Emcke Carolin desire 2

Για το μυθιστόρημα της Carolin Emcke «Ο δικός μας πόθος» (μτφρ. Δημήτρης Δημοκίδης, εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας σε διάλεξη-περφόμανς με τα θέματα του βιβλίου τους. 

Της Μαίρης Λεοντσίνη

«Νέα Χάννα Άρεντ», σύγχρονη Ευρωπαία διανοούμενη υψηλών πτήσεων, η Καρολίν Έμκε εισάγεται στο ελληνικό εκδοτικό τοπίο το 2021 με τα βιβλία της Ο δικός μας πόθος, σε μετάφραση Δημήτρη Δημοκίδη από τις εκδ. Πόλις και Εναντίον του μίσους, σε μετάφραση Χρήστου Αστερίου, επίσης από τις εκδ. Πόλις. Ως εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση αυτών των δύο βιβλίων εμπλουτίζει σημαντικά τη σύγχρονη συζήτηση γύρω από επίμαχα ζητήματα όπως οι έμφυλες ταυτότητες, το δικαίωμα στην τεκνοθεσία για τα άτομα ίδιου φύλου, η ισλαμοφοβία, ο πολιτικός φθόνος, η Ευρώπη ως ανολοκλήρωτο (αλλά ευκταίο) πρόγραμμα και η ανάγκη για αποστασιοποίηση από το λαϊκιστικό λόγο του οπαδισμού. «Φιλόσοφος του πεδίου» σύμφωνα με τη France Culture, από το 1998 μέχρι το 2013, η Έμκε καλύπτει δημοσιογραφικά τους πολέμους στο Αφγανιστάν, στο Κόσοβο, στο Λίβανο και στο Ιράκ, σπουδάζει με τον Χάμπερμας και τον Χόνετ, η επίδραση των οποίων εμπεδώνεται κριτικά στα δύο μεταφρασμένα κείμενά της.

Στο έργο Ο δικός μας πόθος, το μυθιστόρημα μαθητείας τέμνεται με τον δοκιμιακό λόγο σε δύο διακριτές χρονικότητες: τα γυμνασιακά – λυκειακά χρόνια στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές του ’80 στην ομοσπονδιακή Γερμανία και τις (μετέπειτα δοκιμιακού τύπου) ερμηνείες τους μέσα από το πρίσμα των ταξιδιών της «στην τομή ανάμεσα στις λήψεις του τότε και τις τωρινές: το γράψιμο» (σ.110).

Η αναζήτηση της «μακριάς αλήθειας» (σ.9) χαρακτηρίζει το σύνολο κείμενο και δεν ολοκληρώνεται με το πέρας της ανάγνωσης. Αντηχώντας τη γερμανική παράδοση του Bildungsroman, η εφηβική πορεία διαμεσολαβείται από την επώδυνη εργασία για ατομική αυτοεκπλήρωση και την προσαρμογή στις οικουμενικές προσταγές, τις δυνατότητες για συμφιλίωση των πρώτων σκιρτημάτων με την αρχή της πραγματικότητας, αλλά διατρέχει ταυτόχρονα και τις περιπέτειες της αναδυόμενης σεξουαλικότητας.

Αντηχώντας τη γερμανική παράδοση του Bildungsroman, η εφηβική πορεία διαμεσολαβείται από την επώδυνη εργασία για ατομική αυτοεκπλήρωση και την προσαρμογή στις οικουμενικές προσταγές...

Οι διχοτομήσεις εκκινούν από την έμφυλη ιεράρχηση: «Ο κόσμος χωριζόταν. Χωριζόταν στα δυο φύλα, προτού ακόμη το αντιληφθούν τα σώματα, δίχως να έχουν συνειδητοποιηθεί ακόμη ως φύλα» (σ.18), ενισχύονται από τη «διάκριση ανάμεσα σε κλάδο πρακτικής και κλάδο κλασικής κατεύθυνσης» (σ.65) στο σχολείο, την επιλογή «ιστιοπλοΐας ή τέννις» (σ.66) καθώς τα χόμπι «δεν ήταν παρά η αναπαραγωγή της ταξικής [μας] θέσης» (σ.105), τους τύπους σχολείων, τις προσκλήσεις σε ή τους αποκλεισμούς από πάρτι (σ.106), το βαθμό συμμετοχής στην κραιπάλη του αλκοόλ (σ.244) και τις σταδιακές απομακρύνσεις από τους κύκλους της παρέας, της τάξης ή της κοινότητας, όπως στην ομοφοβική επίπτωση με μοιραίο θύμα τον Ντάνιελ, που «τον έφτυναν, τον έκλειναν στη βρωμερή αποθηκούλα με τα σύνεργα μαζί με το τσουβάλι για τις μπάλες του βόλεϊ, κάποιος άφησε στο θρανίο του ένα χρησιμοποιημένο ταμπόν» (σ.135). Αργότερα, το AIDS, που «πλήττει τους άλλους, βοηθούσε να διαχωριστούμε “εμείς” από “εκείνους”» (σ.249) και η συμβατική ανεκτική κοινωνικότητα διαχωρίζει «γκέι» από τα στρέιτ τραπέζια (σ.197) στις γαμήλιες γιορτές.

o dikos mas pothos

Η Carolin Emcke (γενν. 1967) είναι Γερμανίδα συγγραφέας και δημοσιογράφος που εργάστηκε για το περιοδικό Der Spiegel, συχνά ως ανταποκρίτρια από περιοχές πολεμικών συγκρούσεων. Το βιβλίο της Echoes of Violence – Letters from a War Reporter κυκλοφόρησε το 2007 από το Princeton University Press. Στη χώρα μας κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο της Εναντίον του μίσους (μτρφ. Χρήστου Αστερίου), επίσης από τις εκδόσεις Πόλις.

Οι εναγώνιες προσπάθειες για τοποθέτηση στις ιεραρχήσεις ορίζονται από την εποχή των πολιτικών ταυτότητας, που μπορεί μεν να λειτουργούν ως καταφύγια για αναγνώριση των συλλογικοτήτων, «ρητορικά σχήματα πολιτικών αγώνων» (σ.207), αλλά ταυτόχρονα αποτρέπουν την ανάδειξη της υποκειμενικότητας, την αναζήτηση του ενδόμυχου εγώ και τις πολλαπλές διαδρομές της. Στη διάρκεια αυτής της μαθητείας, τα σύμβολα και η γλώσσα συσκοτίζουν ή απελευθερώνουν. Στο έργο Ο δικός μας πόθος, την απαραίτητη μύηση στην εμπειρία της ξενότητας που οδηγεί στην ανάδυση του εαυτού / της εαυτής αναλαμβάνει η σχέση με τη μουσική, αφού «δείχνει τον δρόμο προς την επιθυμία» (σ.53). Η κριτική αποτίμηση της εποχής των ταυτοτήτων (και των συνακόλουθων πολιτικών) πραγματοποιείται στον τόπο της επιθυμίας, ο οποίος χρειάζεται «έννοιες, εικόνες και πρότυπα» (σ.52).

Στην κόσμο της μουσικής, οι έμφυλες ιεραρχήσεις παύουν να ορίζουν την ταυτότητα. Αντίθετα, ο δρόμος για την επιθυμία ανοίγει με την ικανότητα για ερμηνεία, το τονικό ύψος στο οποίο μπορεί να είναι κανείς φωνητικά, ώστε μέσα από την κατάταξη να παραχθεί η πολυφωνία (σ.56).

Σε μια συνέντευξή της, η Καρολίν Έμκε τονίζει ότι οι επιθυμίες υπερβαίνουν τις σταθεροποιημένες ταυτότητες και ότι οι άνθρωποι δεν υποφέρουν από την επιθυμία τους, αλλά από την ομοφοβία. Η μακροχρόνια επιδίωξη της απόλαυσης απαιτεί τη διαμόρφωση της επιθυμίας, που προσφέρει η «πολυπλοκότητα της μουσικής εμπειρίας» (σ.53). Τα μαθήματα μουσικής δίνουν τη γλώσσα της οποίας η σύνταξη διαμορφώνει τη σκέψη (σ.140). Ο Κοσαρίνσκυ, ο καθηγητής μουσικής, μυεί στην πολυφωνία, και με τη γλώσσα της ερμηνείας, διαπερνά «τα στρώματα για να κερδίσει μια διαφορετική αντίληψη της πραγματικότητας» (σ.80). Στην κόσμο της μουσικής, οι έμφυλες ιεραρχήσεις παύουν να ορίζουν την ταυτότητα. Αντίθετα, ο δρόμος για την επιθυμία ανοίγει με την ικανότητα για ερμηνεία, το τονικό ύψος στο οποίο μπορεί να είναι κανείς φωνητικά, ώστε μέσα από την κατάταξη να παραχθεί η πολυφωνία (σ.56). Η μουσική διδάσκει τη γλώσσα της επιθυμίας, αυτή που διακρίνει ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και σε αυτό που οι άλλοι μας κάνουν να είμαστε.

polis emcke o dikos mas pothosΗ κοινωνικοποίηση της επιθυμίας, η εξάρτησή της από τις νόρμες και τους διαχωρισμούς οδηγεί στην απώλειά της, αν δεν διαμεσολαβηθεί από τη γλώσσα: η απόλαυση της μουσικής εξαρτάται από την κοπιώδη οικείωση συμβόλων, που διασφαλίζει η αιρετική διδασκαλία του Κοσαρίνσκυ. Οι πολλαπλές αλλά σταθεροποιημένες ταυτότητες δεν ευνοούν τη μαθητεία στην επιθυμία: καθεμιά απ’ αυτές διεκδικεί την αυθεντικότητά της «ακυρώνει την πολυσημία του βλέμματος και συρρικνώνει την ποικιλομορφία στο εσωτερικό όλων των ταυτοτήτων στη μια και μοναδική “γνήσια”, “αληθινή” μορφή, η οποία μας περιορίζει ασφυκτικά» (σ.206).

Η ακαδημαϊκή συζήτηση για την αναγνώριση (με αφετηρία το έργο του Χόνετ) κρυσταλλώνεται στο αίτημα για αναζήτηση της πολυσχιδούς επιθυμίας: η αφηγήτρια δεν ήθελε να είναι άντρας, αλλά «απλούστατα» να είναι ελεύθερη (σ. 231) και να νιώθει αλλοδαπή χωρίς εξορία (σ. 230), όπως στο κλαμπ Fronte. Η αναγνώριση γίνεται αναγνώριση της ελευθερίας που δίνουν οι γλώσσες και τα σύμβολα της επιθυμίας, τα σημεία μετάβασης που απελευθερώνουν το βλέμμα, αναδεικνύουν τις πολυτροπίες και τα «τρίηχα που διεγείρουν διαφορετικά» (σ.239).

Μυθιστόρημα μαθητείας που τοποθετείται σε μια ιστορική διαδικασία ανακάλυψης της επιθυμίας, Ο δικός μας πόθος, προσφέρεται στην ανάγνωση ως πέρασμα στην επόμενη τονικότητα υπό το φως της ομοερωτικής ενηλικίωσης στην παγκοσμιοποιημένη προοπτική της, ενώ το ερώτημα που επιμένει ως μουσική υπόκρουση είναι το ακόλουθο: «Γιατί να μη μας το έχει εξηγήσει κανείς, ότι για μερικούς η επιθυμία μπορεί να μετασχηματιστεί όπως μια τονικότητα, ότι μια τονικότητα, μια αρχική ερωτική επιθυμία μπορεί να ανοίξει, να μεταμορφωθεί σε μια άλλη, και, κάποτε, σε άλλη μια;» (σ. 238).


* Η ΜΑΙΡΗ ΛΕΟΝΤΣΙΝΗ είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ