LOVECRAFT COUNTRY

Για το μυθιστόρημα του Matt Ruff «Η χώρα του Λάβκραφτ» (μτφρ. Ουρανία Τουτουντζή, εκδ. Κάκτος). Κεντρική εικόνα: Από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της Misha Green, στην εταιρεία παραγωγής HBO, που βασίζεται στο βιβλίο του Ruff.

Του Κυριάκου Αθανασιάδη

«Σικάγο, 1954. Όταν εξαφανίζεται ο πατέρας του, ο μαύρος βετεράνος του πολέμου της Κορέας Άττικους Τάρνερ, 22 ετών, αναγκάζεται να ταξιδέψει στη Νέα Αγγλία, συνοδευόμενος από τον θείο του, Τζορτζ, και την παιδική του φίλη Λετίσια, για να τον βρουν. Στο ταξίδι τους προς το υποστατικό του Σάμιουελ Μπρεθγουάιτ (όπου κάποτε δούλευε ως σκλάβα η προγιαγιά του Άττικους και όπου τώρα φαίνεται να βρίσκεται ο πατέρας του), θα συναντήσουν τόσο τους εγκόσμιους κινδύνους της λευκής Αμερικής, όσο και τους υπερκόσμιους κινδύνους που μοιάζουν να είναι βγαλμένοι από τα διηγήματα του Λάβκραφτ». 

Ο Ματ Ραφ αγαπά πολύ τον Λάβκραφτ. Και του κρατάει και κακία. Έχει δίκιο γι’ αυτό το τελευταίο, καθώς ο Λάβκραφτ είχε ρατσιστικές απόψεις· και έχει και άδικο ταυτόχρονα, καθώς και ο ίδιος ο Ραφ ίσως να είχε παρόμοιες ή και χειρότερες εκείνο τον καιρό – όπως άλλωστε και όλοι μας: απλώς δεν μπορούμε να ξέρουμε. Αλλά σημασία έχει ότι εντέλει τον αγαπά, και το δείχνει με κάθε τρόπο. Και ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει πως αυτό εδώ το σπονδυλωτό μυθιστόρημα είναι ένα βιβλίο που θα θεωρείται κλασικό κάποια χρόνια μετά, γιατί είναι ένα πετυχημένο βιβλίο: δεν μιλώ για την εμπορική του αξία, αλλά για το ότι πέτυχε όλους τους στόχους του – πράγμα που ποτέ δεν είναι δεδομένο όταν ξεκινάμε να γράψουμε ένα βιβλίο.

Η Χώρα του Λάβκραφτ δεν απευθύνεται (μόνο) στους φαν τού Χ.Φ. Λάβκραφτ, ένας εκ των οποίων –και δη φανατικός, από τους πιο φανατικούς– είμαι και εγώ. Σε αυτό το βιβλίο ο Ραφ, που αρέσκεται να πειραματίζεται με ποικίλα είδη όλα αυτά τα χρόνια που είναι στο επάγγελμα, χρησιμοποιεί τον Λάβκραφτ –χρησιμοποιεί την αγάπη και τον σεβασμό που του τρέφει, αλλά και την απέχθεια που νιώθει γι’ αυτόν– για να μιλήσει για τον «εγγενή», βαθιά ριζωμένο όπως λέμε, φυλετικό ρατσισμό της Αμερικής – αυτής της χώρας του Λάβκραφτ, της τερατο-χώρας: της χώρας κάτω από τη χώρα, εκείνης που το πρόσωπό της ξεχωρίζει υπό συγκεκριμένες συνθήκες, και που –κυρίως– γίνεται ορατό σε όσους μπορούν να το δουν γιατί απλούστατα υφίστανται στο πετσί τους τη βία της. Στους μαύρους. (Δευτερευόντως όμως και στις γυναίκες – πόσο δε μάλλον στις μαύρες γυναίκες).

Μολονότι ενδιαφέρει και για τα πλείστα όσα ιστορικά στοιχεία που συνυφαίνει στον ιστό της, η Χώρα του Λάβκραφτ είναι «παραδόξως» ένα απολύτως ευχάριστο μυθιστόρημα, ένα page-turner, ένα «παλπ» βιβλίο που δεν έχει γραφτεί μόνο για να προβληματίσει αλλά και για να ψυχαγωγήσει. 

Δεν είναι ένα «δοκιμιακό» ή βαρύ βιβλίο που καταγίνεται με τον ρατσισμό –θεσμικό, κοινωνικό και της καθημερινότητας–, κάθε άλλο. Μολονότι είναι και ιστορικό μυθιστόρημα, καθώς τα περισσότερα από όσα περιγράφει ήταν μία ζοφερή πραγματικότητα στην περίοδο κατά την οποία διαδραματίζεται, την Αμερική των 50s (αλλά και πιο πριν· ενώ, δυστυχώς, τέτοια και χειρότερα γίνονταν και πολύ πιο μετά: πολλά από αυτά, ακόμη και σήμερα…), μολονότι λοιπόν ενδιαφέρει και για τα πλείστα όσα ιστορικά στοιχεία που συνυφαίνει στον ιστό της, η Χώρα του Λάβκραφτ είναι «παραδόξως» ένα απολύτως ευχάριστο μυθιστόρημα, ένα page-turner, ένα «παλπ» βιβλίο που δεν έχει γραφτεί μόνο για να προβληματίσει αλλά και για να ψυχαγωγήσει. 

Και το πετυχαίνει 100%. Το βιβλίο, που συντίθεται από οχτώ αυτοτελείς αλλά οργανικά συνδεδεμένες μεταξύ τους ιστορίες (η πρώτη, που δίνει και τον τίτλο στο μυθιστόρημα, είναι η μεγαλύτερη και καταλαμβάνει το εν τρίτον του συνολικού όγκου), διαβάζεται απνευστί, παρά τις δυσκολίες του. Οι οποίες δυσκολίες είναι υπαρκτές και έχουν να κάνουν με το σάστισμα που νιώθεις κάθε φορά όταν συνειδητοποιείς πώς ζούσαν, πόσα υπέφεραν, τι τραβούσαν, κάτι δεκάδες εκατομμύρια συνάνθρωποί σου μέσα στην ίδια τους τη χώρα, και μάλιστα μόλις «χθες». Ενώ, ξαναλέμε, πολλά από αυτά ακόμη εξακολουθούν να ισχύουν ακόμη και σήμερα. Μπορεί να μην είναι ανάγκη να εκδίδεται πλέον ο «Ασφαλής Ταξιδιωτικός Οδηγός για Νέγρους», πάλι καλά, αλλά δεν υπάρχει ούτε μία μαύρη μητέρα στην Αμερική σήμερα –ούτε μία: όσο πλούσια κι αν είναι, σε όποια κοινωνικο-οικονομική τάξη και αν ανήκει– που να μη λέει στο έφηβο παιδί της όταν το βλέπει να ετοιμάζεται για να βγει έξω να προσέχει όσο δεν πάει, να είναι συνεργάσιμος με τις Αρχές εάν του ζητηθεί οτιδήποτε και, προς Θεού, να μην κάνει καμία παρεξηγήσιμη κίνηση μπροστά σε έναν αστυνομικό, να μην πλησιάσει το χέρι του προς τις τσέπες του μπουφάν του.

Το μυθιστόρημα του Ραφ είναι γεμάτο από τέτοιες σκηνές ή αναφορές, πράγματα που είναι δύσκολο να τα προσπεράσει κανείς έτσι απλά. Και, στ’ αλήθεια: μπροστά στη θέα ενός γελοίου πλην επικίνδυνου μέλους τής Κου-Κλουξ-Κλαν που κάθεται ακίνητος στη γωνία κρατώντας έναν αναμμένο πυρσό στο χέρι, μπροστά στο παγερό χαμόγελο ενός πολιτειακού αστυνομικού που σου λέει ότι απαγορεύεται να οδηγείς το αυτοκίνητό σου τη συγκεκριμένη ώρα στον συγκεκριμένο δρόμο επειδή είσαι… μαύρος, μπροστά στα βλέμματα απέχθειας και δολοφονικού μίσους των θαμώνων ενός μπαρ όπου μπήκες ίσως απρόσεχτα, ίσως άσκεφτα, για να πιεις ένα ποτό και να πάρεις μιαν ανάσα – μπροστά σε όλα αυτά και σε μερικές χιλιάδες άλλα τέτοια, πόσο τρομακτικός μπορεί να είναι τέλος πάντων ο Κθούλου, πόσο απειλητικά μπορεί να είναι τα σογγώθ που παραμονεύουν γρυλίζοντας και βρυχώμενα πίσω από τα δέντρα; 

Ωραία πρόζα, δυναμική και στρωτή αφήγηση, εξαίρετα πορτρέτα των πρωταγωνιστών, μεγάλη έρευνα από πίσω που όμως ενισχύει την ιστορία χωρίς να τη φορτώνει –δεν έχουμε άλλωστε να κάνουμε με ένα κήρυγμα εδώ, ίσα-ίσα που η Χώρα του Λάβκραφτ έχει και τις χιουμοριστικές στιγμές της–, ένα ιστορικό μυθιστόρημα υπερφυσικού τρόμου που μιλά για τη λογοτεχνία του Φανταστικού, για τους μαύρους στην Αμερική, για τη ρατσιστική βία, για τη μνήμη και την ταυτότητα...

Λοιπόν, ναι, είναι και αυτά αρκούντως τρομακτικά. Κι εδώ έγκειται η επιτυχία του συγγραφέα: έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ καλά σχεδιασμένο –είναι υποδειγματικός ο σχεδιασμός του– αλλά πρωτίστως πολύ καλά ισορροπημένο βιβλίο. Οι φαν των ιστοριών τρόμου («κοσμικού» και μη) αλλά και της Επιστημονικής Φαντασίας θα βρεθούν σε πολύ οικεία νερά και θα μείνουν απολύτως ικανοποιημένοι (τα Easter eggs είναι στ’ αλήθεια πολλά), ενώ όσοι το πάρουν για να διαβάσουν μία μυθιστορηματική, εις βάθος κριτική στη ρατσιστική νομοθεσία «Νομοθεσία Τζιμ Κρόου» (αλλά και στην τραμπική Αμερική) θα του βάλουν άνετα 5 αστέρια στο Goodreads. Κι αυτό δεν είναι εύκολο. Εννιά στις δέκα φορές, όταν επιχειρείς κάτι παρόμοιο το βιβλίο σου μπατάρει προς τη μία μεριά και αποτυγχάνει να βρει το κοινό του.

ruff exΔεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τη Χώρα του Λάβκραφτ, που έγινε σταδιακά μεγάλη επιτυχία στις ΗΠΑ, και πλέον ζει μια δεύτερη εκδοτική ζωή, μετά τη μεταφορά της από το ΗΒΟ στη μικρή οθόνη: η ομώνυμη μίνι σειρά είναι μία από τις αρτιότερες παραγωγές που είδαμε τα τελευταία δυο-τρία χρόνια – απολαυστική, εθιστική και επιμορφωτική όσο λίγες.

Για να κλείσουμε με το βιβλίο: ωραία πρόζα, δυναμική και στρωτή αφήγηση, εξαίρετα πορτρέτα των πρωταγωνιστών, μεγάλη έρευνα από πίσω που όμως ενισχύει την ιστορία χωρίς να τη φορτώνει –δεν έχουμε άλλωστε να κάνουμε με ένα κήρυγμα εδώ, ίσα-ίσα που η Χώρα του Λάβκραφτ έχει και τις χιουμοριστικές στιγμές της–, ένα ιστορικό μυθιστόρημα υπερφυσικού τρόμου που μιλά για τη λογοτεχνία του Φανταστικού, για τους μαύρους στην Αμερική, για τη ρατσιστική βία, για τη μνήμη και την ταυτότητα, για την οικογένεια και τις αξίες που κάνουν τη ζωή μας να είναι αυτό που είναι: κάτι σημαντικό, κάτι που δεν θα αφήσουμε έτσι εύκολα (ή έτσι δύσκολα…) να φύγει από τα χέρια μας. 

Μεταμορφώσεις, ταξίδια στον χρόνο και σε μακρινούς πλανήτες, στοιχειωμένα σπίτια, όνειρα που γλιστρούν στην πραγματικότητα, τέρατα και μαγεία: αυτό το βιβλίο έχει τα πάντα. Αλλά έχει και έναν ακόμη μεγάλο τρόμο, τον τρόμο της καθημερινότητας του να είσαι μαύρος. Κι αυτό, το ξανάπαμε, είναι το πιο τρομακτικό από όλα.

Όμορφη μετάφραση, και συνολικά μία ωραία πρόταση από τον αναγεννημένο Κάκτο.

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, «Ένα παγωτό για τον Ισίδωρο» (εκδ. Κλειδάριθμος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

Το «2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν [Duncan Macmillan] παρουσιάζεται στο θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Φωτογραφίες: © Σπύρος Περδίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το 2071, η σημαντική διάλεξη του...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Ο Δημήτρης Καραντζάς σε συνεργασία με την Γκέλυ Καλαμπάκα, έγραψε και σκηνοθέτησε «Το Σπίτι», την πρώτη του παράσταση έπειτα από δώδεκα χρόνια, ύστερα από ανάθεση της Στέγης για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου. «Το Σπίτι» παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Τετάρτη - Κυριακή μέχρι και τις 19 Νοεμβρίου. Φωτο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ