alt

Για το μυθιστόρημα του Σινάν Αντούν «Η ροδιά μονάχα ξέρει» (μτφρ. από τα αραβικά Ελένη Καπετανάκη, εκδ. Καστανιώτη).

Της Χριστίνας Μουκούλη

Βρισκόμαστε στην πρωτεύουσα του Ιράκ, τη Βαγδάτη. Εκεί ζει ο Τζαουάντ Κάζιμ με την οικογένειά του, τα μέλη της οποίας είναι σιίτες μουσουλμάνοι. Ο πατέρας του είναι ιδιοκτήτης ενός μγέσιλ. Το μγέσιλ είναι ένας χώρος όπου, ακολουθώντας μια πολύ συγκεκριμένη ιεροτελεστία, γίνεται το πλύσιμο των νεκρών πριν από την ταφή. Ο μικρός Τζαουάντ εξαναγκάζεται να μαθητεύσει κοντά στον πατέρα του, καθώς η παράδοση θέλει να παραδίδεται η εργασία από τον πατέρα στον γιο. Μαθαίνει, λοιπόν, την τέχνη του πλυσίματος των νεκρών, κάτι που είναι εντελώς αντίθετο με την ιδιοσυγκρασία του και την καλλιτεχνική του φύση. Εκείνος θέλει να γίνει γλύπτης ή ζωγράφος. Πείθει τον πατέρα του να τον αφήσει να δώσει εξετάσεις στη Ακαδημία Καλών Τεχνών και καταφέρνει να εισαχθεί. «Όμως» –διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου– «τα ιστορικά γεγονότα δεν εξελίσσονται με βάση τις επιθυμίες των απλών ανθρώπων. Η δικτατορία του Σαντάμ Χουσεΐν, ο μακροχρόνιος πόλεμος με το Ιράν και οι οικονομικές κυρώσεις της δεκαετίας του 1990, καταστρέφουν την κοινωνική δομή του Ιράκ. Από το 2003, με την εισβολή και τη στρατιωτική κατοχή των Αμερικανών στη χώρα, η σεκταριστική βία εκτραχύνεται».

Αναγκάζεται να ζήσει σε μια πόλη στην οποία νιώθει ξένος όπως κι όλοι οι υπόλοιποι. Σε μια πόλη η οποία «τις μέρες του Σαντάμ ήταν μια φυλακή μυθικών διαστάσεων. Τώρα όμως η φυλακή μοιράστηκε σε πολλά κελιά σεκταριστικών διαστάσεων, που τα χωρίζουν ψηλοί συμπαγείς τοίχοι και τα ματώνουν συρματοπλέγματα...»

Ο νεαρός Τζαουάντ λοιπόν, έπειτα από όλα αυτά και αφού έχει πεθάνει ο αδελφός του και ο πατέρας του, πρέπει να βρει τρόπο να συντηρήσει τη μητέρα του και τον εαυτό του. Δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Ασχολείται ξανά για ένα διάστημα με την οικογενειακή επιχείρηση, αργότερα δοκιμάζει να εργαστεί βάφοντας σπίτια. Επιχειρεί να διαφύγει στο εξωτερικό με την ελπίδα να συνεχίσει τις σπουδές του, γιατί καταλαβαίνει ότι «αν δεν φύγει, ο καθημερινός θάνατος θα τον δηλητηριάσει», αλλά δεν τα καταφέρνει. Δεν έχει άλλη επιλογή από το να επιστρέψει στη Βαγδάτη και να λειτουργήσει ξανά το μγέσιλ, όπου «λες κι ο θάνατος ήταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης» και τα ίχνη του ήταν ορατά σε κάθε γωνιά και σε κάθε λεπτομέρεια του χώρου. Αναγκάζεται να ζήσει σε μια πόλη στην οποία νιώθει ξένος όπως κι όλοι οι υπόλοιποι. Σε μια πόλη η οποία «τις μέρες του Σαντάμ ήταν μια φυλακή μυθικών διαστάσεων. Τώρα όμως η φυλακή μοιράστηκε σε πολλά κελιά σεκταριστικών διαστάσεων, που τα χωρίζουν ψηλοί συμπαγείς τοίχοι και τα ματώνουν συρματοπλέγματα. Λες και υπήρχε ένας γιγάντιος πέλεκυς που κάθε νιόφερτο καθεστώς άρπαζε από τους προκατόχους του για να συνεχίσει την καταστροφή και να σκάψει ακόμα πιο βαθιά τον τάφο».

Ο Τζαουάντ ένιωθε τον θάνατο να τον καταδυναστεύει συστηματικά από όταν ήταν παιδί και διατηρούσε την παιδιάστικη άποψη ότι ήταν ικανός να ξεφύγει από τα νύχια του. Ίσως κυρίως γι’ αυτό. «Όμως ο θάνατος εκείνα τα χρόνια τα παλιά, ήταν μαζεμένος κι αμήχανος, σχεδόν ντροπαλός αν τον συγκρίνεις με τον θάνατο στις μέρες μας, που μας κυνηγάει με λύσσα σαν στερημένος, λες και τον έχει καταλάβει μανία». Κι ενώ από τη μια θέλει να αποδείξει τόσο στον πατέρα του όσο και στον εαυτό του ότι είναι ικανός να αντιμετωπίσει τον θάνατο σαν άντρας, από την άλλη του είναι αδύνατον να αντέξει όλα αυτά που φέρνει ο θάνατος μαζί του. Δεν μπορεί να αποδεχτεί τη μοίρα του. «Δεν πιστεύω στη μοίρα. Υπάρχει η ιστορία και οι άνθρωποι που καλούν την ιστορία πεπρωμένο, εκείνοι που την ονομάζουν μοίρα. Δεν γνωρίζω, ωστόσο, ποια ακριβώς είναι αυτή η μοίρα. Αλληλουχία γεγονότων τα οποία, στην πλειοψηφία τους, αφήνουν ξοπίσω σωρούς από πτώματα».

alt
Ο Σινάν Αντούν γεννήθηκε στη Βαγδάτη το 1967.
Σπούδασε στο εκεί πανεπιστήμιο και στη συνέχεια πήγε
στις ΗΠΑ όπου συνέχισε τις σπουδές του. Διδάσκει ως
αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Θεωρείται ένας από τους πλέον σημαντικούς εκπροσώπους
της σύγχρονης αραβόφωνης λογοτεχνίας. Έχει γράψει
μυθιστορήματα, δοκίμια, μελέτες, μεταφράσεις και
ποιητικές συλλογές. Έχει εκφράσει δημοσίως την
αντίθεσή του στην αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ.
Η ροδιά μονάχα ξέρει, γράφτηκε το 2010 και είναι
το πρώτο του βιβλίο που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά.





Αναζητά διεξόδους «για να ξεχνιέμαι και να δραπετεύω από τον θάνατο τρέχοντας». Μια τέτοια διέξοδος είναι γι’ αυτόν ο έρωτας. Ερωτεύεται βαθιά και ουσιαστικά, αρνείται όμως να φυλακιστεί σε στερεότυπα και τυπικές δεσμεύσεις. Και βέβαια, ευτυχώς γι’ αυτόν, υπάρχει η τέχνη, η οποία έχει ως αιώνιο θέμα της τη ζωή. «Η τέχνη είναι ένας καθρέφτης της ζωής και ο άνθρωπος βλέπει μέσα σε αυτόν τον καθρέφτη τον εαυτό του και τον κόσμο του: τους εφιάλτες και τα όνειρά του, τις χίμαιρες και την αλήθεια του, κι όλες οι αυταπάτες του αναπαρίστανται μες στον καθρέφτη της τέχνης. Η τέχνη ουσιαστικά είναι ένα πάθος. Είναι σφιχτοδεμένη με την αθανασία, τη μεγάλη εμμονή του ανθρώπου του περαστικού από τούτο τον κόσμο, που λαχταρά να αφήσει τα χνάρια του προτού πεθάνει».

Όσο όμως κι αν προσπαθήσει, τίποτα δεν μπορεί να τον σώσει από τους νυχτερινούς του εφιάλτες. Είναι πάντα εκεί, απειλώντας και τρομοκρατώντας τον, στερώντας του κάθε πιθανότητα ξεκούρασης, χαλάρωσης και ηρεμίας που τόσο επιθυμεί να νιώσει την ώρα του ύπνου. Ο θάνατος στοιχειώνει τα πάντα στη ζωή του, την ημέρα και τη νύχτα του, τη δουλειά και την ξεκούρασή του, τον ύπνο και τα όνειρά του.

Όλη η αφήγηση του μυθιστορήματος, με πολλές και συχνές αναδρομικές περιγραφές γεγονότων, γίνεται μέσα από τη φωνή του Τζαουάντ, ο οποίος γεννιέται, αναπτύσσεται, ενηλικιώνεται και ωριμάζει, σε μια χώρα που χειμάζεται από πολέμους, εσωτερικές συγκρούσεις, θρησκευτικό φανατισμό και ποταμούς αίματος. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση δίνει στο κείμενο εξομολογητικό και έντονα συγκινησιακό χαρακτήρα, κάνοντας τον αναγνώστη κοινωνό και μέτοχο των συναισθημάτων του ήρωα και της οικογένειάς του. 

Πόνος, οργή, απελπισία, εκμηδενισμός της αξίας της ανθρώπινης ζωής, βομβαρδισμοί, αίμα, θάνατος. Στην άλλη πλευρά, έρωτας, τέχνη, φως, χαρά της ζωής, ομορφιά, ειρήνη. Η λαχτάρα για αθανασία σε διαρκή διαμάχη με το αναπόφευκτο του θανάτου. Ο οποίος αποτελεί την κυρίαρχη παρουσία σε όλο το βιβλίο. Έτσι κι αλλιώς «ο Παράδεισος, κάθε παράδεισος, είναι πάντα κάπου αλλού. Ωστόσο η Κόλαση είναι εδώ, ολόκληρη και μεγαλώνει μέρα με τη μέρα».

Και η ροδιά, που είναι φυτεμένη στην αυλή του μγέσιλ και ποτισμένη από τα νερά της πλύσης των νεκρών, ξέρει. Ξέρει «ότι η ζωή και ο θάνατος δεν είναι δυο κόσμοι διαφορετικοί, με σαφή σύνορα ανάμεσά τους. Είναι αξεδιάλυτα πλεγμένοι μεταξύ τους. Οι ζωντανοί πεθαίνουν και οι νεκροί δεν σταματούν να έρχονται».

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι είναι νηπιαγωγός.

 Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία από το Tacuinum Sanitatis, αραβικό βιβλίο του 11ου αιώνα.


altΗ ροδιά μονάχα ξέρει
Σινάν Αντούν
Μτφρ. Ελένη Καπετανάκη
Καστανιώτης 2019
Σελ. 290, τιμή εκδότη €17,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ