atzaga360

Του Γιώργου Βέη 

«Γιατί είναι τόσο μακριά μου όσα χρειάζομαι για να είμαι ευτυχής;» (Από το βιβλίο - απαντά πλειστάκις)

Ο Χοσέμπα, ένα τυπικό τέκνο του 20ου αιώνα, αποφασίζει να οικοδομήσει φιλοτίμως ένα ολόκληρο σύμπαν ιδεών στα θεμέλια ενός πυκνογραμμένου κειμένου, διακοσίων περίπου σελίδων, στα βασκικά, το οποίο βρέθηκε στο σπίτι του φίλου των παιδικών χρόνων, του Δαβίδ. Ο τελευταίος, γιος ενός καθόλα αμφιλεγόμενου ακορντεονίστα, απεβίωσε πρόωρα στη Βόρεια Καλιφόρνια, αφήνοντας πίσω του σύζυγο και δύο κόρες. Πήρε όμως στον τάφο του αρκετά μυστικά, τα οποία αφορούν τόσο στη στάση του πατέρα του στο αυταρχικό καθεστώς του ισπανού δικτάτορα Φράνκο, όσο και στη δική του προβληματική συμμετοχή στο αυτονομιστικό, κατ΄ άλλους τρομοκρατικό κίνημα των Βάσκων, την περιώνυμη ΕΤΑ.

Ένα κουβάρι ενοχών, προκαταλήψεων, καταλυτικών βιωμάτων, επιμόνων αμφιβολιών, δειλών ή γενναίων αυτοπροσδιορισμών του εγώ, αλλά και πολλά διακεκριμένα τιμαλφή μιας εξαιρετικά νοήμονος νιότης, όπου, μεταξύ άλλων, ο έρωτας, σοφόκλειας ορμής και εμπέδωσης, κινεί κυριολεκτικά τον Κόσμο, πλαισιώνουν τα βασανιστικά ερωτήματα των δύο βίων. Πατέρας και γιος, οι δύο ευδιάκριτοι πόλοι της αφηγηματικής δράσης, συνιστούν κατ΄ ουσίαν και το κυρίαρχο ζεύγμα των πρωτευόντων και των δευτερευόντων δεικτών της μυθιστορηματικής ανέλιξης. Ο μεν πρώτος προεξοφλεί, μορφοποιεί κατά τι, στοιχειώνει, αλλά και αναιρεί εν μέρει τον δεύτερο. Ο δε τελευταίος δεν αποκαθιστά, δεν προδίδει, δεν φωτίζει πλήρως τις πράξεις ή τις κρίσιμες παραλείψεις του πρώτου. Είναι αυτή ακριβώς η αμφιθυμία, η οποία υποστηρίζει εν γένει όλες τις διηγητικές διαστρωματώσεις, τις εναλλαγές και βεβαίως τις απαραίτητες ανατροπές της εξιστόρησης. Ο Ισαάκ, θα μπορούσα να ισχυριστώ σχηματικά, δεν θα χρειαστεί καν να επινοήσει τον Αβραάμ του. Ούτε και να τον σκοτώσει. Αυτό θα παραήταν υπόθεση μιας πρόδηλης φροϋδικής ρουτίνας. Κάνει όμως κάτι άλλο: τον αφήνει να αιωρείται επ΄ άπειρον στις αναγνωστικές συνειδήσεις ως ύποπτο σύμπραξης σε συνωμοσία διαρκείας. Χωρίς την επιβαλλόμενη από την ηθική τάξη ανέκκλητη ετυμηγορία, ο πατέρας καθίσταται λοιπόν ένας αυθεντικός εθνικός Εφιάλτης. Αυτό δεν είναι άραγε σκληρότερη τιμωρία από έναν ακόμη συμβολικό φόνο;

Ατσάγα: ένας Βάσκος που εισήλθε στην «παγκόσμια σκηνή της τέχνης του λόγου» 

Το ολοκληρωμένο Bildungsroman προκύπτει από τον φίλεργο Χοσέμπα, ό,τι δηλαδή μας προσφέρει εν συνεχεία ο εξαιρετικά ευρηματικός και επαγγελματίας στυλίστας Μπερνάντο Ατσάγα, ο μόνος, σημειωτέον, έως σήμερα Βάσκος, ο οποίος εξήλθε γλωσσικά μέσω της γεφυροποιού ισπανικής, από τα στενά όρια της γενέθλιας γης, στην παγκόσμια σκηνή της τέχνης του λόγου. Συγκρατώ ότι ο Χοσέμπα επαναφέρει στο προσκήνιο της γραφής έναν ολοζώντανο, αυτόφωτο, εργώδη, πανεπόπτη, εξαιρετικά υποψιασμένο Δαβίδ, όχι με τον τρόπο όμως που κάποιος «γκρεμίζει ένα σπίτι και υψώνει στη θέση του ένα καινούργιο, αλλά με το πνεύμα εκείνου που βρίσκει το ξυλόγλυπτο ενός βοσκού που έχει πλέον φύγει, και αποφασίζει να χαράξει ξανά τις γραμμές, για να δώσει ένα καλύτερο φινίρισμα στο σκίτσο, στις φιγούρες». Η αποκαθήλωση των ιδεολογημάτων, η οποία αποτυπώνεται σπερματικά σε ευάριθμες σελίδες, ολοκληρώνεται με την εξομολόγηση της επιλογικής σελίδας 411. Παραθέτω :«Μέσα σε μια νύχτα άρχισα να απεχθάνομαι τα πάντα, τη στράτευσή μου, τα ερωτικά τραγούδια και, ειδικότερα, κάποιες λέξεις του συνήθους λεξιλογίου μας: «λαός», «εθνικό», «κοινωνικό», «προλεταριάτο», «επανάσταση» και άλλες παρόμοιες. Από εκείνη τη στιγμή οι ανακοινώσεις της οργάνωσης μου φαίνονταν παράλογες. Ακόμα πιο παράλογες οι βίαιες ενέργειες, οι απόπειρες ∙ και οι σύντροφοί μου, άσχετοι και αντιπαθητικοί». Η επιδιόρθωση της ζωής είναι αναγκαία στο βαθμό που το εγώ αναγνωρίζει τα νέα του, απώτερα όρια λογισμού. Δεν στοιχειοθετείται δηλαδή εδώ μια επιπρόσθετη αμοραλιστική στρατηγική, ούτε απορρίπτεται συλλήβδην το πολιτισμικό κεκτημένο από τη σκοπιά ενός βαρύθυμου, βασκοαμερικανού πολίτη, ιδιαιτέρως συνειδητοποιημένου. Απλώς σηματοδοτείται το πέρασμα στην επάρκεια της ωριμότητας της κρίσης. Οι αποτιμήσεις διακρίνονται αμέσως από τη ρηματική τους ενάργεια. Έστω παράδειγμα:«Ή, όπως λέει ο Χοσέμπα: η αλήθεια αποκτά στη φαντασία έναν πιο απαλό χαρακτήρα, δηλαδή πιο αποδεκτό […]από τη μία ήταν σκληρό – της είπα. – Φαίνεται ότι δεν υπάρχει τρόπος να λυτρωθούμε από το παρελθόν. Βγάζουμε τη μύγα από τη σούπα και, λίγο να αφαιρεθούμε, την έχουμε πάλι μέσα. Αλλά επίσης με χαροποίησε. Ξέρεις το γιατί». «Όχι δεν το ξέρω», μου είπε με ένα φιλί. «Επειδή μπόρεσα να συγκρίνω την τότε ζωή μου με αυτή που απολαμβάνω αφότου σε γνώρισα». Της ανταπέδωσα το φιλί».

Η μαθηματικά αποδεδειγμένη πορεία των απομυθοποιήσεων 

Από τη δεκαετία του '30 ως τα τέλη του 20ού αιώνα, από την μητρκή-πατρική Ομπάμπα της αθωότητας ως την ετερόκληρη Καλιφόρνια, πλέκεται ο ιστός των παθών. Και είναι πολλά. Η τέχνη του μυθιστοριογράφου καλείται να τιθασεύσει όλο αυτό το υλικό, να το κάνει ροή, πλοκή, αλλά και μουσική, χωρίς μάλιστα περιστροφές και παλινωδίες. Η ανταπόκριση του συγκεκριμένου, του Μπερνάντο Ατσάγα, κρίνεται απολύτως επιτυχής. Η σωκρατική αρχή «ο δε ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω» φαίνεται ότι τον καθοδηγεί με συνέπεια: η επανεξέταση και η ενδελεχής διερμηνεία του κύκλου της ζωής και της πολιτείας του Δαβίδ και ασφαλώς του σκοτεινού πατέρα του αποτελεί την βασιλική οδό της σχετικής, πλην όμως ιαματικής γνώσης. Ήδη από τη σελίδα 49 ο συγγραφέας μας προετοιμάζει για τη σειρά των απομυθοποιήσεων, οι οποίες θα ακολουθήσουν μαθηματικά. Απομονώνω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής τα εξής ενδεικτικά: «Είπα πως οι μετανάστες κουβαλούν πάντα μαζί τους μια παιδαριώδη ιδέα – «εδώ ο κόσμος είναι κακός, εκεί που πάω θα είναι τίμιος. Εδώ ζω άθλια, εκεί θα ζω με άνεση» - και από αυτή τη φαντασίωση αναδύεται μια πρώτη ιδέα του παραδείσου. Όμως στη συνέχεια, με τα χρόνια, κάπως απογοητευμένοι από την καινούργια χώρα, έχοντας επίγνωση του πόσο δύσκολο είναι να ξεκινάς από την αρχή, παράγεται η αντίστροφη κίνηση, όπως του εκκρεμούς που είχαμε απέναντί μας, και τότε η γενέθλια γη αρχίζει να αποκτά παραδείσια χαρακτηριστικά».

Σημειώνω ότι οι παρένθετοι αφορισμοί του κύριου αφηγηματικού υποκειμένου είναι υποδειγματικά σαφείς. Προδίδουν συν τοις άλλοις την αλκή και το σθένος ενός (ήδη) σοφού περί τα ανθρώπινα. Εξ ου και η απόφανση: «Συλλογίστηκα ότι τα πρώτα χρόνια της νιότης μου είχα διαπράξει πολλά σφάλματα από καθαρή άγνοια, επειδή αγνοούσα την πιο απλή αλήθεια, ότι δηλαδή η ζωή είναι το σπουδαιότερο απ΄ όλα και ότι πρέπει να την παίρνεις πολύ στα σοβαρά, «έτσι όπως κάνει ένας σκίουρος», καθώς έγραφε ο Ναζίμ Χικμέτ». Η μετάφραση έχει αποφύγει εντέχνως πολλούς σκοπέλους. Γι΄ αυτό και η πεζογραφία υψηλών αποστάξεων του βάσκου αυτού λεπτολόγου φτάνει ως εμάς αλώβητη.

 

atzagaO γιος του ακορντεονίστα
Μπερνάρντο Ατσάγα
Μετφρ: Στράτος Ιωαννίδης
Εκδόσεις Εκκρεμές, 2013
Τιμή: € 18,70, σελ. 436

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ BERNARDO ATZAGA  

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ