alt

Τια το μυθιστόρημα «Ένα κάποιο τέλος» του Τζούλιαν Μπαρνς (εκδ. Μεταίχμιο)

Του Γιώργου Βέη

«Η ζωή είναι δάνειο θανάτου κι ο ύπνος ο ημερήσιος τόκος αυτού του δανείου» Αρθούρος Σοπενχάουερ, Πάρεργα και Παραλειπόμενα 

Απέσπασε πέρυσι το περιώνυμο βραβείο Man Booker, όντας προσώρας το πλέον αμλετικό μυθιστόρημα του Τζούλιαν Μπαρνς (1946). Συγκρατώ κατ’ αρχήν τη διαρκή αμφιταλάντευση της ύπαρξης πάνω από το επικοινωνιακό χάος, τις συνειδητές απόπειρες ακύρωσης του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, το τελεσίδικο αδιέξοδο βασανιστικών συναισθηματικών δεσμών και την παρατεταμένη αίσθηση ότι τα κύρια υποκείμενα της δράσης, τα οποία συνιστούν αυθεντικούς εκπροσώπους της δεκαετίας του ’60, κινούνται ενίοτε σε έναν ημιφασματικό χώρο παραστάσεων και προσλήψεων, όπου η αλήθεια κατά τεκμήριο συνιστά πρωτογενή, πλην όμως εντέχνως καλυμμένη πλάνη.  

Στα χαρακτηριστικότατα γνωρίσματα των αποτιμήσεων και των ισολογισμών του έργου, συγκαταλέγονται επίσης οι διφορούμενοι ορισμοί περί των αξιών της ανθρώπινης διαβίωσης, αλλά και οι συναφείς προβληματισμοί για την ιεράρχηση των ηθικών αξιών του αγγλοσαξονικού modus vivendi. Προσδίδοντας στο μυθιστόρημα ένα ικανό ψυχολογικό βάθος, οι επισκοπήσεις της συμπεριφοράς των ηρώων διακρίνονται, μεταξύ άλλων, για τις ανυπόκριτες στοχαστικές τους αποκλίσεις. Ο δε σχετικισμός επιβάλλει τους δικούς του κανόνες. Το γνωστό νιτσεϊκό πρόταγμα «δεν υπάρχουν γεγονότα, παρά μόνον ερμηνείες», όπως αποθησαυρίζεται στην ημιτελή Θέληση για δύναμη (1883-1888), ανιχνεύεται ευχερώς, ως υπόμνηση πάγιας αρχής, στο βάθος των αποφάνσεων των χαρακτήρων, οι οποίοι ζουν και εργάζονται σκεπτόμενοι στις σελίδες του μυθιστορήματος.

Παραδείγματα: «Οφείλω ωστόσο να υπογραμμίσω ξανά ότι αυτή είναι η ερμηνεία που δίνω τώρα σε κάτι που συνέβη τότε. Ή μάλλον ό,τι θυμάμαι σήμερα από τον τρόπο με τον οποίο είχα ερμηνεύσει αυτά που είχαν συμβεί εκείνον τον καιρό […] αντιλαμβάνομαι ξαφνικά πως αυτή είναι ίσως μία από τις διαφορές ανάμεσα στη νιότη και την προχωρημένη ηλικία: όταν είμαστε νέοι, εφευρίσκουμε ένα διαφορετικό μέλλον για τον εαυτό μας ∙ όταν γεράσουμε, εφευρίσκουμε κάποιο διαφορετικό παρελθόν για τους άλλους […] Ο χρόνος… ας μας δοθεί αρκετός χρόνος, και τότε οι πιο γερά θεμελιωμένες αποφάσεις μας θα φαντάζουν σαθρές και οι βεβαιότητες μας, καπρίτσια». (βλ. σελίδες 64, 116 και 134, αντιστοίχως).

H σκιά του Καμί είναι επίσης, οφείλω να το υπογραμμίσω, λίαν ευδιάκριτη. Η γνωστή άποψή του, αρκούντως θεμελιωμένη, ότι δηλαδή η αυτοκτονία είναι το μοναδικό πραγματικά φιλοσοφικό ερώτημα, στοιχειώνει εν πολλοίς την αφήγηση. Το φαινόμενο άνθρωπος, στη σημερινή του εκδοχή, συνιστά περισσότερο άχθος παρά ευτύχημα, περισσότερο βάρος και αποπληρωμή οφειλών παρά ευπρόσδεκτη δωρεά των γονέων. Έτσι τουλάχιστον, εμμέσως πλην σαφώς, διατείνονται οι πρωτεύοντες συντελεστές της κειμενικής εξέλιξης προς τα τέλη του βίου τους. Η κατάφαση στη ζωή είναι εν πολλοίς κατάφαση στον τροχό του Ιξίονα. Η πρώτη, η τρόπον τινά προφητική αυτοχειρία σημειώνεται στην εισαγωγική σελίδα 24, ενώ η δεύτερη, ως ρητή αποδοχή και ηρωική επαύξηση της δεύτερης, στη σελίδα 72. Η πρώτη αφορά τον Ρόμπσον, ένα μαθητή της πρώτης λυκείου στο τμήμα φυσικών επιστημών, ο οποίος αποτελεί εντελώς περιθωριακό χαρακτήρα του έργου, ενώ η δεύτερη αφορά αντιθέτως ένα από τα βασικά πρόσωπα του μυθιστορήματος, τον φιλέρευνο φιλοσοφούντα Έιντριαν. Και στις δύο περιπτώσεις το απονενοημένο διάβημα το προκάλεσαν ατυχέστατες ερωτικές συγκυρίες. Ο Έιντριαν μάλιστα, υποστηρίζοντας ευθαρσώς ότι η «Ιστορία είναι η βεβαιότητα που δημιουργείται στο σημείο όπου οι ατέλειες της μνήμης συναντούν τις ανεπάρκειες της τεκμηρίωσης», προοικονομεί με δόκιμο τακτ την αμφισημία των διάφορων ετυμηγοριών, οι οποίες θα προκληθούν μετά την εκούσια αποχώρησή του από την κοιλάδα των παθών.

Προσεγγίζοντας με σύνεση και ανάλογη εμπειρία το συγκεκριμένο αντικείμενό του, ο συγγραφέας εξειδικεύεται τόσο στη διακρίβωση των αιτίων και των αιτιατών των πλέον κρίσιμων παθών μας, όσο και στην επαναδιατύπωση κανόνων πλεύσης στον ωκεανό της τύχης και της ανάγκης, οι οποίες καθορίζουν ερήμην μας το είναι και τι γίγνεσθαι. Θα πρέπει να θεωρηθεί επίτευγμα του Τζούλιαν Μπαρνς το ότι η φιλοσοφική χροιά της διηγητικής ανέλιξης ουδόλως υπονόμευσε την αισθητική πλήρωση. Το δε βαρύ κλίμα των επιμέρους αποτυπώσεων δεν αποκλείει το πέρασμα έστω ενός πρόσκαιρου φωτός από έναν άλλο κόσμο, όπου οι πλατωνικές Ιδέες ακόμα μπορούν να δείχνουν προς ένα δικαιότερο, αρμονικότερο σύμπαν Αγαθού.

Η μετάφραση επέτυχε να μεταφέρει στη γλώσσα μας αλώβητο και το πνεύμα και το γράμμα του απαιτητικού, ιδιαζόντως πυκνού σε πολλά σημεία πρωτοτύπου.

altΈνα κάποιο τέλος
Τζούλιαν Μπαρνς
μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης
Μεταίχμιο, 2011
210 σελ. 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ