baladeur

Για το μυθιστόρημα του Σεργίι Ζαντάν «Το ορφανοτροφείο» (μτφρ. Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Όπως σίγουρα θα θυμάστε, πριν από έναν χρόνο και μερικούς μήνες, ξεκίνησε η μαζική εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Τόσο το μέγεθος όσο και η διάρκεια της εισβολής, που εξελίσσεται σε μακροχρόνια πολεμική σύρραξη με απρόσμενες συνέπειες, έχουν απωθήσει στο βάθος της μνήμης μας τα χρόνια που προηγήθηκαν, και κυρίως την περίοδο του 2014, που κατέληξε με την προσάρτηση από τη Ρωσία της αυτόνομης, έως τότε, χερσονήσου της Κριμαίας. Την ίδια εποχή, στην ανατολική Ουκρανία, στην περιοχή του Ντονμπάς, λάμβανε χώρα μια ακόμη μυστική Ρωσική επιχείρηση, που προετοίμαζε την μελλοντική αυτονόμηση των περιοχών.

Σε συνεργασία με τοπικές αυτονομιστικές ομάδες ξεκίνησε μια επιχείρηση αποσταθεροποίησης της περιοχής, με καταλήψεις δημοσίων κτιρίων, βομβαρδισμούς άλλων, εκτελέσεις αντιπάλων, σπέρνοντας την ανασφάλεια και τον φόβο.

Τι είχε συμβεί; Εν μία νυκτί, στις μεγάλες πόλεις του Ντονμπάς, όπως και η πόλη Λουγκάνσκ, απ΄ όπου κατάγεται ο συγγραφέας, γέμισαν με στρατιώτες, τους «άνδρες με τα πράσινα» ή τα «μικρά πράσινα ανθρωπάκια», όπως του έλεγαν, οι οποίοι αν δεν έφεραν διακριτικά στις στολές τους, γρήγορα έγινε σαφές ότι αποτελούσαν ειδικά τμήματα του ρωσικού στρατού. Σε συνεργασία με τοπικές αυτονομιστικές ομάδες ξεκίνησε μια επιχείρηση αποσταθεροποίησης της περιοχής, με καταλήψεις δημοσίων κτιρίων, βομβαρδισμούς άλλων, εκτελέσεις αντιπάλων, σπέρνοντας την ανασφάλεια και τον φόβο.

Μέσα σε αυτό ακριβώς το σκηνικό διαδραματίζεται το μυθιστόρημα που διαβάζουμε σήμερα, καθώς ο πρωταγωνιστής του, διασχίζει την πόλη, για να φτάσει στο Ορφανοτροφείο, και να φέρει πίσω τον έφηβο ανιψιό του, που τον έχει η μάνα του παρατήσει εκεί μερικά χρόνια νωρίτερα. Όπως γρήγορα διαπιστώνει ο Πάσα, και μαζί του ο αναγνώστης, η μέχρι πρόσφατα ειρηνική πόλη του απέχει πολύ από το να είναι… Παράδεισος.

Ο Πάσα και η ουδετερότητα

Ποιος είναι όμως ο Πάσα, και γιατί μπλέκει σε αυτήν την περιπέτεια, ενώ όλα δείχνουν ότι από ώρα σε ώρα η πόλη βυθίζεται στο χάος;

Ο Πάσα είναι δάσκαλος, ιδιότητα που την επικαλείται πολύ συχνά, άλλοτε γιατί, όπως λέει κι ο ίδιος, «τους δασκάλους και τους ιερείς» τους σέβονται λίγο περισσότερο, κι άλλοτε για να δικαιολογήσει την ουδετερότητά του απέναντι στα όσα συμβαίνουν. Κάποια στιγμή θα πει: «Τα στρατιωτικά φυλάκια θα χαθούν, αλλά οι κανόνες της γραμματικής θα μείνουν». Ποιον πείθουν τέτοια επιχειρήματα; Όχι και πολλούς, ίσως ούτε και τον εαυτό του, μια και κατά τη διάρκεια αυτής της περιπέτειας η στάση του αυτή (δεν είμαι με κανέναν, δεν αποτελώ μέρος της σύγκρουσης) θα αμφισβητείται όλο και εντονότερα.

Διασχίζοντας μια πόλη που θυμίζει μετααποκαλυπτικό τοπίο, έρχεται σε επαφή με παράξενα πλάσματα, μορφές που κινούνται στις παρυφές της νομιμότητας ή της ανθρωπιάς [...]

Κι όμως, η ίδια του η ενέργεια να βάλει σε κίνδυνο τη ζωή του για να σώσει τον ανιψιό του, δεδομένων των συνθηκών, είναι μια πράξη ενεργητικής παρέμβασης. Διασχίζοντας μια πόλη που θυμίζει μετααποκαλυπτικό τοπίο, έρχεται σε επαφή με παράξενα πλάσματα, μορφές που κινούνται στις παρυφές της νομιμότητας ή της ανθρωπιάς, όπως για παράδειγμα ο αδίστακτος ταξιτζής τον οποίο, από μέσα του, αποκαλεί… ιγκουάνα.

Σεργίι Ζαντάν

Ο Serhiy Zhadan (23 Αυγούστου 1974, Starobilsk, περιοχή Luhansk, Ουκρανία) είναι ένας σύγχρονος Ουκρανός μυθιστοριογράφος, συγγραφέας, δοκιμιογράφος, ποιητής, μεταφραστής, μουσικός και δημόσιο πρόσωπο. Ο Serhiy Zhadan χαρακτηρίζεται συχνά ως μία από τις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης ουκρανικής λογοτεχνίας. Καταγράφοντας τους αγώνες των συμπατριωτών του, που έχουν εμπλακεί σε έναν βάρβαρο πόλεμο, ο συγγραφέας έχει γίνει σύμβολο για την πατρίδα του. Μεταξύ των πιο αξιοσημείω­των έργων του είναι τα μυθιστορήματα Depeche Mode (2004, το οποίο θα μεταφραστεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα), Anarchy in the UKR (2005), Voroshilovgrad (2010) και Το ορφανοτροφείο (2017), καθώς και η συλλογή διηγημάτων και ποιημάτων Mesopotamia (2014). Το 2022 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης που απονέμει η Ένωση Εκδοτών και Βιβλιοπωλών της Γερμανίας στη Διεθνή Έκθεση της Φρανκφούρτης.

Περίπλοκα διακυβεύματα

Θα φτάσει ο Πάσα στο Ορφανοτροφείο, που βρίσκεται σε μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές της πόλης; Θα βρει εκεί ζωντανό τον Σάσα, τον 14χρονο ανιψιό του, κι αν ναι, θα καταφέρουν, κάνοντας την ακριβώς αντίθετη διαδρομή, να επιστρέψουν σώοι και αβλαβείς στο σπίτι τους; Αυτά είναι τα προφανή διακυβεύματα του ήρωα, αλλά πίσω από αυτά υπάρχουν άλλα, πολύ σοβαρότερα, κι ακόμη πιο περίπλοκα. Πώς είναι να ζεις σε μια πόλη που τίποτε δεν θυμίζει πλέον αυτά που σε δένουν μαζί της; Όπου οι μέχρι πρότινος αδερφοί έχουν χωριστεί σε αντίπαλα στρατόπεδα, με έναν στρατό εισβολής να υποστηρίζει τους μεν, τον τακτικό στρατό να υποστηρίζει τους δε, αλλά κανείς να μην ξέρει με βεβαιότητα ποιος είναι από ποια πλευρά και γιατί; Και στη μέση αυτού του θεάτρου του παραλόγου, που παίζεται σε σκηνικά μισογκρεμισμένων κτιρίων, χωρίς θέρμανση και τροφή, χωρίς διέξοδο, ζουν σαν φαντάσματα τα πρώτα θύματα κάθε πολέμου, οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και τα παιδιά.

[...] το να προσπαθείς να διατηρήσεις την ουδετερότητα σου, σαν να προσπαθείς έτσι να παραμείνεις νηφάλιος, εκτός του τρελοκομείου, μοιάζει με την πιο παράλογη απόφαση.

Σε αυτό το κλίμα, όπου ο θάνατος καιροφυλαχτεί στη γωνία, κι όπου δεν ξέρεις ποιος είναι φίλος και εχθρός (ούτε καν τι σημαίνει φίλος και εχθρός πλέον), το να προσπαθείς να διατηρήσεις την ουδετερότητα σου, σαν να προσπαθείς έτσι να παραμείνεις νηφάλιος, εκτός του τρελοκομείου, μοιάζει με την πιο παράλογη απόφαση.

Μια πανανθρώπινη παλέτα συναισθημάτων

Το ορφανοτροφείοΌπως είπαμε και στην αρχή, ο Σεργίι Ζαντάν, από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ουκρανούς συγγραφείς, κατάγεται από την πόλη Λουγκάνσκ, και πιθανότατα αυτή αποτελεί το σκηνικό της δράσης του Ορφανοτροφείου. Αποφεύγει ωστόσο να ονοματίσει την πόλη, όπως αποφεύγει να δώσει όνομα και στην κάθε πλευρά της σύγκρουσης, παρότι η παρουσία του ρωσικού στρατού είναι σαφής. Έτσι, το μυθιστόρημα –με την έννοια του ορφανοτροφείου να αποτελεί ίσως και μια γενικότερη μεταφορά για τη μοίρα της Ουκρανίας– αποτελεί μια ζοφερή αναπαράσταση του υβριδικού πολέμου, για το πώς είναι να βρίσκεται στο κέντρο μιας κατάρρευσης (που είναι ταυτόχρονα οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική) και να προσπαθείς να διατηρήσεις σώες τις φρένες σου όσο και την ανθρωπιά σου. Το χιούμορ, που διαπνέει όλο το βιβλίο, μέσα από τον ίδιον τον μπουφόνικο χαρακτήρα του ήρωα-δασκάλου, λειτουργεί ευεργετικά και χρωματίζει το ασπρόμαυρο τοπίο του μυθιστορήματος με μια πανανθρώπινη παλέτα συναισθημάτων.

Το Ορφανοτροφείο του Σεργίι Ζαντάν έχει μεταφράσει κατευθείαν από τα ουκρανικά ο πολύπειρος Δημήτρης Τριανταφυλλίδης.


Ο Κ.Β. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η αποτύπωση μια σειρά συζητήσεων με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ με τίτλο «Σκοντάφτοντας σε ανοιχτά σύνορα» (εκδ. Πατάκη).

politeia link more

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

Για το κύκνειο άσμα του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Μπαουμγκάρτνερ» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Πανθομολογούμενα, ακόμα και οι σημαντικότεροι συγγραφείς προσεγγίζοντας το τέλος της ζωής τους σταδιακά χάνουν την αρχικ...

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ [Vladimir Nabokov] «Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Ήταν η ηχώ μιας πιθανής αλήθειας, μια επίκαιρη υ...

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

Για το μυθιστόρημα του Φρεντ Χόιλ [Fred Hoyle] «Το μαύρο σύννεφο» (μτφρ. Θοδωρής Πιερράτος, επίμετρο Richard Dawkins, φιλολογική επιμέλεια Τραϊανός Μάνος, εκδ. Ροπή).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στις μέρες μας ο κίνδυνος μιας...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη «Πάντα η Αλεξάνδρεια», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 19 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Να πιστεύετε στον κληρονόμο» έλεγε πάντα η γιαγιά Δάφνη σε όσ...

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Η τέταρτη σεζόν του STAGES A/LIVE ξεκίνησε με μια μεγάλη γιορτή. O πιο επιδραστικός καλλιτέχνης της ελληνικής ροκ σκηνής, ο Γιάννης Αγγελάκας, παρουσιάζει την «Ηλεκτρική Καρέκλα», μαζί με τους 100°C, το πολυφωνικό σχήμα Διώνη και ένα τρίο εγχόρδων, στο πλαίσιο των Rockwave Nights 2024. Από την Τρίτη 12 Νοεμβρίου, στ...

«Η γέννα» του Θοδωρή Τσομίδη – Τρεις ζωές στη σκιά του θανάτου

«Η γέννα» του Θοδωρή Τσομίδη – Τρεις ζωές στη σκιά του θανάτου

Για το βιβλίο του Θοδωρή Τσομίδη «Η γέννα, μια ιστορία σε τρεις εποχές», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Στην κεντρική εικόνα, μέρος από το γλυπτό «Ο Απόλλων και η Δάφνη» (1622-25) του Gian Lorenzo Bernini.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

«Πάντα η Αλεξάνδρεια» του Δημήτρη Στεφανάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη «Πάντα η Αλεξάνδρεια», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 19 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Να πιστεύετε στον κληρονόμο» έλεγε πάντα η γιαγιά Δάφνη σε όσ...

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ