to_tourkaki250

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Η πρώτη ανάγνωση του βιβλίου Το Τουρκάκι του Μετίν Αρντιτί παρακολουθεί την περιπέτεια του βίου και τα έργα του εβραίου τούρκου Ελί Σοριάνο που δωδεκάχρονος, μεσούντος του 16ου αιώνα, εγκαταλείπει την Κωνσταντινούπολη με το ελληνικό όνομα Ηλίας Τρωιάνος. 

Καταφεύγει στη Βενετία και εκεί αξιοποιώντας ως δεξαμενή γνώσεων και εμπειριών το εργαστήριο του Τιτσιάνο αναπτύσσει εξαιρετική δραστηριότητα στον χώρο της ζωγραφικής με το όνομα Τουρκέττο (Τουρκάκι), ως ένα στοιχείο διαδραστικής «συνομιλίας» του Αρντιτί με τον Καναλέττο (Αντόνιο Κανάλ, 1697-1768).

Ο παραστατικός (στο πρωτότυπο, όπως μεταφέρεται στη μετάφραση) λόγος του Αρντιτί διαθέτει ιδιαιτέρως υψηλή πληροφορητικότητα, στην οποία συμβάλλουν τόσο τα ποικίλα γλωσσικά στοιχεία (τουρκικά, εβραϊκά, καστιλλιάνικα, ιταλικά, βενετσιάνικα, λατινικά, ελληνικά), όσο και η έμφαση στις λεπτομέρειες (σε ό,τι αφορά ανθρώπινους χαρακτήρες, καταστάσεις, φύση/τοπία, έργα τέχνης).

Ιδιαίτερα επίσης χαρακτηριστικά στοιχεία του ύφους του συγγραφέα αποτελούν αφενός οι ποικίλες γραμματικές εικόνες (περιγραφή έργων τέχνης και τοπίων, αποτύπωση ανθρώπινων χαρακτήρων με συνακόλουθες πληροφορίες για εκφράσεις, συμπεριφορές, ενδύματα κλπ), και αφετέρου η απόδοση της αναδρομικής και της παλινδρομικής ροής του κειμενικού χρόνου.

Η συναρπαστική αφήγηση του Αρντιτί αποτυπώνει την άνοδο και την πτώση του Τουρκέττο μέσα σε κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, θρησκευτικές διελκυστίνδες, την καταδίκη του σε δι’ απαγχονισμού θάνατο και τη λαθραία επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη που συνεπάγεται την επιστροφή του στις ρίζες και τη συνακόλουθη εξαφάνισή του στις σκοτεινές παρόδους της πόλης.

Αυτά τα δεδομένα όμως, μέσα στο πλαίσιο της περιδιάβασης στην κοινωνική, αρχιτεκτονική, φυσική τοπογραφία και τοπιογραφία της Κωνσταντινούπολης αλλά κυρίως της Βενετίας, και με αφορμή έναν από τους γοητευτικότερους μύθους της τέχνης (ποιός είναι πραγματικά ο ζωγράφος του αποδιδόμενου στον Τιτσιάνο πίνακα Ο άνδρας με το γάντι), φαίνεται να δηλώνουν ότι ο Αρντιτί βρίσκει μια εξαιρετική ευκαιρία προκειμένου να ασχοληθεί με το περιεχόμενο του Zeitgeist όπως αυτό δεσμεύει τον χαρακτήρα του 16ου αιώνα, χρονικής περιόδου ιδιαιτέρως αποφασιστικής για την ανάπτυξη αφενός του ευρωπαϊκού πολιτισμού και αφετέρου των σχέσεων ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση, πράγμα που συνάγεται ως το ουσιαστικό ζητούμενο κατά τη σύνθεση του βιβλίου και επομένως εξασφαλίζει την ουσιαστική διαδικασία επίσκεψης στον κειμενικό κόσμο.

Με αυτή την προϋπόθεση ο Μετίν Αρντιτί πραγματεύεται μείζονα θέματα, όπως είναι η άνοδος και η πτώση του εσωτερικού ανθρώπου, ο μύθος ως οδηγός προς την υποκειμενική πραγματικότητα, η προδιαγεγραμμένη ανθρώπινη μοίρα, το τρίπτυχο προδοσία-τύψεις-ενοχές, η τέχνη ως πεδίο σύγκλισης του μύθου και της αντικειμενικής πραγματικότητας, και περαιτέρω: η αποθέωση και η απομυθοποίηση της κοινωνικής ελευθερίας στη Γαληνοτάτη, η εκδικητικότητα ως στοιχείο της εφαρμοσμένης πολιτικής των θρησκειών, η εφαρμογή του Δικαίου ως διελκυστίνδα ανταλλαγμάτων.

Ολόκληρη τη δομή του κειμενικού κόσμου του βιβλίου δεσμεύει η παρουσία της τέχνης, είτε για την τουρκική καλλιγραφία πρόκειται, είτε για τις τοιχογραφίες των βυζαντινών εκκλησιών, είτε κυρίως για τους βενετσιάνους ζωγράφους με εξάρχοντα τον Τιτσιάνο. Υπ’ αυτή την έννοια η τέχνη φαίνεται να προβάλλεται ως ο παράγων που προσδιόρισε τόσο την ανάπτυξη του χαρακτήρα της Ευρώπης, όσο και την εξέλιξη του διαλόγου ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση.

Επιπλέον, την εστίαση στη θεματική οργάνωση του βιβλίου φαίνεται να κατέχει το στοιχείο της ματαιοδοξίας όπως παρεμβαίνει κατά τη διαπλοκή και την αντιπαράθεση ανάμεσα στην ατομική και στη γενική ιστορία (όπου εντάσσεται η εμβληματική μορφή του πατέρα ως αρχετυπικού προγόνου που συνδέει την ατομική και τη γενική ιστορία).

ourania_armoniaΤο στοιχείο αυτό αντιπροσωπεύει μια ισχυρή όσο και αναπόφευκτη πρόκληση για την ανίχνευση της αντιστικτικής σχέσης ανάμεσα στον κειμενικό κόσμο του βιβλίου του Μετίν Αρντιτί και στον (αχανή) κειμενικό κόσμο του Πέτερ Έστερχαζυ όπως αναπτύσσεται στο βιβλίο Ουράνια Αρμονία (μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου – Μανουέλα Μπέρκι, εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα 2005), με επίκεντρο την Ουγγαρία είτε στο πλαίσιο μιας ισχυρής αυτοκρατορίας είτε κατά τη μοναχική πορεία της μέσα από ποικίλους πολιτικούς κλυδωνισμούς. Στο βιβλίο του Έστερχαζυ ο κειμενικός χρόνος αρχίζει κατά τον 16ο αιώνα και εκτείνεται μέχρι τη σύγχρονη εποχή με συνεχείς αναδρομές και κυρίως παλινδρομήσεις που αποδίδουν τον σύνθετο χαρακτήρα ενός δεσμευτικού Zeitgeist. Στο πλαίσιο αυτό τοποθετείται η εξ ορισμού προδιαγεγραμμένη σχέση Ανατολής και Δύσης, δεδομένου μάλιστα ότι ο Έστερχαζυ υπενθυμίζει ότι η πρώτη κοιτίδα των Ούγγρων εντοπίζεται στις όχθες του Δνείπερου κοντά στον Εύξεινο Πόντο.

Αυτός ο σύνθετος κώδικας διατύπωσης και διεκπεραίωσης σημαινομένων προκαλεί για την αναγνώριση του τρόπου διαχείρισης ποικίλων, μειζόνων θεμάτων, όπως είναι πρωτίστως η διαπλοκή και η αντιπαράθεση της ατομικής και της γενικής ιστορίας και η αξιοποίηση αυτής της σύνθετης διαδικασίας για την οργάνωση ενός ευρύτατου ατομικού χωρόχρονου γύρω από την αρχετυπική μορφή του πατέρα-προγόνου, και περαιτέρω: το ιστορικό παρελθόν ως μύθος και ως αντικειμενική πραγματικότητα, η πολιτισμική δημιουργία ως βασικός παράγων για την εξέλιξη της ατομικής και της γενικής ιστορίας, ο υπερρεαλιστικός χαρακτήρας της ιστορίας όπως προκύπτει από το περιεχόμενο και τη λογική των ιστορικών γεγονότων. Κατά τρόπο ομόλογο προς τη δομή του βιβλίου του Μ. Αρντιτί, και στην περίπτωση του Π. Έστερχαζυ η τέχνη διαπερνά και δεσμεύει τον κειμενικό κόσμο. Και εδώ εντοπίζεται ο Τιτσιάνο, καθώς και άλλοι βενετσιάνοι (και όχι μόνον) ζωγράφοι. Κυρίως όμως επιβάλλεται η μουσική με εξάρχοντα τον Χάυντν (αυτονόητο, αφού πρόκειται για τη μεγάλη οικογένεια των Έστερχαζυ), ενώ ιδιαίτερη προσδιοριστική παρέμβαση διασχίζοντας τους αιώνες πραγματοποιούν η λογοτεχνία και η φιλοσοφία. Εντέλει, η παράλληλη πρόσληψη της βαθιάς δομής των δύο κειμενικών κόσμων οδηγεί στην αναγνώριση της ίδιας διαδικασίας, έστω και από διαφορετικές αλλά πάντως παραπληρωματικές εστιάσεις, για τον καθορισμό αρχετυπικών παραμέτρων που δηλώνουν τη θέση του εσωτερικού ανθρώπου απέναντι στα υλικά του μύθου και της αντικειμενικής πραγματικότητας, από τα οποία (υλικά) προέρχεται η διαμόρφωση του τοπίου στον ατομικό χωρόχρονο.

tourkakiΤο Τουρκάκι
Μετίν Αρντιτί
Μετφρ: Ρίτα Κολαΐτη
Εκδόσεις Καλέντης
Αθήνα 2012
Τιμή: € 16,00, σελ. 319

politeia_order

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Venturini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ