Annie Ernaux/ photo Catherine Hélie Gallimard

Για το αυτοβιογραφικό αφήγημα της Annie Ernaux «Μια γυναίκα» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Μεταίχμιο). (Κεντρική εικόνα: Annie Ernaux/ photo Catherine Hélie, Gallimard).

Της Χριστίνας Μουκούλη

Η απώλεια αγαπημένων προσώπων αποτελεί γεγονός ιδιαίτερης βαρύτητας για την πλειονότητα των ανθρώπων. Όμως είναι εντελώς διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο στέκεται ο καθένας απέναντί της, καθώς το αίσθημα της απώλειας εκθέτει τον άνθρωπο σε μια πρωτόγνωρη μοναξιά, η οποία ενεργοποιεί ποικίλες αντιδράσεις. Όταν, πριν από πολλά χρόνια, η συγγραφέας έχασε τον πατέρα της, έγραψε ένα αφήγημα στο οποίο περιέγραφε τη ζωή του, προσπαθώντας να γεφυρώσει το χάσμα που τους χώριζε και να του αποδώσει ό,τι δεν κατάφερε να του αποδώσει όσο εκείνος ήταν εν ζωή. Κάτι αντίστοιχο κάνει και σε αυτό το βιβλίο, το οποίο έγραψε μετά την απώλεια της μητέρας της.

«Πιστεύω ότι γράφω για τη μητέρα μου γιατί είναι η δική μου σειρά να τη φέρω στον κόσμο…Της άρεσε να προσφέρει σε όλους περισσότερα απ’ όσα έπαιρνε. Μήπως και η γραφή δεν είναι μια μορφή προσφοράς;»

Με ένα μικρό σε έκταση αλλά πολύ περιεκτικό κείμενο, η Ερνό ανατρέχει στο παρελθόν της μητέρας της, περιγράφοντας στιγμιότυπα της ζωής της από την παιδική ηλικία μέχρι τον θάνατό της, προσπαθώντας να καταλάβει τι την έκανε αυτή που ήταν: μια αγέρωχη, πρόσχαρη γυναίκα, που δεν φοβόταν τη δουλειά και πάσχιζε για το καλύτερο, με όποιον τρόπο εκείνη θεωρούσε σωστό. Βασισμένη σε διηγήσεις της μητέρας ή άλλων συγγενών, σε παλιές φωτογραφίες και κυρίως σε δικές της αναμνήσεις και βιώματα, μας παραδίδει τα κεφάλαια της ζωής της μητέρας της περιγράφοντάς τα σαν αλλεπάλληλες ταινίες μικρού μήκους από τις οποίες, μετά το μοντάζ, απομένουν μόνο τα πολύ σημαντικά μέρη.

Annie ernaux maman moi 728
Η συγγραφέας με τη μητέρα της το 1959 μπροστά από το οικογενειακό καφενείο στο Yvetot στη Νορμανδία. (Φωτογραφία από το προσωπικό αρχείο της Αννί Ερνώ / © Collection personnelle d’Annie Ernaux).
 

Η ζωή της μητέρας

Η μητέρα ως παιδί, με γονείς εργάτες, οι οποίοι μεγαλώνουν με πολλές δυσκολίες τα έξι παιδιά τους.

Η μητέρα μεγαλώνοντας, περνά μια εφηβεία κάθε άλλο παρά ονειρική. Στα δώδεκα παρατάει το σχολείο, αρχίζει να εργάζεται διαδοχικά σε διάφορα εργοστάσια κι ονειρεύεται να γίνει πωλήτρια.

H Ερνό ανατρέχει στο παρελθόν της μητέρας της, περιγράφοντας στιγμιότυπα της ζωής της από την παιδική ηλικία μέχρι τον θάνατό της, προσπαθώντας να καταλάβει τι την έκανε αυτή που ήταν: μια αγέρωχη, πρόσχαρη γυναίκα, που δεν φοβόταν τη δουλειά και πάσχιζε για το καλύτερο, με όποιον τρόπο εκείνη θεωρούσε σωστό.

Η μητέρα ως ενήλικη, καταφέρνει να κάνει έναν καλό γάμο και προσπαθεί να βρει τη θέση της στον νέο κόσμο που ανοίγεται μπροστά της. Κυρίαρχο μέλημά της να παρέχει στην κόρη της μόρφωση και υλικά αγαθά, για να μη μειονεκτεί εκείνη απέναντι στους συνομηλίκους της. Έρχεται όμως η εφηβεία της κόρης, οι συγκρούσεις με τους γονείς, η αυστηρότητα από τη μεριά της μητέρας και οι απαγορεύσεις της, οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα να αμφισβητείται η αγάπη και το ενδιαφέρον της.

Η μητέρα που αρχίζει να γερνά. Μετά τον θάνατο του συζύγου μένει μόνη και, αργότερα, λίγο πριν από το τέλος, βρίσκεται σε προχωρημένη άνοια και αδυνατεί να επικοινωνήσει.

Συναισθήματα

Η συγγραφέας μεταπλάθει σε λέξεις και αποτυπώνει, στο συγκεκριμένο αφήγημα, όλα τα συναισθήματα που τη συνδέουν με τη μητέρα της. Μια παλέτα αντιφατικών κι αντικρουόμενων συναισθημάτων, αυξομειούμενης έντασης και πολλών αποχρώσεων. Η αρχική αγάπη και ο θαυμασμός προς τη μητέρα, στην εφηβεία μετατρέπεται σε θυμό και αμφισβήτηση. Ακολουθεί η απομάκρυνση λόγω σπουδών, εργασίας και γάμου της κόρης, που συνοδεύεται και από συναισθηματική αποστασιοποίηση. Τα αρνητικά συναισθήματα ακολουθούνται από ενοχές που είναι αβάσταχτες μετά την απώλεια της μητέρας. Με το αφήγημα αυτό γίνεται μια προσπάθεια αποδοχής αρχικά του γεγονότος του θανάτου της και στη συνέχεια κατανόησης της συμπεριφοράς και του τρόπου ζωής της. Με γλώσσα απλή, χωρίς τίποτα να περισσεύει, τίποτα να βαραίνει, αφού το ειδικό βάρος των συναισθημάτων που περιγράφει είναι ήδη αρκετό.

Κι αν ποτέ δεν αναφέρεται το όνομα της μητέρας, είναι γιατί δεν χρειάζεται. Στη θέση αυτής της μητέρας βρίσκονται χιλιάδες άλλες μητέρες που λειτούργησαν με τον ίδιο τρόπο. Που ξεκίνησαν από τη φτώχεια και την ανέχεια, κατάφεραν να επιβιώσουν και να προσφέρουν στα παιδιά τους μιαν άλλη ζωή, εκείνη που οι ίδιες επιθυμούσαν αλλά ήξεραν ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να τη ζήσουν. Που δεν αφέθηκαν στη μοίρα τους αλλά αγωνίστηκαν, έκαναν λάθη, μάτωσαν, πόνεσαν οι ίδιες και προκάλεσαν πόνο, όμως πέτυχαν τον στόχο τους: να μη ζήσουν τα παιδιά τους τη ζωή που έζησαν εκείνες.

Ernaux

Η Ανί Ερνό γεννήθηκε στη Γαλλία το 1940. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Ρουέν και εργάστηκε ως καθηγήτρια στο Centre National d’ Enseignement par Correspondence. Έχει γράψει πολλά σύντομα αυτοβιογραφικά αφηγήματα. Το 1984 τιμήθηκε με το βραβείο Renaudot για το Ο τόπος και το 2008 με τo βραβεία Marguerite Duras για το βιβλίο της Τα χρόνια. Τα έργα της διδάσκονται στο γαλλικό σχολείο στο μάθημα της λογοτεχνίας.

Πολλές φορές κρίνουμε με ευκολία τη συμπεριφορά των ανθρώπων, χωρίς να προσπαθούμε να τους καταλάβουμε και χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το γεγονός ότι τα δεδομένα και τα ζητούμενα κάθε εποχής είναι εντελώς διαφορετικά. Οι ιδιαίτερες συνθήκες ζωής, η φτώχεια και το ένστικτο της επιβίωσης σμιλεύουν παράξενα τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Και συχνά επίσης, οι περίπλοκες οικογενειακές σχέσεις γεννούν αντιφατικά συναισθήματα, τα οποία, ευτυχώς, δεν μπορούν να καταλύσουν την αγάπη που συνοδεύει τους δεσμούς αίματος. Η συγγραφέας μιλάει με ειλικρίνεια για το χάσμα που μας χωρίζει από τους γονείς, ηλικιακό πάντα αλλά ενίοτε και κοινωνικό, για την αγάπη, που περιμένει και απαιτεί τα πάντα, που συχνά αμφισβητείται αλλά πάντα αποδεικνύεται παρούσα, για τον φανερό ή κρυφό ανταγωνισμό, για την απώλεια και τη μνήμη, και για το παρελθόν, με το οποίο είμαστε άρρηκτα δεμένοι και στο οποίο, εν τέλει, οφείλουμε αυτό που είμαστε.

Η μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη αποδίδει την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λόγου της συγγραφέα και αναδεικνύει τη ρεαλιστική απόδοση των εσωτερικών της συγκρούσεων.

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.


Ernaux exΜια γυναίκα
ANNIE ERNAUX
Μτφρ. ΡΙΤΑ ΚΟΛΑΪΤΗ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 112, τιμή εκδότη €9,90

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ANNIE ERNAUX

 

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Κανείς δεν ξέρει ότι γράφω για κείνην. Όμως δεν γράφω για κείνην, έχω μάλλον την εντύπωση ότι ζω μαζί της κάπου στο χρόνο, σε κάποιους τόπους, όπου η μητέρα μου ζει ακόμα. Όταν είμαι στο σπίτι, μου τυχαίνει να πέσω πάνω σε αντικείμενα που της ανήκαν, να προχτές, στη δαχτυλήθρα που την έβαζε πάντα στο στραβό –ύστερα από ένα ατύχημα στη σπαγγοποιία– δάχτυλό της. Και, ξάφνου, η πραγματικότητα του θανάτου της με κατακλύζει, επιστρέφω στον πραγματικό χρόνο, σ’ αυτόν όπου εκείνη δεν θα βρεθεί ποτέ πια. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το να “βγει” ένα βιβλίο μπορεί να μη σημαίνει τίποτα πέρα απ’ τον αμετάκλητο θάνατο της μητέρας μου».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

Για το μυθιστόρημα της Ελογκόσα Οσούντε [Eloghosa Osunde] «Αλήτες!» (μτφρ. Γιώργος -Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Διόπτρα). «Η πόλη στην οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, το Λάγος της Νιγηρίας, είναι κυριολεκτικά και πρόδηλα ο πρωταγωνιστής του μυθοπλαστικού σύμπαντος».

Γράφε...

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Ματιάς Ενάρ [Mathias Énard] «Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από το εξώφυλλο της κροατικής έκδοσης του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

Για το βιβλίο της Λέα Ούπι [Lea Ypi] «Ελεύθερη: Μεγαλώνοντας στο τέλος της Ιστορίας» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, η Λέα Ούπι με τη γιαγιά της. 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Οι άνθρωποι στι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές»: Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου στην Εθνική Βιβλιοθήκη

«Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές»: Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου, «Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές» που παρουσιάζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος είναι μια σύγχρονη ματιά πάνω στο θέμα της απώλειας και του πένθους. Η έκθεση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Φίλιππου Τσιμπόγλου (1956-2023).

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ