«Νυχτοπερπατήματα» της Λέιλα Μότλι (κριτική) – Ένα κορίτσι στην κόψη του ξυραφιού

Μετά τον θάνατο του πατέρα και τη φυλάκιση της μητέρας της, η δεκαεφτάχρονη Κιάρα αναλαμβάνει να συντηρήσει το άθλιο διαμέρισμα όπου κατοικεί μαζί με τον Μάρκους, τον μεγάλο της αδερφό. Κι ενώ η λογική λέει ότι εκείνος πρέπει να βρει μια δουλειά και να φροντίσει την αδερφή του, οι ρόλοι αντιστρέφονται.

Εκείνος κυνηγάει το όνειρό του και περνά τον καιρό του ραπάροντας, ενώ η Κιάρα ψάχνει τρόπους για να καλύψει το ποσό του ενοικίου που πρόσφατα διπλασιάστηκε υπό την απειλή έξωσης και να εξοικονομήσει κι ένα ποσό για να έχουν να βάλουν κάτι στο στομάχι τους. Εκτός αυτού, έχει να φροντίσει και τον εννιάχρονο Τρέβορ, τον γιο της γειτόνισσας, η οποία κάνει χρήση ουσιών και χάνεται για βδομάδες. Η Κιάρα είναι μόνη, είναι φτωχή, είναι μαύρη. Πρέπει όμως να επιβιώσει.

Μια ανήλικη στο πεζοδρόμιο

Αφού έχει εξαντλήσει όλα τα περιθώρια, αφού έχει ρωτήσει σε όλα τα πιθανά σημεία που θα μπορούσαν να την προσλάβουν, έστω και για μερικές ώρες τη μέρα, χωρίς όμως αποτέλεσμα, κάνει για πρώτη φορά σεξ, και μάλιστα με κάποιον που θεωρεί ότι εκείνη εκδίδεται και στο τέλος της δίνει ένα καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό.

Η Κιάρα αναρωτιέται μήπως αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να καταφέρει να επιβιώσει και να φροντίσει αυτούς που αγαπά. Αρχίζει λοιπόν να πουλά το κορμί της. Για κακή της τύχη, την προσεγγίζει μια ομάδα αστυνομικών, οι οποίοι αναζητούν νεαρές κοπέλες, τις εκμεταλλεύονται σεξουαλικά, τις τρομοκρατούν και πολλές φορές δεν τις πληρώνουν καν, με αντάλλαγμα μια υποτιθέμενη προστασία.

Όταν, μετά την αυτοκτονία ενός αστυνομικού, αυτό το σκάνδαλο βγαίνει στη φόρα, η Κιάρα καλείται να καταθέσει και να πει ό,τι γνωρίζει για το θέμα. Να μιλήσει εναντίον των αστυνομικών, οι οποίοι δεν χάνουν ευκαιρία να την απειλούν και να την εκφοβίζουν, ενώ παράλληλα φυλακίζουν τον αδερφό της. Είναι η βασική μάρτυρας. Αν αποφασίσει να μην πάει, θα έχει για ένα διάστημα την ησυχία της, όμως εκείνοι θα μείνουν ατιμώρητοι. Αν αποφασίσει να καταθέσει, ελπίζοντας ότι εκείνοι θα τιμωρηθούν, κινδυνεύει. Δεν ξέρει με ποια από τις δύο επιλογές θα κινδυνεύσει λιγότερο.

Καταπνίγοντας τον φόβο

Παρά τον φόβο της, παρά τους κινδύνους που καραδοκούν σε κάθε της βήμα, η Κιάρα δεν χάνει την ανθρωπιά και τη συμπόνοια της, δίνει προτεραιότητα στη ζωή του μικρού Τρέβορ και στις ανάγκες του, παίρνοντας έως έναν βαθμό τη θέση της μητέρας του.

H Λέιλα Μότλι γεννήθηκε το 2003 στο Όκλαντ της Καλιφόρνια, όπου εξακολουθεί να ζει και να εργάζεται. Το Νυχτοπερπατήματα, το πρώτο της μυθιστόρημα, ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Booker το 2022, βρέθηκε στη λίστα των μπεστ σέλερ των New York Times και επιλέχθηκε ως τίτλος για τη Λέσχη Ανάγνωσης της Όπρα. Σε ηλικία δεκαπέντε ετών, το 2018, η Μότλι ανακηρύχθηκε Διακεκριμένη Νεαρή Ποιήτρια του Όκλαντ, τίτλος για τον οποίο ήταν υποψήφια ακόμα δύο χρονιές. Έχει παρουσιάσει το ποιητικό της έργο και έχει συμμετάσχει σε διάφορα εργαστήρια ποίησης, ενώ έχει δημοσιεύσει ποιήματά της σε διάφορα περιοδικά και ανθολογίες στις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων και στους New York Times. Άρχισε να γράφει το Νυχτοπερπατήματα σε ηλικία δεκαεφτά ετών και εξέδωσε το βιβλίο πριν κλείσει τα είκοσι. Έχει γράψει άλλα δύο μυθιστορήματα, τα οποία ολοκλήρωσε όσο ήταν μαθήτρια στο λύκειο και ακόμη δεν έχουν εκδοθεί.

Μαζί του ζει μερικές στιγμές χαράς, παιχνιδιού και ξεγνοιασιάς, στοιχεία που δεν πρόλαβε η ίδια να απολαύσει. Νιώθει την ιερότητα της νεότητας, και θέλει να προστατέψει τη νεότητα του Τρέβορ, επειδή ακριβώς κανείς δεν προστάτεψε τη δική της. Στους δρόμους που κυκλοφορεί το βράδυ ψάχνοντας για πιθανούς πελάτες, ξέρει ότι οι κίνδυνοι είναι πολλοί, ότι είναι πιθανός ακόμα και ο θάνατος, αλλά δεν παραδίδει τα όπλα.

Η μόνη υποστηρικτική φιγούρα στη ζωή της είναι η φίλη της η Αλέ, η οποία είναι πάντα εκεί, κάθε φορά που η Κιάρα τη χρειάζεται. Μαζί οργανώνουν τις μέρες κηδείας, πηγαίνουν δηλαδή σε κηδείες, όχι τόσο για να βρουν φαγητό, όσο για να έχουν μια δικαιολογία για να αφήσουν να κυλήσουν τα δάκρια που κρατούν καταπιεσμένα στο στήθος τους, καθώς και για να πενθήσουν τους δικούς τους νεκρούς.

Το αξιοθαύμαστο είναι ότι η Μότλι άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα αυτό στα δεκαεφτά της και το ολοκλήρωσε μέσα σε δύο χρόνια. Κι ο λόγος που αποφάσισε να το γράψει ήταν η αληθινή ιστορία μιας ανήλικης κοπέλας.

Το αξιοθαύμαστο είναι ότι η Μότλι άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα Νυχτοπερπατήματα (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Ψυχογιός) αυτό στα δεκαεφτά της και το ολοκλήρωσε μέσα σε δύο χρόνια. Κι ο λόγος που αποφάσισε να το γράψει ήταν η αληθινή ιστορία μιας ανήλικης κοπέλας, την οποία μέλη του αστυνομικού τμήματος του Όκλαντ εκμεταλλεύτηκαν σεξουαλικά, και μετά προσπάθησαν να κουκουλώσουν την ιστορία.

Η φωνή των κοριτσιών

Η νεαρή Μότλι λοιπόν, προσπάθησε να δώσει φωνή στην κοπέλα αυτή και σε πολλές άλλες, οι ιστορίες των οποίων δεν θα γίνουν ποτέ γνωστές. Κοπέλες οι οποίες αναγκάζονται να ενηλικιωθούν πρόωρα, και να διαλέξουν έναν δρόμο που θα τους εξασφαλίσει την επιβίωση.

Κοπέλες που, εκτός από τη φτώχεια και τη δυστυχία έχουν να αντιμετωπίσουν τη βία της εξουσίας, την κακοποίηση, τον φόβο, τον κίνδυνο να χάσουν ακόμα και τη ζωή τους. Που συνεχίζουν όμως να διεκδικούν το μερίδιό τους στην αγάπη και στη χαρά.

Παρά το νεαρό της ηλικίας της συγγραφέως, το βιβλίο όχι μόνο είναι σωστά δομημένο, με άρτια ανεπτυγμένη πλοκή, όχι μόνο διαθέτει τόλμη και ρεαλισμό σε βαθμό που δεν τα συναντάμε συχνά, αλλά με την ενέργειά του και την καθηλωτική του δύναμη χάρισε στη Μότλι την υποψηφιότητα για Βραβείο Booker το 2022.

Ένα κείμενο με γρήγορο ρυθμό, που αγγίζει τον κάθε αναγνώστη και κερδίζει ολοκληρωτικά το ενδιαφέρον του. Ένα κείμενο όπου ο πόνος, η ψυχική ένταση και η αγωνία σωματοποιούνται σε μια ηρωίδα, η οποία δεν σταματά να παλεύει για μια καλύτερη ζωή, και για το δικαίωμά της σε πράγματα που για άλλους θεωρούνται αυτονόητα.

Μια ιστορία που δεν έχει ευτυχισμένο τέλος, αφού το άρρωστο σύστημα βρίσκει πάντα τρόπο να καλύπτει τις παρανομίες των δικών του και να παρεμποδίζει το έργο ης δικαιοσύνης.

Μια ιστορία όμως που σου αφήνει μια γεύση ελπίδας και αισιοδοξίας, βλέποντας την αγάπη και τη συντροφικότητα που κυριαρχούν ως συναισθήματα, και που αποτελούν τη βάση για να συνεχίζει κάποιος την προσπάθεια, ακόμα κι όταν έχει γνωρίσει την πολύ άσχημη πλευρά της ζωής, ή, μάλλον, κυρίως τότε.

^＊Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Κάτι με κάνει να ξυπνήσω πάνω που η ευτυχία μου φτάνει στο αποκορύφωμά της, που το όνειρό μου αρχίζει να χορεύει. Στον χτεσινοβραδινό μου ύπνο, που στην πραγματικότητα δεν άρχισε παρά στις τέσσερις τα χαράματα, ονειρεύτηκα αυτό το λιβάδι με λουλούδια που τα χρώματά τους δεν τα ‘χω δει ποτέ με τα μάτια μου. Άκουγα αυτή τη μελωδική μουσική υπόκρουση, ένα μπλουζ σαν του Βαν Μόρισον, και δεν μπορούσα να καταλάβω από πού ερχόταν ώσπου ξάπλωσα στα λουλούδια και κατάλαβα ότι ερχόταν απευθείας από τον ουρανό. Κι έπειτα γελούσα επειδή ο ουρανός μού τραγουδούσε. Ο Θεός έβγαινε από τα σύννεφα σαν μουσική. Ήμουν γυμνή. Είμαι πάντα γυμνή. Κι έπειτα ήταν το πιτσίλισμα, ζωηρό μεσημεριανό φως από τα στόρια, αυτό το άδειο διαμέρισμα.»