branko

Της Έλενας Χουζούρη

Έχω την πεποίθηση ότι από τους Σέρβους συγγραφείς εκτός από την απόλαυση της ανάγνωσης παίρνουμε και μαθήματα «δημιουργικής γραφής! Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που κυκλοφορεί στα ελληνικά ένα σερβικό μυθιστόρημα. 

Στη γραμμή του μοντερνισμού απαρέγκλιτα οι περισσότεροι -ο νομπελίστας Ίβο Άντριτς ανήκει μάλλον στην μειοψηφία των ρεαλιστών της παλιάς γενιάς- με άμεσες τις γαλλικές υπερεαλιστικές επιδράσεις του μεσοπολέμου και με απευθείας επαφές με τους Ευρωπαίους νεωτεριστές, οι Σέρβοι συγγραφείς δεν καταδέχτηκαν ποτέ να υπογράψουν τις απλοικές συνταγές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, άλλωστε στην πάλαι ποτέ τιτοική κραταιά Γιουγκοσλαβία φυσούσε ένας πιο φιλελεύθερος αέρας [αρκεί να μην ρίπιζε κατευθείαν το πρόσωπο του Αρχηγού]. Έτσι μπόρεσαν να επιζήσουν και να δημιουργήσουν σπουδαιότατοι συγγραφείς όπως ο Μέσα Σελίμοβιτς, ο Μίλοραν Πάβιτς, ο Ντανίλο Κις, και άλλοι νεώτεροι. Στους τελευταίους, - τους γεννημένους δηλαδή από τη δεκαετία του 1950 και μετά- ανήκει και ο Ντράγκαν Βέλικιτς [Βελιγράδι, 1953] ο οποίος εκτός από το γεγονός ότι τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δέκα γλώσσες και ότι θεωρείται από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους συγγραφείς της Κεντρικής Ευρώπης [βραβείο Mitteleuropa 2008] υπήρξε και σφροδρός πολέμιος της μοιραίας για την Γιουγκοσλαβία μιλοσεβικικής εποχής. Συντάκτης και αρθρογράφος των εκδόσεων του περίφημου αντιμιλοσεβικικού Radio B92.

O ήρωας του πάντως στο «Ρωσικό παράθυρο» είναι ένας 25άρης ακριβώς εκείνης της εποχής. Μην φαντασθείτε όμως ότι ο Βέλικιτς τον βάζει να παρακολουθεί τις αμερικάνικες βόμβες να διαλύουν το κέντρο του Βελιγραδίου και να ορκίζεται αιώνια εκδίκηση. Όχι βέβαια. Άλλωστε κανένας σημαντικός Σέρβος συγγραφέας δεν θα καταδεχόταν να περιγράψει με τέτοιο χοντροκομμένο ρεαλισμό όσα οδυνηρά συνέβησαν το 1999 στη πατρίδα του. O Βέλικιτς πιστός στα δόγματα του νεωτερισμού δημιουργεί έναν νεαρό ήρωα που αμφιβάλλει για τα πάντα, αναρωτιέται για τα πάντα, ψάχνει διαρκώς αντιστοιχίες ανάμεσα στην προσωπική του ιστορία και στις ιστορίες των άλλων, προσπαθεί να αποφασίσει ποιον δρόμο θα ακολουθήσει και στην προσπάθειά του αυτή δεν αφήνει δρόμο για δρόμο που να μην τον πάρει.. Το σπουδαιότερο, ο Ρούντι Στούπαρ, από τα 19 του χρόνια που φεύγει από την γενέτειρά του, μια μουντή πληκτική κωμόπολη της Βοιβοντίνας για να πάει στο Βελιγράδι και από εκεί στη Βουδαπέστη, στο Μόναχο, στο Αμβούργο και να επιστρέψει στο Βελιγράδι 25άρης πια, προσπαθεί να καταλάβει ποιος είναι ο Ρούντι Στούπαρ και πώς θα νοηματοδοτήσει αυτό το όνομα και φυσικά τον άνθρωπο που το φέρει. Από την άποψη αυτή το μυθιστόρημα του Βέλικιτς μπορεί να διαβαστεί σαν μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Αλλά και σαν μυθιστόρημα περιπλάνησης. Ακόμα και σαν μυθιστόρημα αυτογνωσίας.

Ο Ρούντι ξεκινά τις εσωτερικές του αναζητήσεις και τις εξωτερικές του περιπλανήσεις μετά την αποτυχία του στις εξετάσεις της Ακαδημίας Θεάτρου στο Βελιγράδι. Τι είναι όμως η υποκριτική; Ένας άλλος τρόπος να βιώνουμε μέσα από τους ρόλους την πολλαπλότητα του εαυτού μας; Αλλά και η ζωή δεν είναι ρόλοι που εναλλάσσονται; Ποιοι είμαστε; Εμείς μόνοι μας ή όλοι οι άλλοι; Μήπως στα βάθη της συνείδησής μας κινείται ένας ολόκληρος στρατός συνομιλητών; Μήπως αποτελούμαστε από τις λεπτομέρειες αλλότριων ιστοριών που διασταυρώνονται με τη δική μας; Στη βάση αυτών των κομβικών ερωτημάτων προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό του και να περάσει στην ενηλικίωση ο ήρωας του Βέλικιτς. Πώς όμως; O Σέρβος συγγραφέας οικοδομεί έναν, κυριολεκτικά, αφηγηματικό λαβύρινθο μέσα στον οποίο διαδραματίζεται τόσο η ιστορία του ήρωα όσο και οι ιστορίες των άλλων που εκείνος «ακούει» και εγκιβωτίζει μέσα στην δική του. Η αφηγηματική φωνή του ήρωα εμφανίζεται είτε να υποδύεται τις φωνές των άλλων τους οποίους κατά τις περιπλανήσεις του ανά τις κεντροευρωπαικές πόλεις συναντά, είτε να λειτουργεί ως φόντο χάριν των ενδοδιηγητικών αφηγηματικών φωνών. Δημιουργείται έτσι ένα αφηγηματικό παζλ που γίνεται ακόμη εντονότερο χάρη στην προυστική προσήλωση του συγγραφέα στην λεπτομέρεια.

Ένας ακόμη, άλλωστε, χαρακτηρισμός που θα μπορούσε να δοθεί στο μυθιστόρημα του Βέλικιτς είναι «μυθιστόρημα της λεπτομέρειας», με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας ιδιαίτερης γλωσσικής ποιητικής αλλά και μιας εξαιρετικής ατμόσφαιρας αποχρώσεων. Επιπρόσθετο στοιχείο: η δυνατή κειμενική παρουσία των πόλεων που λειτουργούν όχι απλώς ως σκηνικά αλλά συμμετέχουν στην αφήγηση. Νόβι-Σαντ, Βελιγράδι, Βουδαπέστη, Μόναχο, Αμβούργο είναι πόλεις με ιδιαίτερες συνδηλώσεις τόσο για την ασταθή προσωπική ζωή του ήρωα όσο και την ίδια την μεγάλη Ιστορία της mittleuropa. Ιδιαίτερα Βελιγράδι και Βουδαπέστη –στο οποίο καταφεύγει ο ήρωας για να μην στρατευθεί και όπου τον βρίσκουν οι βομβαρδισμοί του ’99- είναι δυο κομβικές πόλεις για την Ιστορία της περιοχής από τη δεκαετία του 1940 έως στα τέλη του 20ου αιώνα. Ο ήρωας παρακολουθεί τους βομβαρδισμούς εναντίον της τότε γιουγκοσλαβικής πρωτεύουσας από την ουγγρική τηλεόραση, πληροφορίες έρχονται στ αυτιά του για δεκάδες χιλιάδες Σέρβους πρόσφυγες [και όχι «μετανάστες» που διάβασα στο βιβλίο] που καταφθάνουν στη Βουδαπέστη. Το Βελιγράδι καταγράφεται ως «σερβική Καζαμπλάνκα» σε άμεσο παραλληλισμό με την γνωστή κινηματογραφική. Κι όταν μετά από τις αλλεπάλληλες περιπλανήσεις του ο ήρωας επιστρέφει στο Βελιγράδι, έχει μετατραπεί σε μια κιβωτό φωνών, ακουσμάτων, πνευματικών και σωματικών συνομιλιών και συνευρέσεων, και πάνω απ’ όλα ιστοριών. Η πνευματική και σωματική ενηλικίωση του Ρούντι Στούπαρ ολοκληρώνεται με την ανακάλυψη του μοναδικού δρόμου που από εδώ και πέρα είναι προορισμένος να ακολουθήσει: Να γράφει ιστορίες, να γίνει συγγραφέας.

Το «Ρωσικό παράθυρο» είναι ένα μαγευτικό, απολαυστικό μυθιστόρημα με πολλαπλές αναγνώσεις, όχι όμως εύκολο σε όσους έχουν συνηθίσει στην γρήγορη δράση και στον ακόμη πιο γρήγορο και αποσπασματικό διάλογο [άσε που οι διάλογοι δεν περισσεύουν]. Σίγουρα δεν είναι μυθιστόρημα… ύπνου, το αντίθετο μάλιστα. Η μεταφράστρια Μαρία Κεσίνη, εκτός από κάποιος ελάχιστες παρεκτροπές, κατόρθωσε να σταθεί στο ύψος των υψηλών γλωσσικών απαιτήσεων του μυθιστορήματος.

 

info

Dragan Velikic, "Ρωσικό παράθυρο" [εκδ. Κονιδάρης] σελ. 525

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

Για το μυθιστόρημα της Ελογκόσα Οσούντε [Eloghosa Osunde] «Αλήτες!» (μτφρ. Γιώργος -Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Διόπτρα). «Η πόλη στην οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, το Λάγος της Νιγηρίας, είναι κυριολεκτικά και πρόδηλα ο πρωταγωνιστής του μυθοπλαστικού σύμπαντος».

Γράφε...

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Ματιάς Ενάρ [Mathias Énard] «Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από το εξώφυλλο της κροατικής έκδοσης του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

Για το βιβλίο της Λέα Ούπι [Lea Ypi] «Ελεύθερη: Μεγαλώνοντας στο τέλος της Ιστορίας» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, η Λέα Ούπι με τη γιαγιά της. 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Οι άνθρωποι στι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ