alt

Του Μάνου Στεφανίδη

Sans rime ni raison, remettre toujours tout en question, douter même en rêve! Emil Cioran 

Πώς μπορεί να είναι μεγάλο ένα μυθιστόρημα σήμερα μετά το τέλος των μεγάλων μυθιστορημάτων, των “μεγάλων αφηγήσεων”; Ακόμη και η τριλογία του Ζούκερμαν του Ροθ, ακόμη και τα βιβλία-ποταμοί του Πίντσον δεν συγκροτούν πειστική απάντηση στο ερώτημα. Κυρίως γιατί δεν θέλουν. Δεν θέλουν να είναι ένα “μεγάλο μυθιστόρημα” αλλά μάλλον το ωραίο σπάραγμα ενός “μεγάλου μυθιστορήματος”.

Αντίθετα ο Ντένις Τζόνσον, το καινούριο enfant terrible της αμερικάνικης λογοτεχνίας (γεννήθηκε το 1949), κατάφερε με το πρόσφατο του βιβλίο, το “Δέντρο από καπνό” (National Book Award 2007) να γράψει ένα ογκώδες -700 σελίδες- σκοτεινό μυθιστόρημα στα ίχνη του Νόρμαν Μέηλερ, αλλά και του Φόκνερ ή του Χέμινγουεϊ επιτυγχάνοντας εντυπωσιακά ζοφερή, “γοτθική” ατμόσφαιρα αλλά και ένα στυλ γραφής τόσο προσωπικό που να εξικνείται από το πιο διάφανο λυρισμό ως την πλέον ασυμβίβαστη, ρεαλιστική περιγραφή.

Γόνος της πραγματιστικής, αγγλοσαξονικής παράδοσης ο Τζόνσον καταθέτει το πιο ώριμο κείμενο που γράφτηκε ως σήμερα για το Βιετνάμ, μια εποποιία από την ανάποδη και ένα ρέκβιεμ των ανωνύμων που βουτήχτηκαν μέσα στην τρέλα καθώς η Ιστορία τους ενέπλεξε σ' έναν από τους πιο οδυνηρούς, πρόσφατους παραλογισμούς της. Το “Δέντρο από καπνό” (πρωτότυπος τίτλος “The Smoke Tree) θα μπορούσε να είναι το “Πόλεμος και Ειρήνη” του 21ου αιώνα, όπως έγραψε το Harper's Magazine, αν δεν είχε μεσολαβήσει η εμπειρία του σινεμά για αναγνώστες και συγγραφείς μετά το 1900. Σήμερα η ιδιότητα που μας καθορίζει περισσότερο είναι εκείνη του θεατή και μετά έπονται όλες οι άλλες. Έτσι, διαβάζοντας για τον Γουίλλιαμ Σαντς της CIA και τον συνταγματάρχη θείο του, αμφότερους εμπλεκόμενους στον σχεδιασμό Ψυχολογικών Επιχειρήσεων εναντίον των Βιετκόνγκ, δεν μπορεί παρά να ανακαλέσει την αφασική εικόνα του Μάρλον Μπράντο στο φιλμ “Αποκάλυψη Τώρα”. Ίδιοι στόχοι, διαφορετικά μέσα, παράλληλη παράνοια, ανάλογη παραίσθηση.

Προσεγγίζει την καυτή πατάτα του Βιετνάμ όχι με το σύνηθες αίσθημα ενοχής των παλαιότερων αλλά μάλλον με την συνείδηση της γενικευμένης παράνοιας

Συνοπτικά μιλώντας το βιβλίο του Τζόνσον αποτελεί ένα επίτευγμα γραφής κυρίως γιατί καταφέρνει και στην παράδοση της μεγάλης αφήγησης να στοιχηθεί και να προβεί σ' εκείνες τις ρωγμές που επιτρέπουν στην παράδοση να ιδωθεί με σημερινή ματιά. Ο ίδιος συγγραφέας έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου -εθισμός στα ναρκωτικά, πένθος από χαμένους έρωτες, αλκοόλ, αλητεία- καθώς γεννήθηκε στο Μόναχο όταν η Δυτική, ακόμη, Γερμανία ήταν πλήρως ελεγχόμενη από από τις αμερικάνικες βάσεις και μεγάλωσε στο Τόκιο και τη Μανίλα προτού εγκατασταθεί στη Ουάσιγκτον. Άρα περιγράφει πρωτογενείς εμπειρίες έχοντας βιώσει την ιδιαιτερότητα της άπω Ανατολής. Επίσης προσεγγίζει την καυτή πατάτα του Βιετνάμ όχι με το σύνηθες αίσθημα ενοχής των παλαιότερων αλλά μάλλον με την συνείδηση της γενικευμένης παράνοιας η οποία αποτελεί και τη μόνη λογική του μετανεοτερικού κόσμου.

Το πιο σπουδαίο, τέλος, χαρακτηριστικό αυτού του εγχειρήματος είναι πως, παρά το “αυθόρμητο” της γραφής που εκ πρώτης όψεως φαίνεται, υπάρχει ενδελεχής έρευνα σε αρχεία και και βιβλιοθήκες ιδρυμάτων ώστε να κατοχυρώνει καλύτερα το κλίμα της εποχής. Αυτό που όμως καθιστά το βιβλίο αυτό αξιανάγνωστο ιδιαίτερα για τον Έλληνα βιβλιόφιλο είναι η υποδειγματική μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη. Νομίζω πως ο γνωστός μεταφραστής-συγγραφέας έχει επιτύχει με το βιβλίο αυτό το πιο εντυπωσιακό μεταφραστικό του κατόρθωμα. Έχοντας ελιχθεί στους σκολιούς δρόμους και τις ατραπούς της εικονοποιίας του Τζόνσον κατάφερε και τον συγγραφέα να μην προδώσει και ένα ισόκυρο κείμενο προς το πρωτότυπο να μας παραδώσει. Διαβάζουμε στη, σημαδιακή, σελίδα 666: “... ο Σκιπ Σαντς στη κρεμάλα. Κι εγώ το ίδιο. Γιατί όχι, που να πάρει και να σηκώσει. Σκέφτεται, είναι ένας χαρωπός καλός άνθρωπος κι ένας δυστυχισμένος άνδρας...”

Ο Μπαμπασάκης προσαρμόζει ευφυώς τη μεταγλώττισή του ανάλογα με τα διαφορετικά ύφη που υιοθετεί ο συγγραφέας στα πολυάριθμα εμβόλιμα κείμενα του (από τον Κάρλος Γουίλλιαμς στον Μάρκο Αυρήλιο και από το Άσμα Ασμάτων στον Αρτό!), πράγμα σαφώς εξαιρετικά δύσκολο και την διανθίζει με λογής λύσεις προσωπικής ευαισθησίας.

Αν σκεφτεί μάλιστα κανείς την πλημμυρίδα των μέτριων ή των απροκάλυπτα κακών μεταφράσεων που χορεύουν γύρω μας είτε στη λογοτεχνία ή στο χώρο των δοκιμίων η δουλειά του Ίκαρου έπεσε, κυριολεκτικά, από τον ουρανό σ' αυτό το μυρτώο πέλαγος της ακατανοησίας αλλά και της ανοησίας...

ΥΓ 1. Διαβάσαμε αλλού πρόσφατα “μελαχρινά μαλλιά” και “κόκκινη ώχρα”. Μα το Θεό!
ΥΓ 2. Τα λάθη εκ παραδρομής στο βιβλίο ελάχιστα. Τα περισσότερα και τα πιο ενοχλητικά στα γαλλικά παραθέματα όπως π.χ στη παραπάνω φράση του Cioran όπου διαβάζουμε το ανύπαρκτο “rêvê” !

 

altΔέντρο από καπνό
Μυθιστόρημα
Ντένις Τζόνσον
μετάφραση: Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εκδόσεις Πατάκη, 2011
Σελ. 747, τιμή € 

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ DENIS JOHNSON

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020). 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ