LOVECRAFT COUNTRY

Για το μυθιστόρημα του Matt Ruff «Η χώρα του Λάβκραφτ» (μτφρ. Ουρανία Τουτουντζή, εκδ. Κάκτος). Κεντρική εικόνα: Από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της Misha Green, στην εταιρεία παραγωγής HBO, που βασίζεται στο βιβλίο του Ruff.

Του Κυριάκου Αθανασιάδη

«Σικάγο, 1954. Όταν εξαφανίζεται ο πατέρας του, ο μαύρος βετεράνος του πολέμου της Κορέας Άττικους Τάρνερ, 22 ετών, αναγκάζεται να ταξιδέψει στη Νέα Αγγλία, συνοδευόμενος από τον θείο του, Τζορτζ, και την παιδική του φίλη Λετίσια, για να τον βρουν. Στο ταξίδι τους προς το υποστατικό του Σάμιουελ Μπρεθγουάιτ (όπου κάποτε δούλευε ως σκλάβα η προγιαγιά του Άττικους και όπου τώρα φαίνεται να βρίσκεται ο πατέρας του), θα συναντήσουν τόσο τους εγκόσμιους κινδύνους της λευκής Αμερικής, όσο και τους υπερκόσμιους κινδύνους που μοιάζουν να είναι βγαλμένοι από τα διηγήματα του Λάβκραφτ». 

Ο Ματ Ραφ αγαπά πολύ τον Λάβκραφτ. Και του κρατάει και κακία. Έχει δίκιο γι’ αυτό το τελευταίο, καθώς ο Λάβκραφτ είχε ρατσιστικές απόψεις· και έχει και άδικο ταυτόχρονα, καθώς και ο ίδιος ο Ραφ ίσως να είχε παρόμοιες ή και χειρότερες εκείνο τον καιρό – όπως άλλωστε και όλοι μας: απλώς δεν μπορούμε να ξέρουμε. Αλλά σημασία έχει ότι εντέλει τον αγαπά, και το δείχνει με κάθε τρόπο. Και ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει πως αυτό εδώ το σπονδυλωτό μυθιστόρημα είναι ένα βιβλίο που θα θεωρείται κλασικό κάποια χρόνια μετά, γιατί είναι ένα πετυχημένο βιβλίο: δεν μιλώ για την εμπορική του αξία, αλλά για το ότι πέτυχε όλους τους στόχους του – πράγμα που ποτέ δεν είναι δεδομένο όταν ξεκινάμε να γράψουμε ένα βιβλίο.

Η Χώρα του Λάβκραφτ δεν απευθύνεται (μόνο) στους φαν τού Χ.Φ. Λάβκραφτ, ένας εκ των οποίων –και δη φανατικός, από τους πιο φανατικούς– είμαι και εγώ. Σε αυτό το βιβλίο ο Ραφ, που αρέσκεται να πειραματίζεται με ποικίλα είδη όλα αυτά τα χρόνια που είναι στο επάγγελμα, χρησιμοποιεί τον Λάβκραφτ –χρησιμοποιεί την αγάπη και τον σεβασμό που του τρέφει, αλλά και την απέχθεια που νιώθει γι’ αυτόν– για να μιλήσει για τον «εγγενή», βαθιά ριζωμένο όπως λέμε, φυλετικό ρατσισμό της Αμερικής – αυτής της χώρας του Λάβκραφτ, της τερατο-χώρας: της χώρας κάτω από τη χώρα, εκείνης που το πρόσωπό της ξεχωρίζει υπό συγκεκριμένες συνθήκες, και που –κυρίως– γίνεται ορατό σε όσους μπορούν να το δουν γιατί απλούστατα υφίστανται στο πετσί τους τη βία της. Στους μαύρους. (Δευτερευόντως όμως και στις γυναίκες – πόσο δε μάλλον στις μαύρες γυναίκες).

Μολονότι ενδιαφέρει και για τα πλείστα όσα ιστορικά στοιχεία που συνυφαίνει στον ιστό της, η Χώρα του Λάβκραφτ είναι «παραδόξως» ένα απολύτως ευχάριστο μυθιστόρημα, ένα page-turner, ένα «παλπ» βιβλίο που δεν έχει γραφτεί μόνο για να προβληματίσει αλλά και για να ψυχαγωγήσει. 

Δεν είναι ένα «δοκιμιακό» ή βαρύ βιβλίο που καταγίνεται με τον ρατσισμό –θεσμικό, κοινωνικό και της καθημερινότητας–, κάθε άλλο. Μολονότι είναι και ιστορικό μυθιστόρημα, καθώς τα περισσότερα από όσα περιγράφει ήταν μία ζοφερή πραγματικότητα στην περίοδο κατά την οποία διαδραματίζεται, την Αμερική των 50s (αλλά και πιο πριν· ενώ, δυστυχώς, τέτοια και χειρότερα γίνονταν και πολύ πιο μετά: πολλά από αυτά, ακόμη και σήμερα…), μολονότι λοιπόν ενδιαφέρει και για τα πλείστα όσα ιστορικά στοιχεία που συνυφαίνει στον ιστό της, η Χώρα του Λάβκραφτ είναι «παραδόξως» ένα απολύτως ευχάριστο μυθιστόρημα, ένα page-turner, ένα «παλπ» βιβλίο που δεν έχει γραφτεί μόνο για να προβληματίσει αλλά και για να ψυχαγωγήσει. 

Και το πετυχαίνει 100%. Το βιβλίο, που συντίθεται από οχτώ αυτοτελείς αλλά οργανικά συνδεδεμένες μεταξύ τους ιστορίες (η πρώτη, που δίνει και τον τίτλο στο μυθιστόρημα, είναι η μεγαλύτερη και καταλαμβάνει το εν τρίτον του συνολικού όγκου), διαβάζεται απνευστί, παρά τις δυσκολίες του. Οι οποίες δυσκολίες είναι υπαρκτές και έχουν να κάνουν με το σάστισμα που νιώθεις κάθε φορά όταν συνειδητοποιείς πώς ζούσαν, πόσα υπέφεραν, τι τραβούσαν, κάτι δεκάδες εκατομμύρια συνάνθρωποί σου μέσα στην ίδια τους τη χώρα, και μάλιστα μόλις «χθες». Ενώ, ξαναλέμε, πολλά από αυτά ακόμη εξακολουθούν να ισχύουν ακόμη και σήμερα. Μπορεί να μην είναι ανάγκη να εκδίδεται πλέον ο «Ασφαλής Ταξιδιωτικός Οδηγός για Νέγρους», πάλι καλά, αλλά δεν υπάρχει ούτε μία μαύρη μητέρα στην Αμερική σήμερα –ούτε μία: όσο πλούσια κι αν είναι, σε όποια κοινωνικο-οικονομική τάξη και αν ανήκει– που να μη λέει στο έφηβο παιδί της όταν το βλέπει να ετοιμάζεται για να βγει έξω να προσέχει όσο δεν πάει, να είναι συνεργάσιμος με τις Αρχές εάν του ζητηθεί οτιδήποτε και, προς Θεού, να μην κάνει καμία παρεξηγήσιμη κίνηση μπροστά σε έναν αστυνομικό, να μην πλησιάσει το χέρι του προς τις τσέπες του μπουφάν του.

Το μυθιστόρημα του Ραφ είναι γεμάτο από τέτοιες σκηνές ή αναφορές, πράγματα που είναι δύσκολο να τα προσπεράσει κανείς έτσι απλά. Και, στ’ αλήθεια: μπροστά στη θέα ενός γελοίου πλην επικίνδυνου μέλους τής Κου-Κλουξ-Κλαν που κάθεται ακίνητος στη γωνία κρατώντας έναν αναμμένο πυρσό στο χέρι, μπροστά στο παγερό χαμόγελο ενός πολιτειακού αστυνομικού που σου λέει ότι απαγορεύεται να οδηγείς το αυτοκίνητό σου τη συγκεκριμένη ώρα στον συγκεκριμένο δρόμο επειδή είσαι… μαύρος, μπροστά στα βλέμματα απέχθειας και δολοφονικού μίσους των θαμώνων ενός μπαρ όπου μπήκες ίσως απρόσεχτα, ίσως άσκεφτα, για να πιεις ένα ποτό και να πάρεις μιαν ανάσα – μπροστά σε όλα αυτά και σε μερικές χιλιάδες άλλα τέτοια, πόσο τρομακτικός μπορεί να είναι τέλος πάντων ο Κθούλου, πόσο απειλητικά μπορεί να είναι τα σογγώθ που παραμονεύουν γρυλίζοντας και βρυχώμενα πίσω από τα δέντρα; 

Ωραία πρόζα, δυναμική και στρωτή αφήγηση, εξαίρετα πορτρέτα των πρωταγωνιστών, μεγάλη έρευνα από πίσω που όμως ενισχύει την ιστορία χωρίς να τη φορτώνει –δεν έχουμε άλλωστε να κάνουμε με ένα κήρυγμα εδώ, ίσα-ίσα που η Χώρα του Λάβκραφτ έχει και τις χιουμοριστικές στιγμές της–, ένα ιστορικό μυθιστόρημα υπερφυσικού τρόμου που μιλά για τη λογοτεχνία του Φανταστικού, για τους μαύρους στην Αμερική, για τη ρατσιστική βία, για τη μνήμη και την ταυτότητα...

Λοιπόν, ναι, είναι και αυτά αρκούντως τρομακτικά. Κι εδώ έγκειται η επιτυχία του συγγραφέα: έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ καλά σχεδιασμένο –είναι υποδειγματικός ο σχεδιασμός του– αλλά πρωτίστως πολύ καλά ισορροπημένο βιβλίο. Οι φαν των ιστοριών τρόμου («κοσμικού» και μη) αλλά και της Επιστημονικής Φαντασίας θα βρεθούν σε πολύ οικεία νερά και θα μείνουν απολύτως ικανοποιημένοι (τα Easter eggs είναι στ’ αλήθεια πολλά), ενώ όσοι το πάρουν για να διαβάσουν μία μυθιστορηματική, εις βάθος κριτική στη ρατσιστική νομοθεσία «Νομοθεσία Τζιμ Κρόου» (αλλά και στην τραμπική Αμερική) θα του βάλουν άνετα 5 αστέρια στο Goodreads. Κι αυτό δεν είναι εύκολο. Εννιά στις δέκα φορές, όταν επιχειρείς κάτι παρόμοιο το βιβλίο σου μπατάρει προς τη μία μεριά και αποτυγχάνει να βρει το κοινό του.

ruff exΔεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τη Χώρα του Λάβκραφτ, που έγινε σταδιακά μεγάλη επιτυχία στις ΗΠΑ, και πλέον ζει μια δεύτερη εκδοτική ζωή, μετά τη μεταφορά της από το ΗΒΟ στη μικρή οθόνη: η ομώνυμη μίνι σειρά είναι μία από τις αρτιότερες παραγωγές που είδαμε τα τελευταία δυο-τρία χρόνια – απολαυστική, εθιστική και επιμορφωτική όσο λίγες.

Για να κλείσουμε με το βιβλίο: ωραία πρόζα, δυναμική και στρωτή αφήγηση, εξαίρετα πορτρέτα των πρωταγωνιστών, μεγάλη έρευνα από πίσω που όμως ενισχύει την ιστορία χωρίς να τη φορτώνει –δεν έχουμε άλλωστε να κάνουμε με ένα κήρυγμα εδώ, ίσα-ίσα που η Χώρα του Λάβκραφτ έχει και τις χιουμοριστικές στιγμές της–, ένα ιστορικό μυθιστόρημα υπερφυσικού τρόμου που μιλά για τη λογοτεχνία του Φανταστικού, για τους μαύρους στην Αμερική, για τη ρατσιστική βία, για τη μνήμη και την ταυτότητα, για την οικογένεια και τις αξίες που κάνουν τη ζωή μας να είναι αυτό που είναι: κάτι σημαντικό, κάτι που δεν θα αφήσουμε έτσι εύκολα (ή έτσι δύσκολα…) να φύγει από τα χέρια μας. 

Μεταμορφώσεις, ταξίδια στον χρόνο και σε μακρινούς πλανήτες, στοιχειωμένα σπίτια, όνειρα που γλιστρούν στην πραγματικότητα, τέρατα και μαγεία: αυτό το βιβλίο έχει τα πάντα. Αλλά έχει και έναν ακόμη μεγάλο τρόμο, τον τρόμο της καθημερινότητας του να είσαι μαύρος. Κι αυτό, το ξανάπαμε, είναι το πιο τρομακτικό από όλα.

Όμορφη μετάφραση, και συνολικά μία ωραία πρόταση από τον αναγεννημένο Κάκτο.

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, «Ένα παγωτό για τον Ισίδωρο» (εκδ. Κλειδάριθμος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventourini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...
100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ [Virginia Woolf] «Η κυρία Νταλογουέι» που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1925. Με αυτή την αφορμή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συλλεκτική έκδοση σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλόπουλου και εξώφυλλο της Μάριας Μπαχά....

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ