BAMartianChronicles500

Του Μάκη Πανώριου

Η Ιστορία περιγράφει το γεγονός και το χρόνο κατά τον οποίο συνέβη. Η συνήθως επίπεδη ιστορική γραφή, ακόμη κι όταν αναφέρεται στα αίτια που προκάλεσαν το γεγονός, αδυνατεί να υπερβεί την πληροφοριακή επιφάνειά του και να συλλάβει τον εσωτερικό υπαρξιακό πυρήνα που ευθύνεται για την εκδήλωσή του.

Αυτό είναι κάτι που μόνο ένας συγγραφέας, προικισμένος με ποιητική φλέβα και δημιουργική ικανότητα, εισερχόμενος στο ανθρώπινο άδυτο, στην κρύπτη του ανεξήγητου ορμέμφυτου που ωθεί τον άνθρωπο στην Πράξη, μπορεί πιθανώς να κάνει. Μόνο αυτός είναι σε θέση να συλλάβει τον υπαρξιακό βηματισμό του ανθρώπου στο γήινο και κοσμικό τοπίο, να τύχει πιθανών θαυμαστών συναντήσεων και να συνομιλήσει με το Άγνωστο. Τότε η λογοτεχνία του ενδέχεται να θεωρηθεί Έργο Τέχνης, πηγή αποκαλυπτικής γνώσης και σοφίας, και όχι απλή ιστορία που εξαντλείται στην αφήγησή της.

Βιώνει την προβληματική εποχή του, το φοβερό κραχ του 1929, με όλες τις συνέπειές του: Φτώχεια, ανεργία, αύξηση εγκληματικότητας, αβεβαιότητα για το μέλλον. Φύσει αισιόδοξος, τις αντιμετωπίζει θαρραλέα. Πουλάει εφημερίδες και περιοδικά για να συμβάλλει στην οικογενειακή εστία και διαβάζει με πάθος.

Τα μέλη της λογοτεχνικής κοινωνίας με το προαναφερθέν προσόν είναι λίγα και συγκροτούν μια ιδιαίτερη κοινότητα. Σ’ αυτήν τη μικρή συντροφιά των εκλεκτών δημιουργών ανήκει και ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας Ρέι Ντάγκλας Μπράντμπερι (ΗΠΑ, Ιλινόις, 1920), όπως είναι το πλήρες του όνομα. Βιώνει την προβληματική εποχή του, το φοβερό κραχ του 1929, με όλες τις συνέπειές του: Φτώχεια, ανεργία, αύξηση εγκληματικότητας, αβεβαιότητα για το μέλλον. Φύσει αισιόδοξος, τις αντιμετωπίζει θαρραλέα. Πουλάει εφημερίδες και περιοδικά για να συμβάλλει στην οικογενειακή εστία και διαβάζει με πάθος. Μέσα από αυτή την γκρίζα καθημερινότητα αρχίζει να αναδύεται αργά αλλά σταθερά ο μελλοντικός ποιητής-δημιουργός. Βαδίζει μέσα σε άνυδρους, άδειους δρόμους, αλλά το βλέμμα του είναι στραμμένο σε ένα πιο φωτεινό αύριο και στα αστέρια του διαστήματος. Ο άνθρωπος που συναντά στο γήινο και κοσμικό τοπίο δεν είναι ούτε άγγελος ούτε δαίμονας. Είναι μόνο ένα μελαγχολικό, μυστηριώδες αίνιγμα που όσο επιχειρεί τη λύση του τόσο πιο περίπλοκο αποδεικνύεται. Η προαναφερθείσα Ιστορία με τις οριακές στιγμές της ενυπάρχει ως αρχικό ερέθισμα της εργασίας του, αλλά τη χρησιμοποιεί μόνο για να πλησιάσει τον «κατασκευαστή» της, τον άνθρωπο, με ή χωρίς προσωπείο, το μυστηριώδες αίνιγμα του οποίου η σκοτεινή παρορμητικότητα τον ωθεί συνήθως σε παράλογες συμπεριφορές. Από αυτή τη συνάντηση-επαφή με τη ζωή θα αντλήσει γνώση, αλλά τη μεταστοιχείωσή της σε δημιουργική λογοτεχνική γραφή θα την διδαχτεί από τους προπάτορές του: «Ο Ιούλιος Βερν ήταν ο πατέρας μου. Ο Χέρμπερτ Τζόρτζ Ουέλς, ο σοφός θείος μου. Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, ο αλαφροΐσκιωτος εξάδελφός μου. Η Μέρι Γούλστονκραφτ Σέλεϊ υπήρξε κατά πάσα πιθανότητα η μητέρα μου». Τον οδήγησαν στο παραμυθένιο σπήλαιο της φαντασίας κι εκεί, έκθαμβος «Άνοιξα μαγικά κουτιά κι έβγαλα στο φως χίλια δυο μεγάλα και μαγικά πράγματα», σημειώνει στη γοητευτική «Αυτοβιογραφία» του.

Ο αναγνώστης θα έρθει σε επαφή και θα γνωρίσει όλα αυτά στα «Χρονικά του Άρη», πιθανώς το σημαντικότερο έργο του. Πολυδιάστατο, πολύχρωμο, λειτουργώντας ως σύγχρονο πεζό ποίημα, αφηγείται με λυρικούς τόνους την αποίκηση του πλανήτη Άρη από τον Άνθρωπο. Η αστρονομία τον έχει ήδη μελετήσει, ο Ε. Ρ. Μπάροους επισκέπτεται έναν άλλο, ο Μπράντμπερι ανακαλύπτει το δικό του. Είναι ένας φωτεινός, μεγαλειώδης Άρης, χρυσογάλαζος με ολόλευκες κρυστάλλινες μικρές πόλεις σπαρμένες στα Γαλάζια Βουνά του, απέραντες πορφυρόχρωμες ερήμους, απολιθωμένους ωκεανούς, και κανάλια που στα κοιμισμένα νερά τους αντανακλώνται τα δίδυμα φεγγάρια του, ο Φόβος και ο Δείμος. Το γοητευτικό αυτό σκηνικό δεν είναι ωστόσο η παραμυθένια κατοικία γραφικών εξωγήινων. Κάθε άλλο. Είναι, κυρίως, το πεδίο σύγκρουσης και αντιπαράθεσης πολιτισμών. «Τα Χρονικά του Άρη» ασχολούνται με αυτή ακριβώς την ιστορική πραγματικότητα. Στη συμβολική αρένα του Κόκκινου Πλανήτη εκτυλίσσεται με ρεαλιστικό τρόπο, παρόλη την εξωτερική φαντασμαγορία σκηνικού και ιστοριών που τη σχολιάζουν, η αιώνια περιπέτεια του ανθρώπου με τις μικρότητες και τις ανωτερότητές του, η επώδυνη προσπάθειά του να υπερβεί έναν πεπερασμένο εαυτό και να οικοδομήσει ένα Άσυλο, είτε στη Γη είτε στο Διάστημα. Ο μύθος είναι απλός. Αρχίζει, εξελίσσεται και ολοκληρώνεται μέσα από εικοσιοκτώ διηγήματα, χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους, που αφηγούνται με μοναδικό τρόπο στιγμιότυπα των εισβολέων Γήινων αλλά και των αυτοχθόνων Αρειανών. Πρόκειται για οριακές ανθρώπινες στιγμές που λειτουργούν αυτόνομα, αλλά παράλληλα αποκαλύπτουν το γενικό ιστορικό-κοινωνικό-πολιτικό καθεστώς στο οποίο είναι ενταγμένα. Ουσιώδες ιδεολογικό-υπαρξιακό κέντρο τους, ωστόσο, στέκει η αγωνιώδης προσπάθεια του ανθρώπου να προσδώσει στην ακατανόητη και ανεξήγητη ύπαρξή του νόημα. Πρώτη του ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η ενστικτώδης τάση του προς κατάκτηση, με όλα τα αρχέγονα χαρακτηριστικά της: αδηφάγος επεκτατικότητα, υποτιθέμενο επιστημονικό ενδιαφέρον, αναζήτηση καλύτερης διαβίωσης, εκμετάλλευση φυσικού πλούτου, τρόμος παγκόσμιου πολέμου, υποταγή και χειραγώγηση του άλλου. Χαρακτηριστικά που κυριαρχούν και επί των ημερών μας, σε μια υποθετικά «προηγμένη» εποχή που η κατάκτηση θα έπρεπε να λειτουργεί με την υπαρξιακή σημασία της: κατάκτηση του «πρωτόγονου» εαυτού και μεταφορά του σε ανώτερο υπαρξιακό επίπεδο. 

Η κατάκτηση της Δύσης από τους ευγενείς Ευρωπαίους τυχοδιώκτες, ο πυρετός του χρυσού, η γενοκτονία των Ινδιάνων, η μετακίνηση των μαύρων από το Νότο προς το Βορρά ύστερα από το τέλος του Εμφύλιου Πολέμου, η Βόμβα της Χιροσίμα με τις τρομαχτικές επιπτώσεις της, είναι τα πλέον αναγνωρίσιμα υλικά που χρησιμοποίησε ο Μπράντμπερι προκειμένου να οικοδομήσει αυτό το διαχρονικό, οικουμενικών προδιαγραφών αριστούργημα.

Στη θαυμαστή τοιχογραφία του Μπράντμπερι οι εφιαλτικές αρχέγονες διαδικασίες της εκκινούν με το θάνατο της φαντασίας. Στον «Οίκο των Άσερ 2», ένα από τα ωραιότερα διηγήματα της συλλογής, φόρο τιμής στο «νοσηρό», «νεκρόφιλο» Ε. Α. Πόε, στο ομότιτλο διήγημα του οποίου βασίζεται, ο Μπράντμπερι θα τιμωρήσει το δολοφόνο του δημιουργικού πνεύματος και κατ’ επέκταση τον αμοραλιστικό-τεχνολογικό-επιστημονικό-αντισηπτικό «θαυμαστό νέο κόσμο» που τον εξέθρεψε. Ο Άρης θα γίνει ο τάφος του και παράλληλα η αποκαθαρμένη ανάστασή του. Οι Γήινοι θα κατακτήσουν τον Άρη, αλλά στο τέλος θα κατακτηθούν. Ο Κόκκινος Πλανήτης θα λειτουργήσει ως νέα Γη της Επαγγελίας. Υπό αυτή την έννοια, στα «Χρονικά του Άρη» ο Μπράντμπερι σχεδιάζει με μοναδικό, ανεπανάληπτο τρόπο, την άνοδο, παρακμή, πτώση και αναγέννηση του Ανθρώπου –και των πολιτισμών ευρύτερα– σε συλλογικό και προσωπικό επίπεδο.

Αναμφισβήτητα η Ιστορία ενυπάρχει στη βάση αυτού του μεγαλόπνοου έργου. Η κατάκτηση της Δύσης από τους ευγενείς Ευρωπαίους τυχοδιώκτες, ο πυρετός του χρυσού, η γενοκτονία των Ινδιάνων, η μετακίνηση των μαύρων από το Νότο προς το Βορρά ύστερα από το τέλος του Εμφύλιου Πολέμου, η Βόμβα της Χιροσίμα με τις τρομαχτικές επιπτώσεις της, ενός νέου, για παράδειγμα, εφιαλτικού παγκόσμιου ολοκαυτώματος, είναι τα πλέον αναγνωρίσιμα υλικά που χρησιμοποίησε ο Μπράντμπερι προκειμένου να οικοδομήσει αυτό το διαχρονικό, οικουμενικών προδιαγραφών αριστούργημα.

Εξήντα και πλέον χρόνια από την εμφάνισή τους, αφάνταστα πιο επίκαιρα από τα διάφορα θνησιγενή μπεστ σέλερ της «συμβατικής» λογοτεχνίας, «Τα Χρονικά του Άρη», συνεχίζουν να συνομιλούν μαζί μας. Λάβετε μέρος σ’ αυτή την αποκαλυπτική συνομιλία.

arisRay Bradbury: Τα χρονικά του Άρη (The Martian Chronicles, 1950), διηγήματα.
Πρόλογος: Χόρχε Λουίς Μπόρχες
Εισαγωγή: Ρέι Μπράντμπερι
Μτφρ.: Δημήτρης Αρβανίτης
Εξώφυλλο: Νίκος Ναυρίδης
Εκδόσεις Άγρα 2011
Σελ. 368, τιμή εκδότη: €21,00

politeia-link

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ RAY BRADBURY

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

Για το μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ (David Lodge) «Ανήκουστος Βλάβη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

Στο μυθιστόρημά του Deaf Sentence (με...

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

«Μικρές κόκκινες γυναίκες» της Μάρτα Σανθ (κριτική) – Μια γυναίκα παλεύει για τη δικαίωση των θυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα της Μάρτα Σανθ (Marta Sanz) «Μικρές κόκκινες γυναίκες», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Carnivora, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ταινία «Land and Freedom» του Κεν Λόουτς (Ken Loach), με θέμα τον Ισπανικό Εμφύλιο.

...
«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

«Σιντάρτα» & «Γερτρούδη» του Έρμαν Έσσε – Ξαναδιαβάζοντας τον Γερμανό της εσωτερικής αναζήτησης και του ρομαντικού έρωτα

Για τα βιβλία του Έρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Σιντάρτα» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης) και «Γερτρούδη» (μτφρ. Ρένα Γεούργα) από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η μοίρα των συγγραφέων (ακόμη και τ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Για το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο ΑΛΜΑ. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Άλμα» ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επέλεξε να σκηνοθετήσει τη δύσκολη θεατρική διασκευή της κινηματογραφικής ταινίας «FESTEN» («Οικογενειακή γιορ...

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Πέθανε ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης: Η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά τον «Πετεφρή»

Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων για τον θάνατο του μέλους της Πάνου Θεοδωρίδη. 

Επιμέλεια: Book Press

Με λύπη μας πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του αρχιτέκτονα και συγγραφέα Πάνου Θεοδωρίδη, σε ηλικία 77 ετών. Γνωστός και με το ψευδώνυμο «Πετεφρή...

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ