελος Τρικολωνιός, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Γιάννης Μπεράτης, ο Παναγής Λεκατσάς, ο Γιώργης Σηµηριώτης, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, η Μιµίκα Κρανάκη και η Φούλα Χατζηδάκη.

 

[1] «Ο Στέφαν Τσβάιχ ήταν διάσηµος σ’ ολόκληρο τον κόσµο. Το όνοµα του ήταν παγκοσµίως γνωστό όσο ελάχιστων άλλων, και δεν ήξερα κανέναν που να µοιράζεται µαζί του µια τόσο ευρεία και διαρκή διεθνή επιτυχία. Το κοινό δεν αγαπούσε µόνο ένα, αλλά τα περισσότερα έργα του, και δεν του έµεινε πιστό ένα χρόνο, αλλά σχεδόν δύο δεκαετίες. Είτε πήγαινε κανείς στο Κάιρο είτε στο Κέιπ Τάουν, στη Λισσαβώνα ή στη Σαγκάη, στην Τζακάρτα ή στην Πόλη του Μεξικού, δεν υπήρχε βιβλιοπωλείο, στο οποίο τα βιβλία του Στέφαν Τσβάιχ να µην λάµπουν στην πρώτη σειρά, και µάλιστα σχεδόν αδιάκοπα». Στον Βέρφελ παραπέμπει και ο Βάλτερ Πούχνερ, «Η Αυστρία στα ελληνικά γράµµατα και το ελληνικό θέατρο» στο: Βάλτερ Πούχνερ, Το θέατρο στην Ελλάδα, Παϊρίδης, Αθήνα 1992, σ. 280.

[2] Για µία πρώτη καταγραφή βλ.: Παναγιώτης Κ. Τσούκας, Εβελίνα Πλ. Περράκη, Στέφαν Τσβάιχ και Ελλάδα, Κάκτος, Αθήνα 2002

[3] Η αλληγορία παραπέμπει στη «Θύελλα», τον πίνακα όπου ο Τζιορτζόνε αναπαριστά την ποιητική ενατένιση, εμπνευσμένος από την «Αρκαδία» του Γιάκοπο Σαναζάρο.

[4] Τατιάνα Λιάνη, «Η πρόσληψη του Στέφαν Τσβάιχ στην Ελλάδα και το διεθνές της πλαίσιο», ανέκδοτη µεταπτυχιακή διπλωµατική εργασία, Θεσσαλονίκη 2005.

 

altΗ γυναίκα και το τοπίο
Στέφαν Τσβάιχ
Μτφρ: Βασίλης Πατέρας
Επιμ.: Νάσια Ντινοπούλου
Ροές 2013
Σελ. 80, Τιμή € 5,33

alt 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEFAN ZWEIG 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...
«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μπάρι Χάνα [Barry Hannah] «Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Μπάρι Χάνα.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Οι Ψεύτες...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ