Annie Ernaux/ photo Catherine Hélie Gallimard

Για το αυτοβιογραφικό αφήγημα της Annie Ernaux «Μια γυναίκα» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Μεταίχμιο). (Κεντρική εικόνα: Annie Ernaux/ photo Catherine Hélie, Gallimard).

Της Χριστίνας Μουκούλη

Η απώλεια αγαπημένων προσώπων αποτελεί γεγονός ιδιαίτερης βαρύτητας για την πλειονότητα των ανθρώπων. Όμως είναι εντελώς διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο στέκεται ο καθένας απέναντί της, καθώς το αίσθημα της απώλειας εκθέτει τον άνθρωπο σε μια πρωτόγνωρη μοναξιά, η οποία ενεργοποιεί ποικίλες αντιδράσεις. Όταν, πριν από πολλά χρόνια, η συγγραφέας έχασε τον πατέρα της, έγραψε ένα αφήγημα στο οποίο περιέγραφε τη ζωή του, προσπαθώντας να γεφυρώσει το χάσμα που τους χώριζε και να του αποδώσει ό,τι δεν κατάφερε να του αποδώσει όσο εκείνος ήταν εν ζωή. Κάτι αντίστοιχο κάνει και σε αυτό το βιβλίο, το οποίο έγραψε μετά την απώλεια της μητέρας της.

«Πιστεύω ότι γράφω για τη μητέρα μου γιατί είναι η δική μου σειρά να τη φέρω στον κόσμο…Της άρεσε να προσφέρει σε όλους περισσότερα απ’ όσα έπαιρνε. Μήπως και η γραφή δεν είναι μια μορφή προσφοράς;»

Με ένα μικρό σε έκταση αλλά πολύ περιεκτικό κείμενο, η Ερνό ανατρέχει στο παρελθόν της μητέρας της, περιγράφοντας στιγμιότυπα της ζωής της από την παιδική ηλικία μέχρι τον θάνατό της, προσπαθώντας να καταλάβει τι την έκανε αυτή που ήταν: μια αγέρωχη, πρόσχαρη γυναίκα, που δεν φοβόταν τη δουλειά και πάσχιζε για το καλύτερο, με όποιον τρόπο εκείνη θεωρούσε σωστό. Βασισμένη σε διηγήσεις της μητέρας ή άλλων συγγενών, σε παλιές φωτογραφίες και κυρίως σε δικές της αναμνήσεις και βιώματα, μας παραδίδει τα κεφάλαια της ζωής της μητέρας της περιγράφοντάς τα σαν αλλεπάλληλες ταινίες μικρού μήκους από τις οποίες, μετά το μοντάζ, απομένουν μόνο τα πολύ σημαντικά μέρη.

Annie ernaux maman moi 728
Η συγγραφέας με τη μητέρα της το 1959 μπροστά από το οικογενειακό καφενείο στο Yvetot στη Νορμανδία. (Φωτογραφία από το προσωπικό αρχείο της Αννί Ερνώ / © Collection personnelle d’Annie Ernaux).
 

Η ζωή της μητέρας

Η μητέρα ως παιδί, με γονείς εργάτες, οι οποίοι μεγαλώνουν με πολλές δυσκολίες τα έξι παιδιά τους.

Η μητέρα μεγαλώνοντας, περνά μια εφηβεία κάθε άλλο παρά ονειρική. Στα δώδεκα παρατάει το σχολείο, αρχίζει να εργάζεται διαδοχικά σε διάφορα εργοστάσια κι ονειρεύεται να γίνει πωλήτρια.

H Ερνό ανατρέχει στο παρελθόν της μητέρας της, περιγράφοντας στιγμιότυπα της ζωής της από την παιδική ηλικία μέχρι τον θάνατό της, προσπαθώντας να καταλάβει τι την έκανε αυτή που ήταν: μια αγέρωχη, πρόσχαρη γυναίκα, που δεν φοβόταν τη δουλειά και πάσχιζε για το καλύτερο, με όποιον τρόπο εκείνη θεωρούσε σωστό.

Η μητέρα ως ενήλικη, καταφέρνει να κάνει έναν καλό γάμο και προσπαθεί να βρει τη θέση της στον νέο κόσμο που ανοίγεται μπροστά της. Κυρίαρχο μέλημά της να παρέχει στην κόρη της μόρφωση και υλικά αγαθά, για να μη μειονεκτεί εκείνη απέναντι στους συνομηλίκους της. Έρχεται όμως η εφηβεία της κόρης, οι συγκρούσεις με τους γονείς, η αυστηρότητα από τη μεριά της μητέρας και οι απαγορεύσεις της, οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα να αμφισβητείται η αγάπη και το ενδιαφέρον της.

Η μητέρα που αρχίζει να γερνά. Μετά τον θάνατο του συζύγου μένει μόνη και, αργότερα, λίγο πριν από το τέλος, βρίσκεται σε προχωρημένη άνοια και αδυνατεί να επικοινωνήσει.

Συναισθήματα

Η συγγραφέας μεταπλάθει σε λέξεις και αποτυπώνει, στο συγκεκριμένο αφήγημα, όλα τα συναισθήματα που τη συνδέουν με τη μητέρα της. Μια παλέτα αντιφατικών κι αντικρουόμενων συναισθημάτων, αυξομειούμενης έντασης και πολλών αποχρώσεων. Η αρχική αγάπη και ο θαυμασμός προς τη μητέρα, στην εφηβεία μετατρέπεται σε θυμό και αμφισβήτηση. Ακολουθεί η απομάκρυνση λόγω σπουδών, εργασίας και γάμου της κόρης, που συνοδεύεται και από συναισθηματική αποστασιοποίηση. Τα αρνητικά συναισθήματα ακολουθούνται από ενοχές που είναι αβάσταχτες μετά την απώλεια της μητέρας. Με το αφήγημα αυτό γίνεται μια προσπάθεια αποδοχής αρχικά του γεγονότος του θανάτου της και στη συνέχεια κατανόησης της συμπεριφοράς και του τρόπου ζωής της. Με γλώσσα απλή, χωρίς τίποτα να περισσεύει, τίποτα να βαραίνει, αφού το ειδικό βάρος των συναισθημάτων που περιγράφει είναι ήδη αρκετό.

Κι αν ποτέ δεν αναφέρεται το όνομα της μητέρας, είναι γιατί δεν χρειάζεται. Στη θέση αυτής της μητέρας βρίσκονται χιλιάδες άλλες μητέρες που λειτούργησαν με τον ίδιο τρόπο. Που ξεκίνησαν από τη φτώχεια και την ανέχεια, κατάφεραν να επιβιώσουν και να προσφέρουν στα παιδιά τους μιαν άλλη ζωή, εκείνη που οι ίδιες επιθυμούσαν αλλά ήξεραν ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να τη ζήσουν. Που δεν αφέθηκαν στη μοίρα τους αλλά αγωνίστηκαν, έκαναν λάθη, μάτωσαν, πόνεσαν οι ίδιες και προκάλεσαν πόνο, όμως πέτυχαν τον στόχο τους: να μη ζήσουν τα παιδιά τους τη ζωή που έζησαν εκείνες.

Ernaux

Η Ανί Ερνό γεννήθηκε στη Γαλλία το 1940. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Ρουέν και εργάστηκε ως καθηγήτρια στο Centre National d’ Enseignement par Correspondence. Έχει γράψει πολλά σύντομα αυτοβιογραφικά αφηγήματα. Το 1984 τιμήθηκε με το βραβείο Renaudot για το Ο τόπος και το 2008 με τo βραβεία Marguerite Duras για το βιβλίο της Τα χρόνια. Τα έργα της διδάσκονται στο γαλλικό σχολείο στο μάθημα της λογοτεχνίας.

Πολλές φορές κρίνουμε με ευκολία τη συμπεριφορά των ανθρώπων, χωρίς να προσπαθούμε να τους καταλάβουμε και χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το γεγονός ότι τα δεδομένα και τα ζητούμενα κάθε εποχής είναι εντελώς διαφορετικά. Οι ιδιαίτερες συνθήκες ζωής, η φτώχεια και το ένστικτο της επιβίωσης σμιλεύουν παράξενα τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Και συχνά επίσης, οι περίπλοκες οικογενειακές σχέσεις γεννούν αντιφατικά συναισθήματα, τα οποία, ευτυχώς, δεν μπορούν να καταλύσουν την αγάπη που συνοδεύει τους δεσμούς αίματος. Η συγγραφέας μιλάει με ειλικρίνεια για το χάσμα που μας χωρίζει από τους γονείς, ηλικιακό πάντα αλλά ενίοτε και κοινωνικό, για την αγάπη, που περιμένει και απαιτεί τα πάντα, που συχνά αμφισβητείται αλλά πάντα αποδεικνύεται παρούσα, για τον φανερό ή κρυφό ανταγωνισμό, για την απώλεια και τη μνήμη, και για το παρελθόν, με το οποίο είμαστε άρρηκτα δεμένοι και στο οποίο, εν τέλει, οφείλουμε αυτό που είμαστε.

Η μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη αποδίδει την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λόγου της συγγραφέα και αναδεικνύει τη ρεαλιστική απόδοση των εσωτερικών της συγκρούσεων.

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός.


Ernaux exΜια γυναίκα
ANNIE ERNAUX
Μτφρ. ΡΙΤΑ ΚΟΛΑΪΤΗ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 112, τιμή εκδότη €9,90

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ANNIE ERNAUX

 

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Κανείς δεν ξέρει ότι γράφω για κείνην. Όμως δεν γράφω για κείνην, έχω μάλλον την εντύπωση ότι ζω μαζί της κάπου στο χρόνο, σε κάποιους τόπους, όπου η μητέρα μου ζει ακόμα. Όταν είμαι στο σπίτι, μου τυχαίνει να πέσω πάνω σε αντικείμενα που της ανήκαν, να προχτές, στη δαχτυλήθρα που την έβαζε πάντα στο στραβό –ύστερα από ένα ατύχημα στη σπαγγοποιία– δάχτυλό της. Και, ξάφνου, η πραγματικότητα του θανάτου της με κατακλύζει, επιστρέφω στον πραγματικό χρόνο, σ’ αυτόν όπου εκείνη δεν θα βρεθεί ποτέ πια. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το να “βγει” ένα βιβλίο μπορεί να μη σημαίνει τίποτα πέρα απ’ τον αμετάκλητο θάνατο της μητέρας μου».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ