xeno xoma

Για το μυθιστόρημα της Τζανίν Κάμμινς (Jeanine Cummins) «Ξένο χώμα» (μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Δώμα).

Της Εύας Στάμου

Το Ξένο χώμα είναι ένα μυθιστόρημα δράσης που σου κόβει την ανάσα, ένα θρίλερ για γερά νεύρα και ανοιχτόμυαλους αναγνώστες. Πρωταγωνίστρια η Λυδία που μαζί με τον οκτάχρονο γιο της διαφεύγει από το Ακαπούλκο και ωθείται στην υποχρεωτική μετανάστευση, έπειτα από τη δολοφονία του άντρα της –μάχιμου ρεπόρτερ– και δεκαπέντε ακόμα μελών της οικογένειάς της, από το καρτέλ των Χαρδινέρος, ως αντίποινα για τις δημοσιογραφικές αποκαλύψεις του.

Η μόνη ελπίδα που έχουν μητέρα και γιος να παραμείνουν ζωντανοί είναι να καταφύγουν στις ΗΠΑ, αφού διασχίσουν με κάθε δυνατό τρόπο το Μεξικό (σκαρφαλώνοντας ακόμα και στο «Θηρίο», το τρένο στο οποίο επιβαίνουν εκατοντάδες μετανάστες κάθε χρόνο με κίνδυνο της σωματικής τους ακεραιότητας), κυνηγημένοι από τα μέλη του καρτέλ, από διεφθαρμένους αστυνομικούς, σκληρούς συνοριοφύλακες, ρατσιστές πολιτοφύλακες καθώς και μικροκακοποιούς και άλλους μετανάστες που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την ευάλωτη κατάστασή τους.

Το χτίσιμο της ιστορίας γίνεται με ρυθμό καταιγιστικό – νέα πρόσωπα προστίθενται διαρκώς στην πλοκή και η μία κορύφωση διαδέχεται την άλλη. Αν και πρόκειται για ένα ογκώδες βιβλίο διαβάζεται σε λίγα εικοσιτετράωρα, αφού ο αναγνώστης απορροφάται πλήρως από τη δύναμη της ιστορίας.

Το μυθιστόρημα της Κάμμινς είναι αποτέλεσμα τετραετούς έρευνας και επιτυγχάνει να διευρύνει τη συζήτηση για καίρια κοινωνικά θέματα, αγγίζοντας, όπως έχει φανεί και από την μεγάλη εμπορική επιτυχία του, ένα πολυπληθές κοινό.

Κατά τη γνώμη μου δεν έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο υψηλών λογοτεχνικών απαιτήσεων, αλλά με ένα καλογραμμένο, άρτια δομημένο αφήγημα που απευθύνεται σε αναγνώστες που αναζητούν την έντονη δράση και επιθυμούν να ενημερωθούν για το μεταναστευτικό ζήτημα, τις πολιτικές εξελίξεις στο Μεξικό, τις αλήθειες μα και τα στερεότυπα που αφορούν όσους προσπαθούν να περάσουν τα βόρεια σύνορα των ΗΠΑ. Το μυθιστόρημα της Κάμμινς είναι αποτέλεσμα τετραετούς έρευνας και επιτυγχάνει να διευρύνει τη συζήτηση για καίρια κοινωνικά θέματα, αγγίζοντας, όπως έχει φανεί και από την μεγάλη εμπορική επιτυχία του, ένα πολυπληθές κοινό.

Οι χαρακτήρες των πρωταγωνιστών –της Λυδίας, του Λούκα, της Ρεβέκας, της Σολεδάδ και των υπολοίπων– δεν είναι όσο ανεπτυγμένοι θα περίμενε κανείς, καθώς η συγγραφέας έχει δώσει έμφαση στη γοργή εξέλιξη της ιστορίας και την αγωνιώδη προσμονή, που επιτυγχάνει να δημιουργήσει στους αναγνώστες, εις βάρος της εμβάθυνσης στην προσωπικότητα των ηρώων. Υπάρχουν στιγμές, για παράδειγμα, που τα λόγια του οκτάχρονου Λούκα μοιάζουν αφύσικα, αταίριαστα με την ηλικία του, και μάλλον ασυντόνιστα με την ψυχική του κατάσταση. Μπορεί η συγγραφέας να έχει φροντίσει να μας πληροφορήσει ότι ο μικρός είναι ιδιαίτερα ευφυής και με ταλέντο στη γεωγραφία, καθώς έχει την ικανότητα να παραθέτει ακριβείς πληροφορίες για τις πόλεις και τις περιοχές που διατρέχουν, αλλά αυτό από μόνο του, αν και διευκολύνει την πλοκή, δεν αιτιολογεί τη σπάνια συναισθηματική ωριμότητα που τον χαρακτηρίζει.

Ωστόσο, ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου ο αναγνώστης αισθάνεται ότι οι γνώσεις του έχουν διευρυνθεί, κάποιες από τις απορίες του έχουν απαντηθεί, ενώ την ίδια στιγμή περισσότερες ερωτήσεις έχουν έρθει στην επιφάνεια. Το μυθιστόρημα έχει χαρακτήρα εκπαιδευτικό και η συγγραφέας κατέχει την ικανότητα να εγείρει την ενσυναίσθηση του αναγνώστη όχι μέσα από συγκινητικές περιγραφές –που δεν λείπουν και αυτές– αλλά εξαιτίας της παράθεσης τεκμηριωμένων στοιχείων –αποτέλεσμα μελέτης και προσωπικών συνεντεύξεων– που πραγματικά συγκλονίζουν.

Jeanine Cummins

H Jeanine Cummins έχει γράψει τα μυθιστορήματα The Out­side Boy (2010) και The Crooked Branch (2013), καθώς και το αυτοβιογραφικό A Rip in Heaven: A Memoir of Murder and Its Aftermath (2004). Το Ξένο χώμα έχει ήδη μεταφραστεί σε 34 γλώσσες.

Υπάρχει όμως ένας ακόμα σημαντικός λόγος να ασχοληθεί κάποιος με το μυθιστόρημα της Κάμμινς: είναι η συζήτηση που έχει ανοίξει, με αφορμή το συγκεκριμένο βιβλίο, για το θέμα της «πολιτισμικής οικειοποίησης». Η Κάμμινς –πολίτης των ΗΠΑ με καταγωγή από το Πουέρτο Ρίκο– δεν είναι Μεξικάνα και δεν είναι μετανάστρια, γεγονός που έχει πυροδοτήσει μια σειρά αντιπαραθέσεων ανάμεσα στους υποστηρικτές της, και σε όσους ισχυρίζονται ότι η συγγραφέας δεν έχει δικαίωμα να «οικειοποιείται» τις ιστορίες και τις εμπειρίες των Μεξικάνων μεταναστών, ή κατ’ άλλους να «κλέβει» γεγονότα που δεν έχουν συμβεί στις ίδια. Οι επικριτές της θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό εκμεταλλεύεται τους καταπιεσμένους, ωφελώντας μόνο τον εαυτό της και την κυρίαρχη κουλτούρα στην οποία ανήκει. Ακόμα και το γεγονός ότι το μυθιστόρημα της Κάμμινς παίρνει εμφανώς θέση υπέρ των μεταναστών (με αποτέλεσμα να αμφισβητείται η αντικειμενικότητά της από το έτερο άκρο, την μερίδα των αναγνωστών που τοποθετούνται σθεναρά κατά της μετανάστευσης), δεν είναι αρκετό για να κατευνάσει όσους υπεραμύνονται της λογοτεχνικής λογοκρισίας.

Η άποψη ότι ένας δημιουργός οφείλει να μιλά αποκλειστικά και μόνο για τα δικά του βιώματα θα σήμαινε το τέλος του μυθιστορήματος, θα ακύρωνε κάθε γνήσια μορφή τέχνης η οποία βασίζεται στην ενσυναίσθηση, την απροκατάληπτη παρατήρηση και τη φαντασία.

Οι επικρίσεις αυτές –εξωγενείς και ιδεοληπτικά φορτισμένες, δίχως βάση σε σοβαρή μελέτη του ίδιου του κειμένου– μου φαίνονται το λιγότερο άστοχες. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια επικρατεί στον χώρο της τέχνης ιδιαίτερη ευαισθησία όταν δημιουργοί διαφορετικής καταγωγής γράφουν για λογοτεχνικούς ήρωες που δεν έχουν σχέση με τη δική τους πολιτισμική κληρονομιά. Ορισμένοι έχουν πρόβλημα ακόμα και όταν ένας άντρας περιλαμβάνει στο μυθιστόρημά του αναφορές σε γυναικεία βιώματα ή όταν μια ετεροφυλόφιλη συγγραφέας μιλά για τον κοινωνικό ρατσισμό που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

doma cummings xeno xomaΚατά την άποψή μου όσο περισσότερες φωνές αναδεικνύουν ένα ευαίσθητο ζήτημα και όσο περισσότερες οπτικές το φωτίζουν, τόσο μεγαλύτερο είναι το όφελος για την κάθε ευάλωτη κοινωνική ομάδα. Είναι καλό να είμαστε προσεκτικοί αλλά όχι αφοριστικοί ή ιδεοληπτικοί. Δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε στους δημιουργούς να διερευνούν τα θέματα που τους ενδιαφέρουν με την αιτιολογία ότι δεν αφορούν την δική τους ταυτότητα, να απαιτήσουμε ο Χριστιανός να μην ασχολείται με τους Εβραίους, ο μαύρος με τους λευκούς, ή ο γκέι συγγραφέας με ετεροφυλόφιλα άτομα.

Το κριτήριο της ποιότητας ενός έργου είναι κατά πόσο πραγματώνει αξίες (αισθητικές, ηθικές, πολιτικές, κοινωνικές, ή άλλες) που καθιστούν το κείμενό άξιο να διαβαστεί, άσχετα από το τι δηλώνει η αστυνομική ταυτότητα ή η ληξιαρχική πράξη γέννησης του συγγραφέα. Η άποψη ότι ένας δημιουργός οφείλει να μιλά αποκλειστικά και μόνο για τα δικά του βιώματα θα σήμαινε το τέλος του μυθιστορήματος, θα ακύρωνε κάθε γνήσια μορφή τέχνης η οποία βασίζεται στην ενσυναίσθηση, την απροκατάληπτη παρατήρηση και τη φαντασία.

Η Τζανίν Κάμμινς έχει γράψει ένα αξιανάγνωστο βιβλίο που διεγείρει την ενσυναίσθηση και το ενδιαφέρον του βιβλιόφιλου κοινού για ένα φλέγον κοινωνικό ζήτημα, διευρύνει τα όρια της συζήτησης για το μεταναστευτικό, και –το κυριότερο– προσφέρει γνήσια αναγνωστική απόλαυση.


Η ΕΥΑ ΣΤΑΜΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, η συλλογή «Τα κορίτσια που γελούν» (εκδ. Αρμός).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, θα διεξαχθεί το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» στις 10 και 11 Ιουνίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ