mac ewan 1

Για το μυθιστόρημα του Ian McEwan «Άμστερνταμ» (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από το εξώφυλλο της ιταλικής έκδοσης του βιβλίου από τις εκδόσεις Einaudi.

Της Νίκης Κώτσιου

Ο σπουδαίος βρετανός συγγραφέας Ίαν ΜακΓιούαν, ευαισθητοποιημένος σε φαινόμενα της σύγχρονης ζωής, συχνά θέτει στο έργο του ζητήματα ιατρικής ηθικής, που φαίνεται να τον απασχολούν πολύ. Στο Σάββατο ένας χειρουργός καλείται να χειρουργήσει και να σώσει τη ζωή ενός ανθρώπου που απείλησε να τον σκοτώσει, ενώ στο Νόμο περί τέκνων μια δικαστίνα καλείται να αποφασίσει για τη ζωή ενός νεαρού ιεχωβά, που αρνείται να δεχθεί μετάγγιση αίματος. Στο Άμστερνταμ (βραβείο Booker 1998), που θα μας απασχολήσει εδώ, επιχειρείται μια προσέγγιση της ευθανασίας, ενώ συγχρόνως τίθενται πολλά ακόμη θέματα ηθικής τάξεως, που παρουσιάζουν πολλές και όχι πάντα ευδιάκριτες πτυχές.

Βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1990. Πρωταγωνιστές στο Άμστερνταμ είναι δυο φίλοι που δεσμεύονται αμοιβαία να κάνουν ο ένας στον άλλον ευθανασία, εάν και όποτε περιέλθουν, λόγω αρρώστιας, σε δεινή και απελπιστική κατάσταση. Ο Κλάιβ είναι καταξιωμένος συνθέτης σοβαρής μουσικής, που του έχουν αναθέσει να συνθέσει ένα μεγαλόπνοο έργο για την έλευση της νέας χιλιετίας. Ο Βέρνον είναι διευθυντής μιας μεγάλης εφημερίδας, που έχει πάρει την κάτω βόλτα. Αμφότεροι είναι παραγωγικοί και αποτελεσματικοί, πετυχημένοι και διακεκριμενοι. Τους παρακολουθούμε σε μία καμπή της καριέρας τους, μετά την κηδεία της κοινής τους φίλης Μόλλυ, της οποίας είχαν υπάρξει εραστές. Ο θάνατος της Μόλλυ από μια καλπάζουσα εκφυλιστική ασθένεια που δεν κατονομάζεται ποτέ, συγκλονίζει τον Κλάιβ και τον Βέρνον ισχυροποιώντας τη φιλία που τους συνδέει. Ο φόβος μιας πιθανής ασθένειας κι ενός αδόκητου χαμού τούς στοιχειώνει για τα καλά μετά τον χαμό της Μόλλυ, με αποτέλεσμα να εκπονήσουν ένα κοινό σχέδιο αμοιβαίας ευθανασίας, αν τυχόν το απαιτήσουν οι περιστάσεις. 

Τους παρακολουθούμε σε μία καμπή της καριέρας τους, μετά την κηδεία της κοινής τους φίλης Μόλλυ, της οποίας είχαν υπάρξει εραστές. Ο θάνατος της Μόλλυ από μια καλπάζουσα εκφυλιστική ασθένεια που δεν κατονομάζεται ποτέ, συγκλονίζει τον Κλάιβ και τον Βέρνον ισχυροποιώντας τη φιλία που τους συνδέει.

Στο μεταξύ, ο Κλάιβ πρέπει να εργαστεί εντατικά ώστε να ολοκληρώσει ένα μεγαλεπήβολο συμφωνικό έργο, που θα φέρει την υπογραφή του και θα τον καθιερώσει ως έναν σύγχρονο κλασικό. Ωστόσο, η κοπιώδης του προσπάθεια δεν αποδίδει τα αναμενόμενα. Η έμπνευση διαφεύγει και λείπει εκείνη η σπίθα της δημιουργίας, η ικανή να απογειώσει και να οδηγήσει στον θρίαμβο. Ο Κλάιβ συγκεντρώνεται νυχθημερόν στο εγχείρημά του αλλά δε λέει να τελειώσει. Αφλογιστία και  κακή διάθεση ακυρώνουν τις προσπάθειες και προκαλούν νευρικότητα και άγχος. Φοβίες, έμμονες ιδέες και δυστοκία εγκλωβίζουν τον δημιουργό σε μια δυσάρεστη συνθήκη, που τον εμποδίζει να μεγαλουργήσει. Ο συνθέτης έχει συλλάβει μια μεγαλοφυή ιδέα, που όμως αδυνατεί να εκτελέσει. Το αριστούργημα υπάρχει και υπνώττει μέσα του αλλά δεν μπορεί να του εξασφαλίσει την κατάλληλη μορφή. Ο καλλιτέχνης αποπειράται να αιχμαλωτίσει την έμπνευση αλλά αυτή τού παραδίδεται κατακερματισμένη και ασταθής. Το εγχείρημα μένει μετέωρο και τελικά διεκπεραιώνεται κακήν κακώς μέσα σε κρίσεις ανασφάλειας και αδιέξοδης μανίας. Εν τω μεταξύ, ο Κλάιβ έχει γίνει μάρτυρας μιας απόπειρας βιασμού, που θα μπορούσε ίσως να αποσοβηθέι, αν αποφάσιζε να επέμβει, πράγμα που δεν έκανε.

Από την άλλη, ο Βέρνον αδράχνει τη μεγάλη ευκαιρία να δώσει ώθηση στις πωλήσεις της εφημερίδας του και να την ξεμπλοκάρει οικονομικά. Η δημοσίευση μιας αμφιλεγόμενης φωτογραφίας, που εκθέτει ανεπανόρθωτα έναν υπουργό φαντάζει προς στιγμή ως σανίδα σωτηρίας αλλά σύντομα μετατρέπεται σε μπούμερανγκ. Ο Βέρνον προχωρεί απερίσκεπτα και ανεύθυνα, χωρίς να υπολογίζει το κόστος. Προτιμά ένα εφήμερο υλικό κέρδος αντί για σύνεση και αξιοπρέπεια και καλείται να πληρώσει το τίμημα. Αψηφώντας την ηθική διάσταση του ζητήματος και περιφρονώντας τις κρίσιμες πτυχές μιας σοβαρής απόφασης, χάνει το κύρος του και βγαίνει ολότελα χαμένος. Εγκλωβισμένος στα γρανάζια της πολιτικής σκοπιμότητας και πιεσμένος από την οικονομική δυσπραγία της εφημερίδας, ο Βέρνον λαμβάνει μια απόφαση απελπισίας, που τον καταδικάζει σε ήττα και ανυποληψία. Ο Κλάιβ τον κατακεραυνώνει και η φιλία τους κινδυνεύει να διαλυθεί αλλά πάντα παραμένει η κοινή τους δέσμευση της αμοιβαίας ευθανασίας.

mac ewan 01

Ο Ίαν ΜακΓιούαν γεννήθηκε το 1948, σπούδασε στα πανεπιστήμια Sussex και East Anglia και δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή διηγημάτων, με τίτλο "Fist Love, Last Rites", το 1975, αποσπώντας μάλιστα το βραβείο Somerset Maughman. Έχει γράψει αρκετά μυθιστορήματα και σενάρια για τον κινηματογράφο. Τρία μυθιστορήματά του συμπεριλήφθηκαν στις τελικές υποψηφιότητες για το βραβείο Booker (Έμμονη αγάπη, Άμστερνταμ, Εξιλέωση). Το βραβείο τού απονεμήθηκε, τελικά, το 1998, για το Άμστερνταμ.

Ένας άγνωστος αφηγητής μεταφέρει τα τεκταινόμενα σε τρίτο πρόσωπο. Ενίοτε οι δύο πρωταγωνιστές μιλάνε απευθείας, ενώ ο αφηγητής αναλύει διεξοδικά διαθέσεις και συναισθήματα υιοθετώντας μέχρι κεραίας την οπτική του εκάστοτε προσώπου. Στην περίπτωση του Κλάιβ, ο τόνος είναι σχεδόν πάντα σοβαρός, ενώ στην περίπτωση του Βέρνον δε λείπουν οι ανάλαφρες πινελιές που διακωμωδούν πρόσωπα και πράγματα δίνοντας μια απόχρωση φάρσας. Υπάρχει διάχυτη σατιρική διάθεση αλλά πάντα συγκρατημένη και εντός ορίων. Ο αφηγητής είναι αρκετά διακριτικός ώστε να κρατά τα προσχήματα και να μην υπερβάλλει. Οι πρωταγωνιστές υπονομεύουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους όταν αφήνονται, σε ροή συνείδησης, να ξεδιπλώσουν αδιαμεσολάβητα τις σκέψεις και τις αποτιμήσεις τους. Το μεγαλομανιακό παραλήρημα του Κλάιβ, που δε διστάζει να θεωρήσει τον εαυτό του ιδιοφυία, και οι ανεδαφικές προσδοκίες του Βέρνον καταφέρνουν μεγάλα πλήγματα στην εικόνα των δυο ηρώων. Ο Κλάιβ είναι ένας αλλοτριωμένος καλλιτέχνης, κλεισμένος στο χρυσελεφάντινο πύργο του. Δεν τον αγγίζει τίποτε πέρα από το έργο του και τις στενά προσωπικές του επιδιώξεις. Όσο για τον Βέρνον, αποδεικνύεται ανάλγητος αριβίστας.

Δυο άνθρωποι του κατεστημένου, σε σημαντικές θέσεις κοινωνικής ισχύος, υποπίπτουν σε ηθικά ολισθήματα και αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων. Στα ηθικά διλήμματα που τους τίθενται, επιλέγουν τον εύκολο δρόμο επικαλούμενοι φτηνές δικαιολογίες, που εύκολα καταρρίπτονται. Αδιανόητα επηρμένοι, δεν βλέπουν πέρα από τον εαυτό τους και δεν διαθέτουν ίχνος ενσυναίσθησης. Επίσης, δεν δυσκολεύονται να αποποιηθούν τις ευθύνες τους, προκειμένου να διευθετήσουν τα πράγματα όπως τους βολεύει. Το τέλος, που εξελίσσεται μέσα σε ατμόσφαιρα ψυχολογικού θρίλερ, απογειώνει το μυθιστόρημα και τακτοποιεί ευφάνταστα τις εκκρεμότητες.

Στα ηθικά διλήμματα που τους τίθενται, επιλέγουν τον εύκολο δρόμο επικαλούμενοι φτηνές δικαιολογίες, που εύκολα καταρρίπτονται. Αδιανόητα επηρμένοι, δεν βλέπουν πέρα από τον εαυτό τους και δεν διαθέτουν ίχνος ενσυναίσθησης.

Aναδεικνύοντας τα περίπλοκα ηθικά διλήμματα της σύγχρονης εποχής, το Άμστερνταμ εξερευνά  και επαναχαράσσει ψυχικά και πνευματικά όρια, που τίθενται διαρκώς εν αμφιβόλω. Αναπαριστώντας μια φιλία που κλυδωνίζεται, αναζητά εκείνες τις ποιότητες που όλο και περισσότερο εκλείπουν και σπανίζουν προετοιμάζοντας το έδαφος για ηθικές κατολισθήσεις και εκπτώσεις. Επιπλέον, σχεδιάζει αδρά το περίγραμμα ενός διαρκώς αυξανόμενου κυνισμού και απάθειας, που διαπερνά ολόκληρη την κοινωνία προκαλώντας πτώση και παρακμή. 

Στα χέρια ενός χαλκέντερου, εμπνευσμένου μεταφραστή, όπως ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, το Άμστερνταμ γίνεται ένα κομψό κείμενο γεμάτο φινέτσα, ζωηρή λάμψη και σπιρτάδα.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.


mac ewan exΆμστερνταμ
IAN McEWAN
Μτφρ. ΓΙΩΡΓΟΣ-ΊΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ
ΠΑΤΑΚΗΣ 2021
Σελ. 248, τιμή εκδότη €12,20

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ IAN McEWAN

 

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ας υποθέσουμε, απλώς, ότι πράγματι αρρωσταίνω βαριά όπως η Μόλλυ, και αρχίζω να παίρνω την κάτω βόλτα και να κάνω τρομερά λάθη, ξέρεις, λάθη κρίσεως, να μην ξέρω πώς λένε το ένα και το άλλο, ή ποιος ήμουν, τέτοια πράγματα. Θα ήθελα να ξέρω ότι υπάρχει κάποιος που θα με βοηθούσε να ξεμπερδεύω. Θέλω να πω, να με βοηθήσει να πεθάνω. Ιδιαίτερα, μάλιστα, αν φτάσω στο σημείο που να μην μπορώ να λάβω ο ίδιος την απόφαση ή να την υλοποιήσω. Αυτό, λοιπόν, που λέω είναι το εξής-σου ζητάω, σαν παλιότερος φίλος μου που είσαι, να με βοηθήσεις, αν φτάσουμε ποτέ στο σημείο όπου θα διακρίνεις ότι αυτό είναι το καλύτερο δυνατόν. Όπως ακριβώς θα βοηθούσαμε τη Μόλλυ αν ήμασταν σε θέση...»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ