alt

Για το μυθιστόρημα του Albert Cohen «Σολάλ» (μτφρ. – σημ. – επίμ.: Οντέτ Βαρών-Βασάρ, εκδ. Εξάντας)

Της Νίκης Κώτσιου

Εξέχουσα μορφή των γαλλικών γραμμάτων, ο ελληνοεβραϊκής καταγωγής Αλμπέρ Κοέν (1895-1981) που έλαβε τελικά ελβετική υπηκοότητα, έγραψε μόνο στα γαλλικά παραδίδοντας σπουδαίο έργο με καίρια συμβολή στη διερεύνηση της εβραϊκότητας ως φυλετικής ταυτότητας και ευρύτερης κοσμοαντίληψης. Αποτυπώνοντας ανάγλυφα τη μεσογειακή, εβραϊκή κουλτούρα μέσα στη γαλλόφωνη λογοτεχνία επιβάλλει και επικυρώνει την εβραϊκή παρουσία με τον πιο εμπνευσμένο και αριστοτεχνικό τρόπο μέσ' από έργα, που εγγράφονται στο πάνθεον των κλασικών. Γεννημένος στην Κέρκυρα από εβραίους γονείς, διατηρεί μνήμες από την ανθρωπογεωγραφία και το ελληνικό τοπίο, που όμως η λογοτεχνική του φαντασία μετουσιώνει σε μια άλλης τάξεως πραγματικότητα. Η κοινότητα των σεφαραδιτών εβραίων, με την ιδιομορφία της ξεχωριστής κουλτούρας και κοσμοθέασης, κατέχει περίοπτη θέση στη λογοτεχνία του και είναι η σταθερά που επανέρχεται στη γραφή του.

Γεννημένος στην Κέρκυρα από εβραίους γονείς, διατηρεί μνήμες από την ανθρωπογεωγραφία και το ελληνικό τοπίο, που όμως η λογοτεχνική του φαντασία μετουσιώνει σε μια άλλης τάξεως πραγματικότητα. Η κοινότητα των σεφαραδιτών εβραίων, με την ιδιομορφία της ξεχωριστής κουλτούρας και κοσμοθέασης, κατέχει περίοπτη θέση στη λογοτεχνία του και είναι η σταθερά που επανέρχεται στη γραφή του.

Στο Σολάλ (1930), που ανήκει στα μείζονα έργα του Κοέν κι ένα μέρος του εξελίσσεται στην Κεφαλονιά, αυτή η κοινότητα δίνει τον τόνο και παρεμβαίνει σε κρίσιμες στιγμές κατευθύνοντας την τροπή της ιστορίας. Εμβληματικές παρουσίες είναι οι πέντε θείοι του πρωταγωνιστή, επονομαζόμενοι σκωπτικά και Γενναίοι, που συμπυκνώνουν και αποκρυσταλλώνουν πάνω τους τον πολυσχιδή εβραίο της διασποράς, έναν τύπο που αποδίδεται από τον συγγραφέα με σπαρταριστές σατιρικές πινελιές αλλά και με άφθονη στοργή. Οι Γενναίοι, μέσ' από τις αντιφάσεις και τις πολύπτυχες προσωπικότητές τους, αποτυπώνουν κωμικά το στερεότυπο του εβραίου και ισοφαρίζουν με τα εξωφρενικά καμώματά τους το υπερβολικό δράμα της πλοκής χαρίζοντας ένα αίσθημα ισορροπίας.

Γιος του ραβίνου της Κεφαλονιάς, ο πρωταγωνιστής Σολάλ είναι ένα νεαρό αγόρι που προκαλεί αίσθηση με την ομορφιά και την εξυπνάδα του. Σε ηλικία μόλις 16 ετών γοητεύει τη γυναίκα του Γάλλου πρόξενου και διαφεύγει μαζί της στην Ιταλία. Από κει και πέρα, ανοίγεται μπροστά του ο δρόμος για τη δύση και για την κατάκτησή της, «έξω από το πλαίσιο της εβραϊκής κοινότητας, υπερβαίνοντας το φραγμό και την επιταγή της ενδογαμίας». Ταγμένος στην περιπέτεια και την περιπλάνηση, ο Σολάλ ερωτεύεται παράφορα και αχαλίνωτα προκαλώντας πάθη και σκάνδαλα. Δίνεται στον έρωτα ολόψυχα και μετέχει σε μια ερωτική οδύσσεια γεμάτη ένταση. Οι αριστοκράτισσες ερωμένες του, όλες ευρωπαίες, έχουν πρόσβαση σε υψηλά κλιμάκια εξουσίας και τον οδηγούν σε αξιώματα και τιμές. Ο Σολάλ δε διστάζει να αφεθεί στον έρωτα. Ερωτεύεται σα να μην υπάρχει αύριο και δεν αναγνωρίζει όρια κι απαγορεύσεις. Οι παραφορές του είναι παροιμιώδεις και οι αβρές ερωμένες παρασύρονται μαζί του σε μια δίνη πρωτόγνωρων συγκινήσεων. Μεγάλης έντασης αλλά μάλλλον σύντομης διάρκειας, τα θυελλώδη αυτά αισθήματα κάποια στιγμή υποχωρούν για να αναζωπυρωθούν και πάλι στη συνέχεια με κάποια άλλη αφορμή. Με την ορμή που τον διακρίνει, ο Σολάλ γίνεται, στο μεταξύ, βουλευτής και μετέπειτα υπουργός αλλά παράλληλα βιώνει έναν εσωτερικό διχασμό, που τον σπαράσσει.

Καθώς ωριμάζει, αρχίζει να τον απασχολεί όλο και περισσότερο η μοίρα του κατατρεγμένου του λαού, που αυτός, πολιτογραφημένος ευρωπαίος πια, έχει απαρνηθεί. Η επεισοδιακή επίσκεψη των θείων του από τη μακρινή Κεφαλονιά των παιδικών του χρόνων αναζωπυρώνει το εβραϊκό στοιχείο μέσα του και τον οδηγεί σε μια ριζική αναθεώρηση της μέχρι τότε στάσης του. Οι εβραϊκές καταβολές του, που απωθούσε και ξεχνούσε, γίνονται αίφνης ο πιο καίριος προβληματισμός του και τον προσανατολίζουν σε μια καινούρια αυτοσυνείδηση. Αυτό που προέχει πια είναι να διασώσει τον εβραϊκό του πυρήνα και να περιφρουρήσει αυτήν την αρχέγονη ταυτότητα, που του δίνει υπόσταση.

alt
Ο Αλμπέρ Κοέν γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1895. Το
1914 πηγαίνει στη Γενεύη για να παρακολουθήσει
σπουδές νομικής και φιλολογίας. Το 1919 αποκτά την
ελβετική υπηκοότητα. Με την κήρυξη του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου καταφεύγει στο Μπορντό και στη συνέχεια
στο Λονδίνο. Εκ μέρους της «Εβραϊκής Επιτροπής για
την Παλαιστίνη» του ανατίθεται να αναλάβει την
επικοινωνία με τους εκπροσώπους των εξόριστων
εβραϊκών κοινοτήτων. Το 1947 επιστρέφει στη Γενεύη
και λίγα χρόνια αργότερα (το 1957), αρνείται να
αναλάβει τη θέση του πρέσβη του Ισραήλ για να
αφοσιωθεί στο συγγραφικό του έργο. Tο πρώτο του
βιβλίο εκδίδεται από τις εκδόσεις Gallimard, εμφανίζεται
στην εκπομπή του Bernard Pivot στην τηλεόραση και
το περιοδικό «Magazine Litteraire» του αφιερώνει
το εξώφυλλο ενός τεύχους του. Πεθαίνει στη Γενεύη
στις 17 Οκτωβρίου 1981.


Στην πορεία του προς την κατάκτηση της κορυφής, ο Σολάλ έδειξε τόλμη και αποφασιστικότητα. Η αναμφίβολη ευφυία του και το επικοινωνιακό του ταλέντο έπαιξαν ρόλο στην αναρρίχησή του, ενώ οι παθιασμένοι έρωτες του έδωσαν την αναγκαία προωθητική δύναμη και το καύσιμο για να προχωρήσει άφοβα προς τον σκοπό του. Οι γυναίκες που συνάντησε, του παρείχαν απλόχερα αγάπη και αποδοχή, μολονότι ήταν ένας ξένος, και τον έκαναν κοινωνό, μέτοχο και τέκνο της δυτικής κουλτούρας, που πάντα θαύμαζε από τη θέση του «άλλου».

Ωστόσο, η βαριά μοίρα της εβραϊκότητας ποτέ δεν σβήνει από μέσα του και από ένα σημείο και μετά, γίνεται η μόνιμη έγνοια του. Η διαχείριση μιας ταυτότητας με αντιθετικά και συγκρουόμενα στοιχεία είναι η πρόκληση που θέτει σε δοκιμασία την προσωπικότητα του Σολάλ. Απέναντι στον λαό του νιώθει ενίοτε ένοχος ή υπόλογος και προσπαθεί να αντισταθμίσει με προσφορές και παροχές. Απέναντι στους συγγενείς του, που είναι περήφανοι και ακραιφνείς εβραίοι («καλά εγκατεστημένοι μέσα στην ταυτότητά τους, δίχως καμία διάθεση να την αμφισβητήσουν»), νιώθει ανάμεικτα αισθήματα, ντροπής αλλά και τρυφερότητας. Αισθάνεται πως κατά καιρούς τον εκθέτουν με τα αλλόκοτα φερσίματά τους αλλά και δεν παύει να τους τιμά και να τους γνοιάζεται με γνήσιο ενδιαφέρον. Η μοίρα του τον τοποθετεί στο επίκεντρο μιας συνειδησιακής σύγκρουσης, απ' την οποία προσπαθεί να βγει αλώβητος. Ο Σολάλ δεν πιστεύει στον θεό αλλά θαυμάζει και σέβεται βαθιά τα ηθικά ερείσματα του εβραϊκού θρησκευτικού νόμου. Για τους συμπατριώτες του, είναι μια περίπου μεσσιανική παρουσία και φέρει το σημάδι της δωρεάς αλλά ο ίδιος αρνείται να επωμιστεί έναν τέτοιο ρόλο και παραμένει πάντα συγκρατημένος και γειωμένος, μακριά από προσδοκίες που τον αφήνουν αδιάφορο.

Αριστουργηματική η μετάφραση της Οντέτ Βαρών-Βασάρ, αναδεικνύει με λεπτότητα ακόμα και τις πιο αδιόρατες αποχρώσεις φτιάχνοντας ένα πλούσιο και εύχυμο κείμενο.

Το ύφος του κειμένου σφύζει κι αυτό από τη ζωτική δύναμη που χαρακτηρίζει τον πρωταγωνιστή. Κατά τόπους γίνεται ζωηρά λυρικό, απροσχημάτιστα ποιητικό κι ενθουσιώδες, με εξάρσεις που το κάνουν γνήσια απολαυστικό. Εκεί όπου εμπλέκονται οι θείοι του Σολάλ, οι σκηνές είναι ακραιφνώς κωμικές, ποικιλμένες με γκροτέσκα στοιχεία, που δίνουν και μια άλλη, εντελώς απρόβλεπτη διάσταση. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκτεταμένοι εσωτερικοί μονόλογοι των προσώπων σε στιγμές φόρτισης, όπου αποδίδεται ανάγλυφα η ένταση και η πίεση μέσ' από χειμαρρώδεις, ονειρικές ροές λόγου, που παρασύρουν στο διάβα τους απροσδόκητα κομμάτια και ξέφτια, αποσπασμένα από το ασυνείδητο.

Αριστουργηματική η μετάφραση της Οντέτ Βαρών-Βασάρ, αναδεικνύει με λεπτότητα ακόμα και τις πιο αδιόρατες αποχρώσεις φτιάχνοντας ένα πλούσιο και εύχυμο κείμενο. Εκτενές και προσεγμένο το επίμετρο της μεταφράστριας προσανατολίζει τον αναγνώστη στο κοενικό έργο και προσφέρει ερμηνευτικά κλειδιά.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.


altΣολάλ
Albert Cohen
Μτφρ. Οντέτ Βαρών-Βασάρ
Εξάντας 2019
Σελ. 602, τιμή εκδότη €22,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ALBERT COHEN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ