«Παρακαταθήκη» του Ερνάν Ντιάζ (κριτική) – Από την ψυχρή επιφάνεια του χρήματος στον καυτό πυρήνα του ανθρώπινου δράματος

Για το μυθιστόρημα του Ερνάν Ντιάζ «Παρακαταθήκη» (μτφρ. Κάλλια Παπαδάκη, εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Mυθιστόρημα περίτεχνο και καλειδοσκοπικό, που επιχειρεί να αιχμαλωτίσει κάτι από τη μαγεία και την άπιαστη υπόσταση που υπάρχει στο πιο απόλυτο από τις ανθρώπινες επινοήσεις, το πιο απτό μα και το πιο αφηρημένο ταυτόχρονα, το χρήμα.

Ένα μυθιστόρημα σαν κρεμμύδι

Όπως όλα τα καλά μυθιστορήματα, η Παρακαταθήκη (μτφρ. Κάλλια Παπαδάκη, εκδ. Μεταίχμιο) μοιάζει με κρεμμύδι. Το εξωτερικό περίβλημά του αφορά τον βίο και την Πολιτεία ενός περιλάλητου επιχειρηματία-χρηματιστή και της γυναίκας του, στα χρόνια πριν και μετά το Κράχ του 1929, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσο όμως το ξεφλουδίζεις, τόσο αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι ότι κάτω από την επιφάνεια υπάρχει μια δεύτερη ιστορία, που αφορά τη φύση του χρήματος και της εξουσίας, και τον πειρασμό της χειραγώγησης της πραγματικότητας.

Ποιος ελέγχει τις αφηγήσεις;

Πηγαίνοντας ακόμη βαθύτερα, κι ενώ τα πρώτα δάκρυα αρχίζουν να αναβλύζουν, συνειδητοποιείς ότι το στοίχημα αφορά την ίδια τη φύση της πραγματικότητας και τα υλικά με τα οποία είναι φτιαγμένη: ντοκουμέντα, και ατελείωτες αφηγήσεις. Ποιος ελέγχει τις αφηγήσεις; Φτάνοντας στον πυρήνα του κρεμμυδιού, και δη του μυθιστορήματος, κι ενώ τα δάκρυα πια σε εμποδίζουν να δεις καθαρά, έχεις την τάση να απαντήσεις, κανείς. Κανείς δεν ελέγχει τις αφηγήσεις. Ούτε καν ο μυθιστοριογράφος.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, ή περίπου, κι ας προσγειωθούμε ακριβώς στις αποφράδες εκείνες ημέρες του Οκτωβρίου του 1929, στις ημέρες του ΚΡΑΧ.

Βιβλίο μέσα σε βιβλίο

Κι όμως: σε αυτό το πρώτο μέρος του βιβλίου, που μας δίνεται με τρόπο αντικειμενικό και καθαρό, από μια ψύχραιμη και αταλάντευτη οπτική γωνία, ό,τι διαβάζουμε αποτελεί μέρος ενός μυθιστορήματος… μέσα στο μυθιστόρημα, με τον τίτλο «Ομολογίες». Μαθαίνουμε για την οικογενειακή ιστορία και την εκρηκτική άνοδο του επιχειρηματία Μπέντζαμιν Ρασκ, όπως και για τη γυναίκα του Έλεν, με την οποία δεν έκαναν παιδιά αλλά συνδέθηκαν βαθιά, μέχρι τον πρόωρο και επώδυνο θάνατό της σε σανατόριο της Ελβετίας. Αν και το πορτρέτο του Ρασκ δεν είναι ολοκληρωτικά μελανό, κι ο συγγραφέας έχει επιχειρήσει να αιχμαλωτίσει πλευρές της προσωπικότητάς του αόρατες στο ευρύ κοινό, η περιγραφή της τελευταίας φάσης της ζωής της Έλεν είναι σκληρή: ποιος αφήνει τη γυναίκα του να πεθάνει με τόσο βάναυσο τρόπο, στα χέρια γιατρών που πειραματίζονται μαζί της;

Ο Μπέβελ, έχοντας διαβάσει το μυθιστόρημα που έχει βασιστεί στη ζωή του και στη ζωή της γυναίκας του, θέλει να το εξαφανίσει από προσώπου γης [...]

Αυτές ακριβώς τις… ατέλειες της αφήγησης της ζωής του, έρχεται στη συνέχεια να διορθώσει ο άνθρωπος στον οποίο είναι βασισμένη η περσόνα του άκαρδου επιχειρηματία, ο Άντριου Μπέβελ. Ο Μπέβελ, έχοντας διαβάσει το μυθιστόρημα που έχει βασιστεί στη ζωή του και στη ζωή της γυναίκας του, θέλει να το εξαφανίσει από προσώπου γης (κάτι που επιτυγχάνει), και στη θέση του να βάλει τη δική του εξιστόρηση, με άλλα λόγια, το δικό του μυθιστόρημα, με τον διόλου ευφάνταστο τίτλο «Η ζωή μου»...

Μια άλλη εκδοχή της ιστορίας

Κάπου εκεί, περίπου στο μέσο του βιβλίο, το οικοδόμημα του Ντιάζ αρχίζει να παίρνει φωτιά, και η θερμοκρασία του βιβλίου να αλλάζει προς το πολύ θερμότερο. Η αιτία αυτής της αλλαγής ακούει στο όνομα Άιντα Παρτένζα, συγγραφέας ιταλικής καταγωγής, που ζει στη Νέα Υόρκη με τον αναρχικό πατέρα της, τυπογράφο στο επάγγελμα. Η Άιντα, αναλαμβάνει να καταγράψει, καθ’ υπόδειξη του Άντριου Μπέβελ, την εκδοχή της ιστορίας του, ήτοι το δεύτερο μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα που μόλις διαβάσαμε, το ημιτελές «Η ζωή μου».

Και πάλι όμως, ούτε το μυθιστόρημα της Άιντας είναι η τελική εκδοχή της πραγματικότητας, αφού κι αυτό είναι μια κατασκευή.

Γιατί ημιτελές; Ας μην το απαντήσουμε τώρα αυτό. Αυτό που έχει σημασία να διευκρινίσουμε είναι ότι το τρίτο αυτό κεφάλαιο του βιβλίου, που είναι το εκτενέστερο και, όπως ήδη είπαμε, το θερμότερο από κάθε άποψη, είναι πλέον η αφήγηση των πραγμάτων από την πλευρά της Άιντας, και πώς στο κέντρο της ζωής της, πριν εισβάλει σε αυτήν ο Άντριου Μπέβελ, ήταν ο πατέρας της, ο Ιταλός αναρχικός που ποτέ δεν προσαρμόστηκε πραγματικά στον αμερικανικό τρόπο ζωής και στις αξίες του.

Το κέντρο του κρεμμμυδιού

ΠαρακαταθήκηΚαι πάλι όμως, ούτε το μυθιστόρημα της Άιντας είναι η τελική εκδοχή της πραγματικότητας, αφού κι αυτό είναι μια κατασκευή: σίγουρα πιο λεπτεπίλεπτη, οπωσδήποτε ανυστερόβουλη, αλλά της λείπει ένα σημαντικό στοιχείο: Το ντοκουμέντο. Η μαρτυρία. Αυτό θα το ανακαλύψει η ίδια η συγγραφέας, πολλά χρόνια αργότερα, στα πράγματα της οικογένειας Μπέβελ, όταν πλέον το σπίτι τους στο Μανχάταν μετατρέπεται σε μουσείο. Πρόκειται για το χαμένο ημερολόγιο της Μίλντρεντ, της γυναίκας του Μπρέβελ, που γράφτηκε τους τελευταίους μήνες της ζωής της, μέχρι και λίγες ώρες πριν από τον θάνατό της. Είναι το κέντρο του κρεμμυδιού για το οποίο κάναμε λόγο νωρίτερα, το οποίο, εκτός από δάκρυα, μας επιφυλάσσει σειρά από ανατροπές σε σχέση με όλα όσα γνωρίζαμε. Μια φεμινιστική πινελιά, λίγο πριν από το φινάλε; Ναι, αλλά η εκτέλεση είναι αριστοτεχνική, με τις σελίδες του ημερολογίου να ανήκουν στις πιο καλογραμμένες του βιβλίου.

Trust, είναι ο τίτλος του στα αγγλικά, μια λέξη που τα πολλαπλά της νοήματα (παρακαταθήκη, εμπιστοσύνη, μονοπώλιο) συμπλέκονται όλα διαδοχικά σε αυτό το περίτεχνα κατασκευασμένο μυθιστόρημα, που ξεκινά από την ψυχρή επιφάνεια του χρήματος για να καταλήξει στον καυτό πυρήνα του ανθρώπινου δράματος. Στοιχεία που εκτιμήθηκαν δεόντως και του χάρισαν, μεταξύ άλλων διακρίσεων, υποψηφιότητα για Booker μα πρωτίστως το ζηλευτό Πούλιτζερ μυθιστορήματος για το 2022.

Η Παρακαταθήκη, του Ερνάν Ντιάζ, κυκλοφορεί στα ελληνικά σε προσεγμένη τυποτεχνικά έκδοση από το Μεταίχμιο, στην αψεγάδιαστη μετάφραση της Κάλλιας Παπαδάκη.


 * Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συζήτηση με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ με τίτλο «Σκοντάφτοντας σε ανοιχτά σύνορα» (εκδ. Πατάκη).

politeia link more

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Ο δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο [Jo Nesbø] αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.

Επιμέλεια: Ευλαλία Πάνου

...
Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ