kaneis den anabe ta fota kentriki

Για τη συλλογή διηγημάτων του Felisberto Hernandez «Κανείς δεν άναβε τα φώτα» (μτφρ. - επίμ.: Γεωργία Ζακοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), του θεωρούμενου ως πατριάρχη του Μαγικού Ρεαλισμού. 

Του Φώτη Καραμπεσίνη

Όταν ολοκλήρωσα τη μικρή αυτή συλλογή διηγημάτων του Ουρουγουανού συγγραφέα Φελισμπέρτο Ερνάντες και διάβασα την ταπεινή του βιογραφία, τότε μόνο έδωσα προσοχή στη δεύτερη, αλλά εξίσου σημαντική, ιδιότητά του ως πιανίστα. Μόνο τότε το παζλ ολοκληρώθηκε εντός μου και το γραπτό του απέκτησε νόημα και συνοχή. Θεωρούμενος ως πατριάρχης του λεγόμενου Μαγικού Ρεαλισμού (διάτρητη ομπρέλα που σκιάζει άνισους επιγόνους, συχνά στα όρια του πνευματώδους κιτς, έρμαιο του hype που του έδωσε πνοή εκεί κάπου στα 80's), o Ερνάντες αποδεικνύει τον κανόνα (μα και τον Κανόνα) που δηλώνει απερίφραστη προτίμηση στο αρχέτυπο και σπανίως στους επιγόνους.

Αν θεωρήσουμε πως ο μαγικός ρεαλισμός χαρακτηρίζεται σε σημαντικό βαθμό από την εισβολή του φανταστικού/μυθολογικού στοιχείου στην καθημερινότητα, προσδίδοντας ταυτόχρονα αληθοφάνεια στο πρώτο σκέλος, τότε ο Ερνάντες εμπίπτει στην κατηγορία αυτή. Εντούτοις, δεν είναι το genre που δίνει υπόσταση και καλύπτει με την ασάφειά του τον συγγραφέα, αλλά ο συγγραφέας που οριοθετεί και προσδίδει κύρος στο νεότευκτο –για την εποχή εκείνη– είδος. Η συλλογή αυτή μας αποδεικνύει του λόγου το ασφαλές.

Ο πιανίστας, για να επανέλθουμε, Ερνάντες καταλαμβάνει τη σκηνή από τις εναρκτήριες παραγράφους και συνεχίζει ως το τέλος, εκεί που ο συγγραφέας ξαποσταίνει, αφήνοντας δημιουργικό χώρο. Οι δύο μαζί, στις κορυφαίες τους στιγμές, μεγαλουργούν, προσφέροντας στον αναγνώστη μια αναμφίβολα μουσικό-αναγνωστική εμπειρία που συνεχίζει να ηχεί και μετά το πέρας της ανάγνωσης. Δεδομένου πως οι μουσικές μου γνώσεις παραμένουν… ηχηρά απούσες, προσπάθησα ως αναγνώστης να ακροαστώ τον ήχο των λέξεων, προκειμένου να κατανοήσω τον αφηγηματικό τρόπο του συγγραφέα.

Ως γενική παρατήρηση σε όλα τα διηγήματα, η μυστική ζωή των αντικειμένων παρουσιάζεται εξίσου σημαντική με εκείνη των ανθρώπων. Ο συγγραφέας μοιράζει ισόποσα και ισορροπημένα το ενδιαφέρον του μεταξύ των ηρώων και των αντικειμένων που τους περιβάλλουν.

Ως γενική παρατήρηση σε όλα τα διηγήματα, η μυστική ζωή των αντικειμένων παρουσιάζεται εξίσου σημαντική με εκείνη των ανθρώπων. Ο συγγραφέας μοιράζει ισόποσα και ισορροπημένα το ενδιαφέρον του μεταξύ των ηρώων και των αντικειμένων που τους περιβάλλουν. Συχνότερα τα αντικείμενα αποκτούν σημαντικές διαστάσεις, παίρνουν βάρος και ουσία, δείχνοντας να απορροφούν τις ιδιότητες, τα συναισθήματα των έμψυχων εμπλεκόμενων και στη συνέχεια να τα αντανακλούν επάνω στα πρόσωπα, προσδίδοντας στις τελούμενες πράξεις ένα ονειρικό λούστρο. Είναι δε τόσο ικανός ο Ερνάντες στο παιχνίδι της προβολής και ενδοβολής, ώστε η συνεχής αυτή μετάβαση τελείται τόσο ομαλά και μουσικά μεταξύ των προτάσεων, με συνέπεια ο αναγνώστης κυριολεκτικά να… αλλάζει πόδι στον αέρα (χαλαρή χορογραφία), ώστε να παρακολουθήσει το νήμα της αφήγησης.

Δεν είμαι στο ελάχιστο συγγραφέας για να γνωρίζω πώς μπορεί να υλοποιηθεί αυτή η «χοροπηδηχτή ζεύξη» (αν είναι δόκιμος αυτός ο λεκτικός συνδυασμός), αλλά περί αυτού πρόκειται και το κατανοείς εκ των υστέρων αφού πρώτα το έχεις θαυμάσει. Αυτή, ας το ξαναπούμε, είναι η θαυμαστή λειτουργία της λογοτεχνίας: οι εκ του… ανασφαλούς αφηγηματικές μετατοπίσεις που κλυδωνίζουν την αιώρα του κοιμώμενου αναγνώστη, υποχρεώνοντάς τον να βγει από τη νάρκη του για να ακολουθήσει τον βηματισμό.

felisberto hernandez

Ο Felisberto Hernandez (Φελισµπέρτο Ερνάντες) γεννήθηκε το 1902 στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης. Το πρώτο του βιβλίο είδε το φως το 1925, ενώ το 1942 ο Ερνάντες έκανε µεγάλη στροφή στη γραφή του µε δύο εκτεταµένα αυτοβιογραφικά αφηγήµατα. Η περίοδος όµως που τον ανέδειξε σ’ έναν από τους σηµαντικότερους συγγραφείς του φανταστικού διηγήµατος της Λατινικής Αµερικής ξεκίνησε το 1947 µε τη συλλογή “Nadie encendίa las lamparas και τελείωσε το 1960 µε τη συλλογή La casa inundada, της οποίας το οµώνυµο διήγηµα συµπεριλήφθηκε σε ανθολογία µε τα καλύτερα διηγήµατα του κόσµου. Ο Ερνάντες πέθανε το 1964 από λευχαιµία.

 

 

Ο συγγραφέας αφήνει εκούσια τον μίτο να χαθεί στον λαβύρινθο, καθώς αφουγκράζεται και καταγράφει με λέξεις τις αντηχήσεις περισσότερο παρά τις ίδιες τις φωνές. Όσα διαπερνούν το πέπλο της υλικότητας δείχνουν να τον απασχολούν περισσότερο: η λειτουργία του φωτός, οι σκιάσεις και τα χρώματα περιγράφουν, διαγράφουν, κυοφορούν. Οι άνθρωποι παραμένουν στο παρασκήνιο την ίδια στιγμή που τα αντικείμενα γύρω τους βγαίνουν από τις σκιές και αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο, επιβάλλοντας την παρουσία τους, αντανακλώντας τα συναισθήματα των ηρώων όσο ο συγγραφέας κρατάει τους τελευταίους σε επιβεβλημένη σιωπή.

Πλάγια, ευθεία, οι λέξεις οδηγούν σε άλλες λέξεις που διακλαδίζονται σε πυκνά πλέγματα – καθόλου δυσπρόσιτα νοητικά, πλην όμως απαιτητικά όσον αφορά την προσκόλληση του αναγνώστη στον υποδόριο σφυγμό του κειμένου. Ο συγγραφέας παρεκκλίνει ως επί το πλείστον, σύροντάς μας άκοντες στον φανταστικό του κόσμο που φαίνεται να κατοικείται από μοναχικά πλάσματα, αν και όντας τέτοια δεν δείχνουν να δυστυχούν. Αφήνονται –και στη συνέχεια εμείς– στην ανέμελη φαντασία τους, απολαμβάνοντας τους μαιάνδρους της σκέψης τους, σε έναν κυκεώνα δημιουργίας που παραμένει θελκτικός καίτοι άναρχος (ίσως εξαιτίας αυτού).

Κι αν αυτές οι παρατηρήσεις φαντάζουν γενικόλογες, ίσως αξίζει να σταθούμε σε κάποια από τα διηγήματα που απαρτίζουν τη συλλογή ετούτη. Στο «Εκτός από τη Χούλια» ο αφηγητής, προσκεκλημένος επιφανούς οικοδεσπότη, αποδέχεται το παιχνίδι του και εισέρχεται σε σκοτεινό τούνελ, επιχειρώντας μέσω της αφής να μαντέψει τα αντικείμενα που βρίσκονται σ' αυτό, παρουσία του πρώτου και κάποιων κυριών. Ολοκληρώνοντας το διήγημα ο συγγραφέας μάς προσφέρει το κλειδί της κατανόησης: να ψηλαφίσουμε προσεκτικά, προκειμένου να απολαύσουμε. Πλην όμως η κατανόηση δεν αποτελεί –και εδώ– προϋπόθεση για την απόλαυση: Αφέσου στο σκοτάδι, χρησιμοποίησε τις αισθήσεις σου, κράτα τις κεραίες σε εγρήγορση και μη φοβηθείς να ψηλαφίσεις εκεί που δεν βλέπεις.

Οφείλω, επίσης, να σταθώ λίγο στην κορυφαία, κατά τη γνώμη μου, στιγμή του βιβλίου: στο εντυπωσιακό «Οι δύο ιστορίες». Ομολογώ πως έπρεπε να το διαβάσω τρεις συνεχόμενες φορές για να το αφομοιώσω (αν όχι απαραίτητα να το αποκρυπτογραφήσω). Στο εν λόγω, ο συγγραφέας γνωρίζει έναν νεαρό φέρελπι συγγραφέα που επιχειρεί να γράψει για τον έρωτά του – ξεκινά και στην πορεία σταματά, προσφέροντας το έναυσμα στον Ερνάντες να συνεχίσει ή να ξεκινήσει (ουδεμία σημασία έχει). Ο Ερνάντες χρησιμοποιεί το πλαίσιο αυτό για να μιλήσει για τη δημιουργία, για τη μνήμη και τα αντικείμενα (σημασία έχει να γράφεις και να αγαπάς – όχι απαραίτητα μ' αυτή τη σειρά).

Το πετυχαίνει με παρεκβάσεις εντός της υπόθεσης που τη διαρρηγνύουν, την αποδομούν και την εμπλουτίζουν με πάθος (οι εβόλιμες 3 ιστορίες). Ο αναγνώστης δεν έχει παρά να ακολουθήσει τον ασταθή βηματισμό σε βρεγμένο έδαφος που σβήνει τόσο εύκολα όσο επώδυνα έχει δημιουργηθεί. Αν όμως σταθεί εκεί έχει χάσει το παιχνίδι, το γραπτό τού έχει ξεφύγει δια παντός. Οφείλει λοιπόν να αφεθεί, να πάρει βαθιά ανάσα και να βουτήξει στο υδαρές και διάτρητο αφήγημα που αργοσαλεύει, κυματίζει και υποχωρεί κάτω από τα πόδια του. Εκεί βέβαια, στο φευγαλέο, το απροσδιόριστο, το κρυφό σε κοινή θέα, βρίσκεται η όποια απάντηση, η κάποια λύση ενός μυστηρίου που δεν έχει σκοπό να αποκαλυφθεί, αλλά να αποτελέσει έναυσμα ανάγνωσης μακράς διάρκειας.

Όλα δείχνουν καλύτερα στο ημίφως, με τις σκιές, με τα αγάλματα, τα δέντρα, τα πουλιά και τα λοιπά κυήματα της φαντασίας του Ερνάντες. Αυτή είναι η ζωή που επιθυμούμε ως αναγνώστες, αυτή αναζητούμε ανοίγοντας ένα βιβλίο, σ' αυτή επανερχόμαστε αέναα.

Κατανοώ γιατί ο Ερνάντες ενέπνευσε τους stars του Oulipo: η εμμονή με την κρυφή ζωή των αντικειμένων πιθανώς επηρέασε τον Περέκ στη «Ζωή: Οδηγίες χρήσης», σαφέστατα και τον Καλβίνο. Από την άλλη, ως θαυμαστής εμφανίστηκε ο Κορτάσαρ – διόλου τυχαία, δεδομένου ότι οι σκέψεις στα γραπτά του Ερνάντες χοροπηδούν ολόγυρα, συχνά άναρχα, με ρυθμό όμως και βηματισμό.

Κάτι εξίσου προφανές είναι ότι δεν πρόκειται να μάθουμε τίποτα –θα λυπήσω ξανά τον χρησιμοθήρα αναγνώστη– για το Μοντεβιδέο ή την Ουρουγουάη από το βιβλιαράκι ετούτο. Ό,τι διαβάζουμε θα μπορούσε να έχει συμβεί σε κάποιο προάστιο της Αθήνας ή του Ρέικιαβικ (χωρίς την κατανάλωση μάτε, δυστυχώς!). Όποιος επιθυμεί να μάθει κάτι περισσότερο για τις χώρες αυτές, μπορεί να ανατρέξει σε κάποιο βιβλίο ιστορίας. Η λογοτεχνία του Ερνάντες είναι εξαίσια αυτοαναφορική, εξαιρετικά κλειστοφοβική, εξόχως αντικοινωνική και ελαφρώς μισάνθρωπη. Εν ολίγοις, πραγματική λογοτεχνία, όχι παροχή υπηρεσιών γραπτού λόγου.

Κλείνοντας το μικρό αυτό βιβλίο σκέφτηκα ότι στο τέλος του φερώνυμου διηγήματος όντως κανείς δεν εμφανίστηκε να ανοίξει τα φώτα. Μετά αναλογίστηκα πως όλα δείχνουν καλύτερα στο ημίφως, με τις σκιές, με τα αγάλματα, τα δέντρα, τα πουλιά και τα λοιπά κυήματα της φαντασίας του Ερνάντες. Αυτή είναι η ζωή που επιθυμούμε ως αναγνώστες, αυτή αναζητούμε ανοίγοντας ένα βιβλίο, σ' αυτή επανερχόμαστε αέναα. Την άλλη, αυτή που αποκαλούν πραγματική, την αφήνουμε σε εκείνους που έχουν ανάγκη τα φώτα ορθάνοιχτα και τα μάτια κλειστά.

* Ο ΦΩΤΗΣ ΚΑΡΑΜΠΕΣΙΝΗΣ είναι πτυχιούχος Αγγλικής Φιλολογίας. Διαχειρίζεται το βιβλιοφιλικό blog Αναγνώσεις.

Στην κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από τον πίνακα The Daisy Dolls – A Homage to Felisberto Hernandez της Claudia Daniels (2012).


HernandezΚανείς δεν άναβε τα φώτα
Felisberto Hernandez
Μτφρ. Γεωργία Ζακοπούλου
Μεταίχμιο 2020
Σελ. 208, τιμή εκδότη €13,30 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ FELISBERTO HERNANDEZ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Venturini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ