arxontas kentriki

Για το μυθιστόρημα του William Golding «Ο άρχοντας των μυγών» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα), «αλληγορική παραβολή, διδακτικός μύθος, φιλοσοφικό μυθιστόρημα πάνω στην ανθρώπινη φύση». Στην κεντρική εικόνα στιγμιότυπο από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου, το 1963, σε σκηνοθεσία του Peter Brook.

Της Νίκης Κώτσιου

Αλληγορική παραβολή, διδακτικός μύθος, φιλοσοφικό μυθιστόρημα πάνω στην ανθρώπινη φύση, ο Άρχοντας των Μυγών (1954) του βραβευμένου με Νόμπελ Γουίλιαμ Γκόλντινγκ (1911-1993) εξερευνά το κακό και τις παραφυάδες του, τοποθετώντας μια ομάδα παιδιών σ' ένα ακατοίκητο νησί, πολύ μακριά απ' τον πολιτισμό. Ανεπηρέαστα από τη γονική επίδραση αλλά οπωσδήποτε φέροντας μνήμες από την ανατροφή τους σε σχολείο και οικογένεια, τα παιδιά επιχειρούν να ζήσουν αρμονικά και εύρυθμα αλλά καταλήγουν σ' έναν καταστροφικό μεταξύ τους πόλεμο, που καταργεί κάθε έννοια παιδικής αθωότητας και αγνότητας. Αντιμέτωποι με την ίδια τους τη φύση που εκδηλώνεται με απροσχημάτιστη αγριότητα, οι μικροί πρωταγωνιστές δεν έχουν να επιδείξουν πνεύμα αλληλεγγύης και αλτρουισμού, αλλά γίνονται φορείς μιας πρωτοφανούς βαρβαρότητας που σοκάρει. Ο συγγραφέας, που συμμετείχε πολύ ενεργά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως μέλος του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού, χρησιμοποιεί όλη εκείνη τη δυσάρεστη εποπτεία που του χάρισαν οι προσωπικές του εμπειρίες, για να γράψει ένα ακραία απαισιόδοξο μυθιστόρημα πάνω στην ανθρώπινη φύση και το μέλλον της.

Στον Άρχοντα των Μυγών (σε ωραία μετάφραση της Έφης Τσιρώνη, από τις εκδ. Διόπτρα), ένα αεροπλάνο συντρίβεται σ' ένα παρθένο τροπικό νησί του Ειρηνικού και επιζώντες είναι μόνο παιδιά ηλικίας από έξι έως δώδεκα ετών, όλα αγόρια. Προσπαθούν να συγκροτήσουν μια μικρή βιώισμη κοινωνία αλλά το εγχείρημα αποτυγχάνει παταγωδώς, με αποτέλεσμα να βυθιστούν στη φρίκη μιας αδιανόητης κτηνωδίας. Η αρχική αλλά άγονη προσπάθειά τους επικεντρώνεται στη συνετή διακυβέρνηση και την τήρηση κανόνων. Αρχηγός αναδεικνύεται ο Ραλφ, που αντιπροσωπεύει τη μετριοπάθεια και τη λογική. Διαθέτει ένα έμφυτο ηγετικό χάρισμα και με πειθώ επιχειρεί να νουθετήσει και να υποδείξει το σωστό. Εμφορείται από δημοκρατικά ιδεώδη και θεσπίζει τις συνελεύσεις, ενώ αξιώνει από τον εκάστοτε ομιλητή να παίρνει τον λόγο κρατώντας ένα κοχύλι, που καθιερώνεται εφεξής ως σύμβολο της δημοκρατικής διαδικασίας. Ο Ραλφ θέτει τα θεμέλια μιας δημοκρατικής κοινωνίας και στην προσπάθειά του έχει βοηθό και υπασπιστή τον χοντρούλη διοπτροφόρο Πίγκι. Ο Πίγκι ενσαρκώνει τη φωνή της λογικής κι έχει ένα δυνατό και κοφτερό μυαλό, που ξέρει να προτείνει λύσεις και μεθόδους δράσης. Οι φακοί των γυαλιών του χρησιμοποιούνται για να παράγουν σπίθα ώστε να ανάβει η φωτιά-σινιάλο, που πρέπει να καίει ολημερίς προκειμένου να δίνει σήμα σε τυχόν διερχόμενα πλοία διάσωσης.

Αντιμέτωποι με την ίδια τους τη φύση που εκδηλώνεται με απροσχημάτιστη αγριότητα, οι μικροί πρωταγωνιστές δεν έχουν να επιδείξουν πνεύμα αλληλεγγύης και αλτρουισμού, αλλά γίνονται φορείς μιας πρωτοφανούς βαρβαρότητας που σοκάρει.

Οι αντίπαλοι συσπειρώνονται γύρω από τον Τζακ, που είναι βίαιος και αιμοχαρής. Ο Τζακ δεν ενδιαφέρεται να δημιουργήσει κοινωνία αλλά «φυλή». Φτιάχνει έναν πυρήνα «κυνηγών» που βάφονται με τα χρώματα του πολέμου και σκοτώνουν αγριογούρουνα στο πλαίσιο άγριων επιδρομών. Οι «κυνηγοί» σύντομα θα διεκδικήσουν την εξουσία και θα βαλθούν να ανατρέψουν τον Ραλφ με διάφορες, πραξικοπηματικές, παράνομες διαδικασίες. Ο Τζακ γρήγορα στρέφεται από τα αγριογούρουνα στον Ραλφ και τους συντρόφους του επιδιώκοντας τη φυσική εξόντωσή τους. Επιπλέον επιβάλλει μια βίαιη, ολοκληρωτική εξουσία βασισμένη στον φόβο και την τρομοκρατία. Εμφορείται από ολοκληρωτικά, τυραννικά ιδεώδη και κυβερνά χωρίς σύνεση και πρόγραμμα. Χρησιμοποιεί συνθήματα και κραυγές, συδαυλίζει εντέχνως τα συναισθήματα των υπηκόων του και δεν αναγνωρίζει αντιπάλους παρά μόνο εχθρούς.

Ο Ρουσσό πίστευε πως ο άνθρωπος γεννιέται αγνός αλλά η κοινωνία τον διαφθείρει και τον αλυσοδένει με συμβάσεις και αλλοτριωτικούς καταναγκασμούς. Μια τέτοια θεώρηση δεν έχει θέση στον Άρχοντα των Μυγών. Τα παιδιά παρουσιάζονται εξαρχής δέσμια της ανθρώπινης φύσης τους, καταδικασμένα από νωρίς σε μια ζωή καθόλου αγαθή. Βαθιά μέσα τους μοιάζει να ριζώνει το κακό, ανεξάλειπτο και αμετάκλητο, ικανό να βρίσκει διόδους και να εκδηλώνεται ανά πάσα στιγμή. Όταν οι κανόνες της χρηστής διαβίωσης υποχωρούν και οι απαγορεύσεις του πολιτισμού χαλαρώνουν, όταν συντρέχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, τότε η λογική μαζί με την αυτοσυγκράτηση καταρρέουν κι αρχίζουν να επικρατούν φαινόμενα χάους και ολοκληρωτικής παράδοσης στα πιο χαμηλά ένστικτα. Χωρίς να επιδέχεται εξέλιξη και βελτίωση, η ανθρώπινη φύση εμφανίζεται στατική και εμπεδωμένη, επιρρεπής στην κάθε είδους φαυλότητα.

Ο συγγραφέας απέφυγε να δημιουργήσει ένα μεικτό περιβάλλον με αγόρια και κορίτσια, για να αποφύγει τις περιπλοκές που θα δημιουργούσαν οι αναπόφευκτοι έρωτες ανάμεσα στα δύο φύλα. Ήθελε να κρατήσει την πλοκή αυστηρά προσανατολισμένη στη διέρευνηση του κακού και ίσως μια κοινωνία αγοριών προσφέρονταν πολύ περισσότερο για την πραγμάτευση του θέματος.

Παραδομένοι στη βία και την επιθετικότητα, οι νεαροί ακόλουθοι του Τζακ ασχημονούν και επιδίδονται σε πρωτοφανείς ωμότητες. Οι μνήμες του ναζισμού ήταν ακόμα πολύ νωπές όταν γραφόταν ο Άρχοντας των Μυγών και σίγουρα τροφοδότησαν την έμπνευση του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ. Επίσης, την ίδια εποχή κρατούσε καλά η διαμάχη ανάμεσα στην αστική δημοκρατία δυτικού τύπου και τον κομμουνισμό, έτσι όπως διαμορφωνόταν στο ανατολικό μπλοκ. Το πολιτικό όραμα του Ραλφ είναι αυτό μιας αμιγώς δημοκρατικής διακυβέρνησης, ενώ ο Τζακ καταπατά κάθε έννοια δημοκρατίας και ασκεί έναν τυραννικό εκφοβισμό προς πάσα κατεύθυνση. Από τη μυθοπλασία λείπουν εντελώς τα κορίτσια και οι γυναίκες. Οι επιζώντες είναι αποκλειστικά και μόνο αγόρια και, με λίγες εξαιρέσεις, κουβαλούν μέσα τους το φορτίο ενός κακού σύμφυτου και εγγενούς. Ο συγγραφέας απέφυγε να δημιουργήσει ένα μεικτό περιβάλλον με αγόρια και κορίτσια, για να αποφύγει τις περιπλοκές που θα δημιουργούσαν οι αναπόφευκτοι έρωτες ανάμεσα στα δύο φύλα. Ήθελε να κρατήσει την πλοκή αυστηρά προσανατολισμένη στη διέρευνηση του κακού και ίσως μια κοινωνία αγοριών προσφέρονταν πολύ περισσότερο για την πραγμάτευση του θέματος.

Πλούσιο σε ποικίλους συμβολισμούς, πολιτικούς, κοινωνικούς και θρησκευτικούς, το κλασικό μυθιστόρημα του Γκόλντινγκ ξεδιπλώνεται συναρπαστικά σαν μια πολυσήμαντη αλληγορία που διερευνά το κακό ως εγγενές στοιχείο της ανθρώπινης φύσης. Ενσωματώνει και συνοψίζει προβληματισμούς, που ήταν επίκαιροι μετά τον πόλεμο αλλά και διαχρονικά φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με τη δυναμική της ομάδας και τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας σε συνθήκες κρίσης. Τα πρόσωπα συμπυκνώνουν εμβληματικούς ανθρώπινους τύπους και η ανταπόκρισή τους στην κρίσιμη περίσταση χαρτογραφεί ιδεώδη, στάσεις και αξίες απέναντι στην ανάγκη, τον κίνδυνο και την ίδια τη ζωή.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.


golding exΟ άρχοντας των μυγών
WILLIAM GOLDING
Μτφρ. ΕΦΗ ΤΣΙΡΩΝΗ
ΔΙΟΠΤΡΑ 2021
Σελ. 376, τιμή εκδότη €15,50

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ WILLIAM GOLDING

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«[Ο Ραλφ] Ένιωσε βαριά πάνω του τα ρούχα, πέταξε με μανία τα παπούτσια του και ξεκόλλησε απ' τα πόδια του τις κάλτσες, τραβώντας τες απότομα απ΄ τα λάστιχα. Έβγαλε το πουκάμισό του και στάθηκε ανάμεσα στις καρύδες που θύμιζαν νεκροκεφαλές, με τις πράσινες σκιές απ' τα φοινικόδεντρα και το δάσος να γλιστράνε πάνω στο δέρμα του. Έλυσε την οφιοειδή αγκράφα της ζώνης του, πέταξε από πάνω του το παντελόνι και το εσώρουχο κι έμεινε να στέκει εκεί γυμνός, κοιτάζοντας την εκτυφλωτική ακτή και το νερό. Ήταν αρκετά μεγάλος πια, δώδεκα χρονών και κάτι μηνών, για να έχει χάσει τη φουσκωτή κοιλίτσα της παιδικής ηλικίας, και ταυτόχρονα αρκετά μικρός ακόμα για την αγαρμποσύνη της εφηβείας. Ήταν φανερό ότι με τέτοιους φαρδιούς και δυνατούς ώμους θα μπορουσε μια μέρα να γίνει πυγμάχος, η ηπιότητα των ματιών και των χειλιών του όμως πιστοποιούσε πως του έλειπε η κακοβουλία. Χτύπησε μαλακά τον κορμό και αναγκασμένος εντέλει να πιστέψει ότι το νησί ήταν πραγματικό, γέλασε ενθουσιασμένος και ξανάκανε κατακόρυφο. Κατέβηκε μαλακά στα πόδια του, πήδηξε κάτω στην παραλία, γονάτισε, κι έλουσε με δυο χουφτιές άμμο το στέρνο του. Έπειτα κάθισε και κοίταξε το νερό με λαμπερά, όλο έξαψη μάτια».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

«Τρεις γυναίκες» του Ρόμπερτ Μούζιλ (κριτική) – Η υπονόμευση του αντρικού βλέμματος μέσα από τρεις ερωτικές τραγωδίες

Για τον τόμο με τις τρεις νουβέλες του Ρόμπερτ Μούζιλ (Robert Musil) «Τρεις γυναίκες» (μτφρ. Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καρ...

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

«Η μαέστρος» της Χάριετ Κονστάμπλ (κριτική) – Ένα ταλαντούχο κορίτσι στη σκιά του Βιβάλντι

Για το βιβλίο της Χάριετ Κονστάμπλ [Harriet Constable] «Η μαέστρος» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Στην κεντρική φωτογραφία, ο πίνακας «Young Woman Playing a Violin» του Οράτσιο Τζεντιλέσκι.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Οι μέρες στο Βιβλιοπωλείο Μορισάκι» του Σατόσι Γιαγκισάβα (κριτική) – Για τη θεραπευτική δύναμη των βιβλίων

«Οι μέρες στο Βιβλιοπωλείο Μορισάκι» του Σατόσι Γιαγκισάβα (κριτική) – Για τη θεραπευτική δύναμη των βιβλίων

Για το μυθιστόρημα του Σατόσι Γιαγκισάβα (Satoshi Yagisawa) «Οι μέρες στο Βιβλιοπωλείο Μορισάκι», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, σε μετάφραση του Άρη Σφακιανάκη. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματος, της σκηνοθέτριας Asako Hyuga, που κυκλοφόρη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ