xeno xoma

Για το μυθιστόρημα της Τζανίν Κάμμινς (Jeanine Cummins) «Ξένο χώμα» (μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Δώμα).

Της Εύας Στάμου

Το Ξένο χώμα είναι ένα μυθιστόρημα δράσης που σου κόβει την ανάσα, ένα θρίλερ για γερά νεύρα και ανοιχτόμυαλους αναγνώστες. Πρωταγωνίστρια η Λυδία που μαζί με τον οκτάχρονο γιο της διαφεύγει από το Ακαπούλκο και ωθείται στην υποχρεωτική μετανάστευση, έπειτα από τη δολοφονία του άντρα της –μάχιμου ρεπόρτερ– και δεκαπέντε ακόμα μελών της οικογένειάς της, από το καρτέλ των Χαρδινέρος, ως αντίποινα για τις δημοσιογραφικές αποκαλύψεις του.

Η μόνη ελπίδα που έχουν μητέρα και γιος να παραμείνουν ζωντανοί είναι να καταφύγουν στις ΗΠΑ, αφού διασχίσουν με κάθε δυνατό τρόπο το Μεξικό (σκαρφαλώνοντας ακόμα και στο «Θηρίο», το τρένο στο οποίο επιβαίνουν εκατοντάδες μετανάστες κάθε χρόνο με κίνδυνο της σωματικής τους ακεραιότητας), κυνηγημένοι από τα μέλη του καρτέλ, από διεφθαρμένους αστυνομικούς, σκληρούς συνοριοφύλακες, ρατσιστές πολιτοφύλακες καθώς και μικροκακοποιούς και άλλους μετανάστες που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την ευάλωτη κατάστασή τους.

Το χτίσιμο της ιστορίας γίνεται με ρυθμό καταιγιστικό – νέα πρόσωπα προστίθενται διαρκώς στην πλοκή και η μία κορύφωση διαδέχεται την άλλη. Αν και πρόκειται για ένα ογκώδες βιβλίο διαβάζεται σε λίγα εικοσιτετράωρα, αφού ο αναγνώστης απορροφάται πλήρως από τη δύναμη της ιστορίας.

Το μυθιστόρημα της Κάμμινς είναι αποτέλεσμα τετραετούς έρευνας και επιτυγχάνει να διευρύνει τη συζήτηση για καίρια κοινωνικά θέματα, αγγίζοντας, όπως έχει φανεί και από την μεγάλη εμπορική επιτυχία του, ένα πολυπληθές κοινό.

Κατά τη γνώμη μου δεν έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο υψηλών λογοτεχνικών απαιτήσεων, αλλά με ένα καλογραμμένο, άρτια δομημένο αφήγημα που απευθύνεται σε αναγνώστες που αναζητούν την έντονη δράση και επιθυμούν να ενημερωθούν για το μεταναστευτικό ζήτημα, τις πολιτικές εξελίξεις στο Μεξικό, τις αλήθειες μα και τα στερεότυπα που αφορούν όσους προσπαθούν να περάσουν τα βόρεια σύνορα των ΗΠΑ. Το μυθιστόρημα της Κάμμινς είναι αποτέλεσμα τετραετούς έρευνας και επιτυγχάνει να διευρύνει τη συζήτηση για καίρια κοινωνικά θέματα, αγγίζοντας, όπως έχει φανεί και από την μεγάλη εμπορική επιτυχία του, ένα πολυπληθές κοινό.

Οι χαρακτήρες των πρωταγωνιστών –της Λυδίας, του Λούκα, της Ρεβέκας, της Σολεδάδ και των υπολοίπων– δεν είναι όσο ανεπτυγμένοι θα περίμενε κανείς, καθώς η συγγραφέας έχει δώσει έμφαση στη γοργή εξέλιξη της ιστορίας και την αγωνιώδη προσμονή, που επιτυγχάνει να δημιουργήσει στους αναγνώστες, εις βάρος της εμβάθυνσης στην προσωπικότητα των ηρώων. Υπάρχουν στιγμές, για παράδειγμα, που τα λόγια του οκτάχρονου Λούκα μοιάζουν αφύσικα, αταίριαστα με την ηλικία του, και μάλλον ασυντόνιστα με την ψυχική του κατάσταση. Μπορεί η συγγραφέας να έχει φροντίσει να μας πληροφορήσει ότι ο μικρός είναι ιδιαίτερα ευφυής και με ταλέντο στη γεωγραφία, καθώς έχει την ικανότητα να παραθέτει ακριβείς πληροφορίες για τις πόλεις και τις περιοχές που διατρέχουν, αλλά αυτό από μόνο του, αν και διευκολύνει την πλοκή, δεν αιτιολογεί τη σπάνια συναισθηματική ωριμότητα που τον χαρακτηρίζει.

Ωστόσο, ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου ο αναγνώστης αισθάνεται ότι οι γνώσεις του έχουν διευρυνθεί, κάποιες από τις απορίες του έχουν απαντηθεί, ενώ την ίδια στιγμή περισσότερες ερωτήσεις έχουν έρθει στην επιφάνεια. Το μυθιστόρημα έχει χαρακτήρα εκπαιδευτικό και η συγγραφέας κατέχει την ικανότητα να εγείρει την ενσυναίσθηση του αναγνώστη όχι μέσα από συγκινητικές περιγραφές –που δεν λείπουν και αυτές– αλλά εξαιτίας της παράθεσης τεκμηριωμένων στοιχείων –αποτέλεσμα μελέτης και προσωπικών συνεντεύξεων– που πραγματικά συγκλονίζουν.

Jeanine Cummins

H Jeanine Cummins έχει γράψει τα μυθιστορήματα The Out­side Boy (2010) και The Crooked Branch (2013), καθώς και το αυτοβιογραφικό A Rip in Heaven: A Memoir of Murder and Its Aftermath (2004). Το Ξένο χώμα έχει ήδη μεταφραστεί σε 34 γλώσσες.

Υπάρχει όμως ένας ακόμα σημαντικός λόγος να ασχοληθεί κάποιος με το μυθιστόρημα της Κάμμινς: είναι η συζήτηση που έχει ανοίξει, με αφορμή το συγκεκριμένο βιβλίο, για το θέμα της «πολιτισμικής οικειοποίησης». Η Κάμμινς –πολίτης των ΗΠΑ με καταγωγή από το Πουέρτο Ρίκο– δεν είναι Μεξικάνα και δεν είναι μετανάστρια, γεγονός που έχει πυροδοτήσει μια σειρά αντιπαραθέσεων ανάμεσα στους υποστηρικτές της, και σε όσους ισχυρίζονται ότι η συγγραφέας δεν έχει δικαίωμα να «οικειοποιείται» τις ιστορίες και τις εμπειρίες των Μεξικάνων μεταναστών, ή κατ’ άλλους να «κλέβει» γεγονότα που δεν έχουν συμβεί στις ίδια. Οι επικριτές της θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό εκμεταλλεύεται τους καταπιεσμένους, ωφελώντας μόνο τον εαυτό της και την κυρίαρχη κουλτούρα στην οποία ανήκει. Ακόμα και το γεγονός ότι το μυθιστόρημα της Κάμμινς παίρνει εμφανώς θέση υπέρ των μεταναστών (με αποτέλεσμα να αμφισβητείται η αντικειμενικότητά της από το έτερο άκρο, την μερίδα των αναγνωστών που τοποθετούνται σθεναρά κατά της μετανάστευσης), δεν είναι αρκετό για να κατευνάσει όσους υπεραμύνονται της λογοτεχνικής λογοκρισίας.

Η άποψη ότι ένας δημιουργός οφείλει να μιλά αποκλειστικά και μόνο για τα δικά του βιώματα θα σήμαινε το τέλος του μυθιστορήματος, θα ακύρωνε κάθε γνήσια μορφή τέχνης η οποία βασίζεται στην ενσυναίσθηση, την απροκατάληπτη παρατήρηση και τη φαντασία.

Οι επικρίσεις αυτές –εξωγενείς και ιδεοληπτικά φορτισμένες, δίχως βάση σε σοβαρή μελέτη του ίδιου του κειμένου– μου φαίνονται το λιγότερο άστοχες. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια επικρατεί στον χώρο της τέχνης ιδιαίτερη ευαισθησία όταν δημιουργοί διαφορετικής καταγωγής γράφουν για λογοτεχνικούς ήρωες που δεν έχουν σχέση με τη δική τους πολιτισμική κληρονομιά. Ορισμένοι έχουν πρόβλημα ακόμα και όταν ένας άντρας περιλαμβάνει στο μυθιστόρημά του αναφορές σε γυναικεία βιώματα ή όταν μια ετεροφυλόφιλη συγγραφέας μιλά για τον κοινωνικό ρατσισμό που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

doma cummings xeno xomaΚατά την άποψή μου όσο περισσότερες φωνές αναδεικνύουν ένα ευαίσθητο ζήτημα και όσο περισσότερες οπτικές το φωτίζουν, τόσο μεγαλύτερο είναι το όφελος για την κάθε ευάλωτη κοινωνική ομάδα. Είναι καλό να είμαστε προσεκτικοί αλλά όχι αφοριστικοί ή ιδεοληπτικοί. Δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε στους δημιουργούς να διερευνούν τα θέματα που τους ενδιαφέρουν με την αιτιολογία ότι δεν αφορούν την δική τους ταυτότητα, να απαιτήσουμε ο Χριστιανός να μην ασχολείται με τους Εβραίους, ο μαύρος με τους λευκούς, ή ο γκέι συγγραφέας με ετεροφυλόφιλα άτομα.

Το κριτήριο της ποιότητας ενός έργου είναι κατά πόσο πραγματώνει αξίες (αισθητικές, ηθικές, πολιτικές, κοινωνικές, ή άλλες) που καθιστούν το κείμενό άξιο να διαβαστεί, άσχετα από το τι δηλώνει η αστυνομική ταυτότητα ή η ληξιαρχική πράξη γέννησης του συγγραφέα. Η άποψη ότι ένας δημιουργός οφείλει να μιλά αποκλειστικά και μόνο για τα δικά του βιώματα θα σήμαινε το τέλος του μυθιστορήματος, θα ακύρωνε κάθε γνήσια μορφή τέχνης η οποία βασίζεται στην ενσυναίσθηση, την απροκατάληπτη παρατήρηση και τη φαντασία.

Η Τζανίν Κάμμινς έχει γράψει ένα αξιανάγνωστο βιβλίο που διεγείρει την ενσυναίσθηση και το ενδιαφέρον του βιβλιόφιλου κοινού για ένα φλέγον κοινωνικό ζήτημα, διευρύνει τα όρια της συζήτησης για το μεταναστευτικό, και –το κυριότερο– προσφέρει γνήσια αναγνωστική απόλαυση.


Η ΕΥΑ ΣΤΑΜΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, η συλλογή «Τα κορίτσια που γελούν» (εκδ. Αρμός).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ