omega-360

Του Γιώργου Βέη

Τόπος: H.Π.Α. Τα άδεια, παντέρημα περίχωρα του Σαν Ντιέγκο, αλλά και κι ένα Μουσείο, όπου προβάλλεται, όλη μέρα, σε ιδιαίτερα αργή κίνηση, χωρίς μάλιστα ήχο, η πασίγνωστη ταινία του Χίτσκοκ Ψυχώ. Χρόνος: 2006, τέλος καλοκαιριού, αρχή φθινοπώρου.

Μας δίνεται επίσης, το διήμερο 3 και 4 Σεπτεμβρίου της προβολής του Ψυχώ, με την οποία ανοίγει και κλείνει το από πολλές απόψεις συναρπαστικό, πολυεπίπεδο αυτό μυθιστόρημα του ήδη πολυβραβευμένου, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, Ντον ΝτεΛίλλο (1936, Μπρονξ της Νέας Υόρκης).

Κύρια πρόσωπα: ένας ανώνυμος, μονομανής, προφανώς σχιζοειδής θεατής του Ψυχώ, ο οποίος από το πρωί ως το βράδυ επιμένει να βλέπει όρθιος την ταινία, ο Ρίτσαρντ Έλστερ, 73 ετών, συνταξιούχος σύμβουλος του Πενταγώνου, ο οποίος αυτοεξορίζεται στην απομόνωση της ερήμου του Σαν Ντιέγκο για να στοχαστεί πώς π.χ. θα μπορούσε, μεταξύ άλλων, ένας πόλεμος να αποκτήσει εκ των προτέρων την υφή ενός καλοδουλεμένου κι άλλο τόσο λεπτεπίλεπτου χάι κου, η κόρη του Ρίτσαρντ Έλστερ, η αλαφροΐσκιωτη Τζέσικα, η οποία τον επισκέπτεται από τυπικό μάλλον ενδιαφέρον για να εξαφανισθεί στη συνέχεια ως ατμός της ύπαρξης, για λόγους που μπορούμε μόνο να εικάσουμε και ένας νέος σκηνοθέτης, ενδεικτικός μποέμ του Μανχάταν, ονόματι Τζιμ Φίνλι, ο οποίος ενδιαφέρεται με την θέρμη, που διακρίνει συνήθως τους νεοφώτιστους του είδους, να γυρίσει μια αντιεμπορική, χαμηλότατου κόστους ταινία, βασισμένη εξ ολοκλήρου στην πολυετή, αρκετά επιτυχή κατά τα φαινόμενα σταδιοδρομία του εμπειρογνώμονα των μαχών, των ειδικών εκκαθαρίσεων και των εισβολών σε τρίτες χώρες Ρίτσαρντ Έλστερ. Το κουαρτέτο αυτό λειτουργεί απρόσκοπτα, προβάλλοντας σταδιακά, πολυφωνικά και αρμονικά ταυτοχρόνως τις αντιπροσωπευτικότερες πτυχές του κοσμοειδώλου, όπως αναπτύσσεται τις τελευταίες κρίσιμες δεκαετίες στον δυτικό κόσμο.

Πιθανή αφετηρία των ανελίξεων της γραφής η παλαιότερη καφκική θέση: «Δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από έναν πνευματικό κόσμο∙ αυτό που ονομάζουμε υλικό κόσμο είναι το Κακό στον πνευματικό, και αυτό που ονομάζουμε κακό είναι μόνο μια αναγκαιότητα μιας στιγμής της αιώνιάς μας εξέλιξης».(Βλ. Φραντς Κάφκα, Αφορισμοί, μετάφραση: Γιώργος Βαμβαλής, εκδόσεις Επίκουρος, 1970). Συγκρατώ ότι προβάλλονται, συν τοις άλλοις, έντονα οι πολεμικές επιχειρήσεις στο Ιράκ, ενώ εμμέσως πλην σαφώς θίγεται το μέγα ζήτημα της ανασφάλειας των συμπολιτών του Τζιμ Φίνλι και του Ρίτσαρντ Έλστερ, όπως προκύπτει μετά την τραγωδίας της 11ης Σεπτεμβρίου, θέμα το οποίο απασχολεί ιδιαιτέρως και διαχρονικά τον συγγραφέα.

Σημειώνω ότι ο όρος «σημείο ωμέγα» απαντά σε τρεις σελίδες του βιβλίου, ήτοι διαδοχικά: 58, 78 και 104. Πρόκειται για ένα διακριτό «άλμα έξω απ΄ τη βιολογία μας» και αφορά στην επιστροφή του ανθρώπου στην ανόργανη ύλη, να γίνει «πέτρα σ΄ ένα χωράφι» μετά από μια οριακή «εξάντληση της συνείδησης». Επισημαίνω ότι η απουσία ήχου στην αρχή και στο τέλος του Σημείου Ωμέγα, η διαγραφή της κανονικότητας, η οποία οφείλει να συνέχει εξ ορισμού τη ζωή των όντων, η εγκατάλειψη του ατόμου μέσα στη χαοτική προοπτική του χρόνου, αν μη τι άλλο δείχνουν σταθερά προς την πλευρά ενός άλλου συλλογισμού, ο οποίος διατυπώνεται ευκρινώς στη Φιλοσοφία του Πνεύματος του Χέγκελ ως εξής: «Η λέξη σαν ήχος σβήνει στο χρόνο. Ο χρόνος παράγεται έτσι στη λέξη σαν μια αφηρημένη αρνητικότητα, δηλαδή σαν μια καθαρά καταστρεπτική αρνητικότητα». Κι αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα της εμπλοκής του φιλοσοφικού τρόπου σκέπτεσθαι στη ροή της αφήγησης.

delilloΗ θεματολογία και η όλη κειμενική ανάπτυξη παραπέμπει βεβαίως σε δημιουργικές εμμονές ή πάγια μοτίβα του συγγραφέα, δηλαδή σε γόνιμα patterns, όπως θα μας συμβούλευε εν προκειμένω η λογική των Τεσσάρων Κουαρτέτων του Τ. Σ. Έλιοτ. Η προσφυγή και στη συνέχεια η υποταγή, φέρ΄ ειπείν, στη μαγεία της εικόνας του Άλλου και η παρεπόμενη, πλήρης απορρόφηση του προαναφερόμενου ανωνύμου θεατή του Ψυχώ από ό, τι συνιστά την αίγλη των ινδαλμάτων του κινηματογράφου, μας θυμίζει αμέσως το ίδιο οξύτατο πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζει ένας άλλος θεατής, επώνυμος όμως αυτή τη φορά, ο αιθεροβάμων Leo Zhelezniak, ο οποίος αρέσκεται να βλέπει 3-4 κινηματογραφικές ταινίες ημερησίως. Ο τύπος αυτός, εξόχως αντιπροσωπευτικός του πανθέου των νευρωσικών χαρακτήρων του συγγραφέα, πρωταγωνιστεί στο διήγημα «The Starveling», το τελευταίο δηλαδή από τα εννέα της πρώτης, αμετάφραστης προσώρας στα ελληνικά, συλλογής διηγημάτων του Ντον ΝτεΛίλλο, η οποία εκδόθηκε το 2011, με τίτλο The Αngel Esmeralda, ένα χρόνο δηλαδή μετά την κυκλοφορία στις Η.Π.Α. του «Σημείου Ωμέγα».

Ισχυρίζομαι εδώ ότι αρκετά από τα πρόσωπα, τα οποία μπαινοβγαίνουν, ελαφρώς μεταμφιεσμένα, στο γενικότερο συγγραφικό έργο του Ντον ΝτεΛίλλο συναποτελούν φορείς των ίδιων ψυχικών παθών, των ίδιων υστεριών, των ίδιων συμπλεγμάτων, που ανιχνεύονται στη βάση του μεγακειμενικού του διαβήματος- οιονεί «work in progress». Όπως οι απόψεις για το χρόνο, την ειδικότερη ανθρώπινη συνθήκη, τη μετάλλαξη των κοινωνικοπολιτικών συστημάτων επανεμφανίζονται και ανανεώνονται από μυθιστόρημα σε μυθιστόρημα του Ντον ΝτεΛίλλο, έτσι και τα υποκείμενα του, ως αναπόσπαστοι ψυχικοί κρίκοι της μυθοπλασίας του, μας κλείνουν το μάτι, τονίζοντας με τον τρόπο τους τα αλληλένδετα γνωσιολογικά, φιλοσοφικά ακόμη και αμιγώς επιστημονικά σχήματα, τα οποία προκαθορίζουν την ίδια την αφηγηματική τροπή και εξέλιξη. Εξ ου και το κυριολεκτικό βίδωμα στο πολύσημο παρόν έργο ποικίλων σημαινουσών ιδεών, οι οποίες εντοπίζονται σε προηγούμενα μυθιστορήματα. Ας δούμε, για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής, πώς πραγματεύεται ένα πρόσωπο από το έργο του Ντον ΝτεΛίλλο Κοσμόπολις το ζήτημα, για παράδειγμα, τόσο του νοήματος του περιβάλλοντος κόσμου, όσο και το αντίστοιχο, το οποίο αφορά στο σβήσιμο του Εγώ μέσα στη συμπαντική δίνη: «Υποτίθεται ότι ο κόσμος έχει ένα δικό του ανεξάρτητο νόημα. Τίποτα όμως δεν είναι ανεξάρτητο. Το καθετί εισδύει σε κάτι άλλο. Οι ασήμαντες μέρες μου χύνονται μέσα σε έτη φωτός. Γι΄ αυτό και δεν μπορώ παρά να προσποιούμαι ότι είμαι κάποιος. Και γι’ αυτό στην αρχή, δουλεύοντας αυτές τις σελίδες, ένοιωθα ετερόφωτος. Δεν ήξερα αν ήμουν εγώ που έγραφα τόσο σαν κάποιος στον οποίο θέλω να μοιάσω». (Μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης, εκδόσεις επίσης του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, 2004, σελ.70 επ.).

Προσεγγίζοντας την ψυχοπαθολογία του ως άνω θεατή του Ψυχώ, μας περιμένει εκεί, ως θεματολογική επωδός, η ίδια η αίσθηση της ανάγκης για εξαφάνιση του υποκειμένου μέσα στον ωκεανό της ανωνυμίας, όπου πιθανολογείται η ποθητή, πλην μάταια από όσο φαίνεται λύτρωση του είναι. Η απαλλαγή από το όνομα, η πολύ καθυστερημένη αναζήτηση της μακαριότητας μέσα στην ερημιά του ακόμη επώνυμου, γέροντα πλέον Ρίτσαρντ Έλστερ, η ώθηση στα άκρα του βιώματος της Άρνησης της πραγματικότητας μέσα από την έκδηλη φυγή προς το φαντασιακό, υποδηλώνουν την άτακτη υποχώρηση του σημερινού ατόμου μπροστά στα όσα δεινά επαπειλούνται από ό, τι οικοδόμησε το ίδιο αυτό άτομο, επιθυμώντας διακαώς κάποια στιγμή του εμφανώς παράλογου βίου του να ξεπεράσει την ίδια τη Φύση, προσανατολισμένο συνειδητά σ΄ ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Κι εδώ η προοπτική της εσωτερικής δράσης θα συναντήσει ό,τι αναλόγως αναπτύχθηκε από τον Ντον ΝτεΛίλλο λίγα χρόνια πριν. Έστω οι εξής κρίσεις «..στην ουσία όλα τα φαινόμενα είναι τυχαία. Εντάξει, εφαρμόζεις τα μαθηματικά και άλλες επιστήμες. Σε τελική ανάλυση όμως έχεις να κάνεις με ένα ανεξέλεγκτο σύστημα. Μια υστερία σε υψηλές ταχύτητες, μέρα τη μέρα, λεπτό το λεπτό. Οι άνθρωποι στις ελεύθερες κοινωνίες δεν είναι ανάγκη να φοβούνται την κρατική παθολογία. Εμείς δημιουργούμε τη δική μας τρέλα, τις δικές μας μαζικές διαταραχές, οδηγημένοι από σκεπτόμενες μηχανές που δεν τις ελέγχουμε ολοκληρωτικά. Και η τρέλα τις περισσότερες φορές περνάει απαρατήρητη. Απλούστατα, έτσι ζούμε» (Βλ. Κοσμόπολις, σελ. 96). Το εν λόγω αδιέξοδο είναι ό,τι ακριβώς βιώνει τόσο στο τέλος της ζωής του ο Ρίτσαρντ Έλστερ, όσο και ο Τζιμ Φίνλι στην αρχή της δικής του επαγγελματικής δράσης. Οφείλονται ευχαριστίες από τον χώρο αυτό στη μεταφράστρια.

 

omega2Ντον ΝτεΛίλλο
Σημείο Ωμέγα
Μτφρ. Ελένη Γιαννακάκη
Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2012
Σελ. 122

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ