alt

Για το μυθιστόρημα του Georgi Gospodinov «Φυσικό μυθιστόρημα» (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδ. Ίκαρος).

Του Νίκου Ξένιου

«Στην έξοδο από κάθε όνειρο υπάρχει ένα αόρατο τελωνείο όπου κατάσχονται τα πάντα»
Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ

Οδηγοί και φυλλάδια, μπροσούρες και άρθρα σχετικά με τη μελισσοκομία, την κηπουρική, τη Βιολογία, βιβλία μαγειρικής και φυσικής ιστορίας, ακόμη και η Βίβλος φαίνεται να συνθέτουν το ιδιότυπο σύμπαν αυτής της ρηξικέλευθης σύνθεσης από κείμενα που συναπαρτίζουν το Φυσικό μυθιστόρημα του Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ. Ο αφηγητής προσπαθεί να αποδεχθεί την αποτυχία του γάμου του, θεωρώντας ως δεδομένο τον άστατο χαρακτήρα της ανθρώπινης ζωής, και αναχωρεί για το χωριό του. Εκεί διαπιστώνει τον απομαγευμένο χαρακτήρα της ζωής και την επικράτηση του παραλόγου.

Όταν το Φυσικό μυθιστόρημα κυκλοφόρησε στη Βουλγαρία, το 1999, και μετά τη βράβευση που κέρδισε, πέρασε στην πιο καθαγιασμένη ζώνη της σύγχρονης βουλγαρικής πεζογραφίας. Χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μυθιστόρημα της γενεάς του ‘90» και αυτόματα περιλήφθηκε σε προγράμματα σύγχρονης γραφής και στους τομείς Σλαβικών Σπουδών πολλών πανεπιστημίων. Στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος στην υποδειγματική μετάφραση της κυρίας Αλεξάνδρας Ιωαννίδου.

Εκεί όπου κάποτε υπήρξε ο Άνθρωπος

Στο κενό που αφήνει η Ομιλία, εμφανίζεται ο Άνθρωπος για να μιλήσει, να ζήσει, να εργασθεί και να μετατραπεί ο ίδιος σε αντικείμενο της γνώσης. Ένα μπορχεσικού τύπου «οικουμενικό αρχείο» των αισθήσεων, των συναισθημάτων και των διαφορετικών αφηγήσεων του ατόμου και του συνόλου, που φέρει το εμμονικό, ψυχοπαθολογικό πρόσχημα της ενσυναίσθησης.

Ο όρος «φυσικό» παραπέμπει στην έννοια που ο Μισέλ Φουκώ χρησιμοποίησε στην ανάλυσή του της Φυσικής Ιστορίας του 17ου αιώνα μ.Χ: ο άνθρωπος αναγνωρίζει την ύπαρξη στη γραμματική της γλώσσας του, στην ανάλυση του γήινου πλούτου που έχει στη διάθεσή του και στη φυσική ιστορία που γνωρίζει. Φιλολογία, Πολιτική Οικονομία, Βιολογία: στο κενό που αφήνει η Ομιλία, εμφανίζεται ο Άνθρωπος για να μιλήσει, να ζήσει, να εργασθεί και να μετατραπεί ο ίδιος σε αντικείμενο της γνώσης. Ένα μπορχεσικού τύπου «οικουμενικό αρχείο» των αισθήσεων, των συναισθημάτων και των διαφορετικών αφηγήσεων του ατόμου και του συνόλου, που φέρει το εμμονικό, ψυχοπαθολογικό πρόσχημα της ενσυναίσθησης (εάν ως «ενσυναίσθηση» αντιλαμβανόμαστε το χάρισμα να μπορεί κανείς να διεισδύσει στα βιώματα τρίτων και να μετατρέψει τον κόσμο σε ένα απέραντο «εγώ»). Με οδηγό την ενσυναίσθηση, θεμελιώδη αρχή της ανάγνωσης και της συγγραφής, ο αναγνώστης μπορεί να ταυτιστεί με τον χαρακτήρα που αφηγείται τις ήττες και τις νίκες του.  

Μεταξύ άλλων, το Φυσικό μυθιστόρημα μιλά για την ίδια τη διαδικασία της γραφής: πιο συγκεκριμένα, για τον τρόπο με τον οποίον αναμετρώνται η πραγματικότητα και η μυθοπλασία, για τα ύστατα κελεύσματα του Ρολάν Μπαρτ και του Ζαν Φρανσουά Λυοτάρ. Κατά τη μεταμοντέρνα συνθήκη του Γκοσποντίνοφ, η γραφή είναι εξίσου κοντά στη ζωή όσο και στον θάνατο, γιατί την απαρτίζουν στοιχεία και των δυο συνθηκών. «Όταν ένας συγγραφέας δημιουργεί, βρίσκεται σε μια περίεργη, ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ ζωής και θανάτου» θα πει σε συνέντευξή του ο συγγραφέας. Ο μαγικός ρεαλισμός του συγγενεύει με την προφορική αφήγηση, που στις «κλειστές» κοινωνίες αποτελεί το διαβατήριο για τη σφαίρα του υπερβατολογικού. Όχι ιδιαίτερα παρακινδυνευμένα, θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αντιγραφή ενός κλασικού διηγήματος του Μπόρχες, όπου ο γράφων συναντάται καταπρόσωπο με μιαν άλλη εκδοχή του εαυτού του:

«Παίρνοντας θάρρος από την απάντησή του, τον ρώτησα άλλη μια φορά πώς τον έλεγαν.
"Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ".
"Έτσι λένε εμένα!" έβαλα σχεδόν τις φωνές». 

alt

Ο συγγραφέας δίδαξε στο Πρόγραμμα Δημιουργικής
Γραφής του Πανεπιστήμιου Humboldt, στο Βερολίνο.
Επίσης, εργάστηκε ως επισκέπτης συγγραφέας στο Berliner
Künstlerprogramm des DAAD και στο
Wissenschaftskollegzu Berlin. Ήδη, κατά τη διαμονή του
σε ένα residency program της Νέας Υόρκης, άρχισε να
γράφει το τρίτο του μυθιστόρημα όπου, μέσα από το
πρίσμα των παιδικών φόβων, θα παρουσιάζεται η
παγκόσμια ιστορία από τον Β' Παγκόσμιο
Πόλεμο έως σήμερα.

Η φυσικότητα ως απουσία προσποίησης

Επιπλέον, το μυθιστόρημα του Γκοσποντίνοφ είναι «φυσικό» γιατί δεν υποδύεται κανένα απολύτως στιλ, δεν έχει πόζα ούτε επιτήδευση. Βεβαίως, πολλοί κριτικοί άφησαν να εννοηθεί πως ο όρος είναι οξύμωρος, γιατί σαρκάζει την έλλειψη «φυσικότητας» της λογοτεχνίας, καθώς οι φίκοι και τα σπαράγγια παρακολουθούν τον άνθρωπο και τον σχολιάζουν. Υπάρχει, λοιπόν, ένα παράδοξο στον τίτλο του βιβλίου, εφόσον κανένα είδος γραφής δεν είναι αυτοδημιούργητο. Αναμειγνύοντας τις φράσεις εκκίνησης κάποιων κλασικών μυθιστορημάτων, ο Γκοσποντίνοφ επιδιώκει να πετύχει το άφατο, αλχημικό μυστικό της ιδεατής «φυσικότητας» ενός κειμένου που θα αναδυθεί αυτοφυώς, πηγαία, αφ’ εαυτού. 

Θραύσματα της καθημερινότητας και σπαράγματα από προσωπικές εμπειρίες βάζουν τον πρωταγωνιστή στη διαδικασία αναζήτησης νοήματος και κινήτρων χάριν των οποίων θα μπορούσε να συνεχίσει να ζει μετά την ερωτική εξαπάτηση που βιώνει: αυτό το ζήτημα είναι κεντρική υπαρξιακή αναζήτηση στον κόσμο μοναξιάς όπου ζούμε, στον κόσμο όπου τα πράγματα δεν αντιστοιχούν στις ονομασίες τους. Οι φόβοι, όπως και η μελαγχολία και η δυστυχία, είναι σε θέση να περιγράψουν τις εποχές και τις κοινωνίες. Η παιγνιώδης, σαρκαστική διάθεση, καλά κρυμμένη πίσω από τις λέξεις του, ίσως δίνει τη δυνατότητα στο συγγραφέα να μπορέσει να αποδεχτεί τη μελαγχολία που κυριεύει την ύπαρξή του με την αφορμή μιας εγκυμοσύνης της οποίας δεν μπορεί να διεκδικήσει την πατρότητα. Η διέξοδός του είναι να προσδώσει βαρύτητα στο ασήμαντο και στο θνησιγενές. Την ίδια βαρύτητα προσδίδει και στις χαρούμενες στιγμές:

«Η χαρά της ζεστασιάς και της υγρασίας... του καθαρού και στεγνού... η χαρά από τα στήθη της μαμάς... από το κούνημα στην κούνια... από το πέταγμα πάνω από το κεφάλι του μπαμπά...» 

Το ανείπωτο μυστικό της θλίψης 

Τέλος, το μυθιστόρημα είναι «φυσικό» με τη νοηματοδότηση που η αρχαία ελληνική φυσική φιλοσοφία δίνει στο «φυσικό»: ο πρωταγωνιστής αναζητά στο σύμπαν το ίδιο μοτίβο με αυτό από το οποίο διέπεται η προσωπική του ζωή και το οποίο δεσπόζει στις αποτυχίες της: «Είναι συλλέκτης ιστοριών, αλλά δική του ιστορία δεν έχει». Σε μεγάλη εγγύτητα με τον συγγραφέα, αλλά όχι αρκετά κοντά για να συνιστά βίωμά του, η ζωή κυλά κανονικά. Ωστόσο, ο ίδιος λειτουργεί ως «λαθραναγνώστης» της ζωής των άλλων, κρυφακούει τις συζητήσεις τους στα καφενεία, «υποκλέπτει» τα συναισθήματά τους, μέσω των εκφάνσεων της δικής τους λίμπιντο κατανοεί την αποξένωση στον γάμο του. Κρίνει πως μοναχά μια λεπτομερής καταγραφή «αυτού που συμβαίνει» θα επιδράσει στον μηχανισμό του, «θα αποτελέσει τον πυροκροτητή και θα δώσει τη φόρμουλα σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να εξελιχθούν κάποια πράγματα». Αντιλαμβάνεται πως η μοναδική καθαρή χρήση του Λόγου βρίσκεται στη Σκέψη. Γι’ αυτό, επιλέγει τη γλώσσα των φυτών, τις σκέψεις μιας κοινής οικιακής μύγας, τις εμπειρίες άλλων ανθρώπων, ώστε, μέσω μιας μη ανθρωποκεντρικής προσέγγισης, να φιλοτεχνήσει ένα διάγραμμα των κυριότερων γεγονότων που διέπονται από αυτόν τον ιδιάζοντα «βουλγαρικό» ή «βαλκανικό» τόνο θλίψης. 

Έχοντας αρχίσει τη συγγραφική του καριέρα ως ποιητής, ο Γκοσποντίνοφ έγραψε το δεύτερο πεζό του, Περί φυσικής της μελαγχολίας (Ίκαρος, 2018) όπου πραγματεύεται την έννοια της tuga, που στα Βουλγαρικά σημαίνει «λύπη» ή «μελαγχολία» (έννοια παρεμφερή με την πορτογαλική sodade, με το spleen του γαλλικού συμβολισμού, με την τουρκική hüzün ή την ελληνική νοσταλγία). Και αυτό είχε θερμή υποδοχή από τη διεθνή κριτική, κέρδισε πολλά λογοτεχνικά βραβεία στην κατηγορία Καλύτερου Μυθιστορήματος, μεταξύ άλλων το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος στη Βουλγαρία (2013), το ελβετικό διεθνές βραβείο Jan Michalski Preis (2016) και το πολωνικό βραβείο Angelus (2019), ενώ συμπεριλήφθηκε στη long list τεσσάρων διεθνών λογοτεχνικών βραβείων της Ευρώπης: Premio Strega Europeo, Premio Gregor von Rezzori, Brueke Berlin Preisκαι Haus der Kulturen der Welt Preis.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).


altΦυσικό μυθιστόρημα
Georgi Gospodinov
Μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Ίκαρος 2020
Σελ. 184, τιμή εκδότη €13,30

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ GEORGI GOSPODINOV

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ