alt

Του Μάνου Στεφανίδη

Sans rime ni raison, remettre toujours tout en question, douter même en rêve! Emil Cioran 

Πώς μπορεί να είναι μεγάλο ένα μυθιστόρημα σήμερα μετά το τέλος των μεγάλων μυθιστορημάτων, των “μεγάλων αφηγήσεων”; Ακόμη και η τριλογία του Ζούκερμαν του Ροθ, ακόμη και τα βιβλία-ποταμοί του Πίντσον δεν συγκροτούν πειστική απάντηση στο ερώτημα. Κυρίως γιατί δεν θέλουν. Δεν θέλουν να είναι ένα “μεγάλο μυθιστόρημα” αλλά μάλλον το ωραίο σπάραγμα ενός “μεγάλου μυθιστορήματος”.

Αντίθετα ο Ντένις Τζόνσον, το καινούριο enfant terrible της αμερικάνικης λογοτεχνίας (γεννήθηκε το 1949), κατάφερε με το πρόσφατο του βιβλίο, το “Δέντρο από καπνό” (National Book Award 2007) να γράψει ένα ογκώδες -700 σελίδες- σκοτεινό μυθιστόρημα στα ίχνη του Νόρμαν Μέηλερ, αλλά και του Φόκνερ ή του Χέμινγουεϊ επιτυγχάνοντας εντυπωσιακά ζοφερή, “γοτθική” ατμόσφαιρα αλλά και ένα στυλ γραφής τόσο προσωπικό που να εξικνείται από το πιο διάφανο λυρισμό ως την πλέον ασυμβίβαστη, ρεαλιστική περιγραφή.

Γόνος της πραγματιστικής, αγγλοσαξονικής παράδοσης ο Τζόνσον καταθέτει το πιο ώριμο κείμενο που γράφτηκε ως σήμερα για το Βιετνάμ, μια εποποιία από την ανάποδη και ένα ρέκβιεμ των ανωνύμων που βουτήχτηκαν μέσα στην τρέλα καθώς η Ιστορία τους ενέπλεξε σ' έναν από τους πιο οδυνηρούς, πρόσφατους παραλογισμούς της. Το “Δέντρο από καπνό” (πρωτότυπος τίτλος “The Smoke Tree) θα μπορούσε να είναι το “Πόλεμος και Ειρήνη” του 21ου αιώνα, όπως έγραψε το Harper's Magazine, αν δεν είχε μεσολαβήσει η εμπειρία του σινεμά για αναγνώστες και συγγραφείς μετά το 1900. Σήμερα η ιδιότητα που μας καθορίζει περισσότερο είναι εκείνη του θεατή και μετά έπονται όλες οι άλλες. Έτσι, διαβάζοντας για τον Γουίλλιαμ Σαντς της CIA και τον συνταγματάρχη θείο του, αμφότερους εμπλεκόμενους στον σχεδιασμό Ψυχολογικών Επιχειρήσεων εναντίον των Βιετκόνγκ, δεν μπορεί παρά να ανακαλέσει την αφασική εικόνα του Μάρλον Μπράντο στο φιλμ “Αποκάλυψη Τώρα”. Ίδιοι στόχοι, διαφορετικά μέσα, παράλληλη παράνοια, ανάλογη παραίσθηση.

Προσεγγίζει την καυτή πατάτα του Βιετνάμ όχι με το σύνηθες αίσθημα ενοχής των παλαιότερων αλλά μάλλον με την συνείδηση της γενικευμένης παράνοιας

Συνοπτικά μιλώντας το βιβλίο του Τζόνσον αποτελεί ένα επίτευγμα γραφής κυρίως γιατί καταφέρνει και στην παράδοση της μεγάλης αφήγησης να στοιχηθεί και να προβεί σ' εκείνες τις ρωγμές που επιτρέπουν στην παράδοση να ιδωθεί με σημερινή ματιά. Ο ίδιος συγγραφέας έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου -εθισμός στα ναρκωτικά, πένθος από χαμένους έρωτες, αλκοόλ, αλητεία- καθώς γεννήθηκε στο Μόναχο όταν η Δυτική, ακόμη, Γερμανία ήταν πλήρως ελεγχόμενη από από τις αμερικάνικες βάσεις και μεγάλωσε στο Τόκιο και τη Μανίλα προτού εγκατασταθεί στη Ουάσιγκτον. Άρα περιγράφει πρωτογενείς εμπειρίες έχοντας βιώσει την ιδιαιτερότητα της άπω Ανατολής. Επίσης προσεγγίζει την καυτή πατάτα του Βιετνάμ όχι με το σύνηθες αίσθημα ενοχής των παλαιότερων αλλά μάλλον με την συνείδηση της γενικευμένης παράνοιας η οποία αποτελεί και τη μόνη λογική του μετανεοτερικού κόσμου.

Το πιο σπουδαίο, τέλος, χαρακτηριστικό αυτού του εγχειρήματος είναι πως, παρά το “αυθόρμητο” της γραφής που εκ πρώτης όψεως φαίνεται, υπάρχει ενδελεχής έρευνα σε αρχεία και και βιβλιοθήκες ιδρυμάτων ώστε να κατοχυρώνει καλύτερα το κλίμα της εποχής. Αυτό που όμως καθιστά το βιβλίο αυτό αξιανάγνωστο ιδιαίτερα για τον Έλληνα βιβλιόφιλο είναι η υποδειγματική μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη. Νομίζω πως ο γνωστός μεταφραστής-συγγραφέας έχει επιτύχει με το βιβλίο αυτό το πιο εντυπωσιακό μεταφραστικό του κατόρθωμα. Έχοντας ελιχθεί στους σκολιούς δρόμους και τις ατραπούς της εικονοποιίας του Τζόνσον κατάφερε και τον συγγραφέα να μην προδώσει και ένα ισόκυρο κείμενο προς το πρωτότυπο να μας παραδώσει. Διαβάζουμε στη, σημαδιακή, σελίδα 666: “... ο Σκιπ Σαντς στη κρεμάλα. Κι εγώ το ίδιο. Γιατί όχι, που να πάρει και να σηκώσει. Σκέφτεται, είναι ένας χαρωπός καλός άνθρωπος κι ένας δυστυχισμένος άνδρας...”

Ο Μπαμπασάκης προσαρμόζει ευφυώς τη μεταγλώττισή του ανάλογα με τα διαφορετικά ύφη που υιοθετεί ο συγγραφέας στα πολυάριθμα εμβόλιμα κείμενα του (από τον Κάρλος Γουίλλιαμς στον Μάρκο Αυρήλιο και από το Άσμα Ασμάτων στον Αρτό!), πράγμα σαφώς εξαιρετικά δύσκολο και την διανθίζει με λογής λύσεις προσωπικής ευαισθησίας.

Αν σκεφτεί μάλιστα κανείς την πλημμυρίδα των μέτριων ή των απροκάλυπτα κακών μεταφράσεων που χορεύουν γύρω μας είτε στη λογοτεχνία ή στο χώρο των δοκιμίων η δουλειά του Ίκαρου έπεσε, κυριολεκτικά, από τον ουρανό σ' αυτό το μυρτώο πέλαγος της ακατανοησίας αλλά και της ανοησίας...

ΥΓ 1. Διαβάσαμε αλλού πρόσφατα “μελαχρινά μαλλιά” και “κόκκινη ώχρα”. Μα το Θεό!
ΥΓ 2. Τα λάθη εκ παραδρομής στο βιβλίο ελάχιστα. Τα περισσότερα και τα πιο ενοχλητικά στα γαλλικά παραθέματα όπως π.χ στη παραπάνω φράση του Cioran όπου διαβάζουμε το ανύπαρκτο “rêvê” !

 

altΔέντρο από καπνό
Μυθιστόρημα
Ντένις Τζόνσον
μετάφραση: Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εκδόσεις Πατάκη, 2011
Σελ. 747, τιμή € 

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ DENIS JOHNSON

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

«Η πόλη της νίκης», το νέο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – Το έπος ενός ακατάβλητου παραμυθά

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Η πόλη της νίκης» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είχε γραφτεί η  ...

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Η οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπ...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ