alt

Για τη νουβέλα του Ε.Τ.Α. Χόφμαν «Η μνηστή του βασιλιά – Ένα παραμύθι σχεδιασμένο εκ του φυσικού» (μτφρ. Εύη Μαυρομμάτη εκδ. Κίχλη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ένα παραμύθι σχεδιασμένο εκ του φυσικού. Αυτός είναι ο υπότιτλος που επιλέγεται από τον Χόφμαν για την ιστορία του. Μια σύζευξη του κόσμου του παραμυθιού με τον φυσικό κόσμο. Επιχειρεί, έτσι, μια διαφορετική ματιά στη γραφή των παραμυθιών. Το παραμύθι αποτελεί έναν ιδιοφυή τρόπο εισχώρησης στην πραγματικότητα με τη χρήση εξωλογικών στοιχείων που (άλλοτε διάσπαρτα και άλλοτε κυρίαρχα από την αρχή ως το τέλος) προσδίδουν στον ρεαλιστικό κόσμο ένα προσωπείο εν μέρει παραπλανητικό, ωστόσο σαφές ως προς τα όρια που καλούμαστε να υπερβούμε, αν φυσικά βρεθεί η γέφυρα που ενώνει τις δύο εκδοχές της πραγματικότητας – απαραίτητη συνθήκη για να λειτουργήσει η πρόσβαση στον παραμυθιακό κόσμο είναι η υπέρβαση της λογικής σφαίρας και η ανάδειξη της άλλης όχθης του συνειδητού. 

Χαρακτηριστικό, όμως, της γραφής του είναι και η ευρεία ανάμειξη του κωμικού στοιχείου –συχνά ως απρόσμενη εισβολή δίπλα στην τραγικότητα της πλοκής– που συνιστά ίσως την αντίδραση της ανθρώπινης λογικής (με την πεπερασμένη δυνατότητα) απέναντι σ’ αυτό που αντιλαμβάνεται ως παραλογισμό του φυσικού κόσμου.

Στηριγμένος ο Χόφμαν, ως αφετηρία σ’ αυτό ακριβώς, δηλαδή στην πεποίθηση για την ισχύ του υποσυνειδήτου (που όσο αγαπά να κρύβεται τόσο μεγαλώνει η αληθινή του δύναμη) θέλησε να δώσει παράλληλα με αυτό στις ιστορίες του μια ρεαλιστική χροιά, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση του αναγνώστη στις πιο κρύφιες επιθυμίες, στις πιο καλά κρυμμένες όψεις του εσωτερικού κόσμου. Η μείξη των δύο (συνειδητού και υποσυνειδήτου) προσδίδει στις ιστορίες του ένα ευρύ πεδίο προβληματισμού πάνω στην πραγματική ζωή και έναν φιλοσοφικό στοχασμό που τις διακρίνει από όσες μένουν απλώς στη λειτουργία του φανταστικού στοιχείου. Χαρακτηριστικό, όμως, της γραφής του είναι και η ευρεία ανάμειξη του κωμικού στοιχείου –συχνά ως απρόσμενη εισβολή δίπλα στην τραγικότητα της πλοκής– που συνιστά ίσως την αντίδραση της ανθρώπινης λογικής (με την πεπερασμένη δυνατότητα) απέναντι σ’ αυτό που αντιλαμβάνεται ως παραλογισμό του φυσικού κόσμου· μια αντίδραση που άλλοτε εκδηλώνεται ως άμυνα και άλλοτε ως επίθεση, και στις δύο περιπτώσεις με έκδηλη την αδυναμία εξήγησης των φυσικών δυνάμεων, που αναδεικνύονται ισχυρότερες. Ενδιαφέρουσα η άποψη του Μπωντλαίρ (μεγάλου υποστηρικτή της γραφής του Χόφμαν):

«Όταν ο Χόφμαν κυοφορεί το απόλυτο κωμικό, έχει πλήρη επίγνωση του πράγματος· γνωρίζει όμως επίσης ότι η ουσία αυτού του κωμικού είδους είναι να φαίνεται πως δεν έχει συνείδηση του εαυτού του».

Η μνηστή του βασιλιά κυκλοφόρησε το 1821, ενταγμένη σε μια συλλογή ιστοριών γραμμένων είτε με σοβαρότητα είτε με κωμική διάθεση, όλες όμως με μικρές ή ισχυρές δόσεις παραλόγου, μοιρασμένες σε τέσσερις τόμους. Στο τέλος του καθενός ο Χόφμαν πρόσθετε ένα παραμύθι ενοποιητικό των διαφορετικών ιστοριών και εξισορροπητικό προς όποια αίσθηση τραγικότητας είχε ίσως δημιουργηθεί. Το συγκεκριμένο παραμύθι ολοκληρώνει όλο το έργο, καθώς κλείνει τον τέταρτο και τελευταίο τόμο, επιτυγχάνοντας την τέλεια ισορροπία ανάμεσα στον πραγματικό και τον φανταστικό κόσμο, στοιχείο που διαφοροποιεί τον συγγραφέα από την κυρίαρχη τάση του κινήματος του ρομαντισμού (στο οποίο εντάσσεται) καθώς επιτρέπει περισσότερα στοιχεία λογικής να παρεισφρήσουν και να αποδώσουν πληρέστερα το μυθοπλαστικό τοπίο που επινοεί.

alt
Ο ΕΤΑ Χόφμαν εκτός από σπουδαίος συγγραφέας υπήρξε
και συνθέτης, μαέστρος, σεναριογράφος, γελοιογράφος,
δικαστής και μουσικός κριτικός, εκτός των άλλων.


Ο Χόφμαν ξεκινά από την αποτύπωση του πραγματικού κόσμου, όπως τον προσλαμβάνουν οι αισθήσεις και κατόπιν αφήνει να διεισδύσουν σ’ αυτόν τα φανταστικά (εξωλογικά και υπερφυσικά) στοιχεία. Η συνύπαρξη των δύο κόσμων ενισχύει την αίσθηση του παραλόγου και γεννά το κωμικό στοιχείο (με στοιχεία σάτιρας και ειρωνείας) που αποβαίνει απολύτως απελευθερωτικό της ταραγμένης συνείδησης ήρωα και αναγνώστη. Το όλο σκηνικό που επινοεί ο Χόφμαν δεν αιφνιδιάζει τον αναγνώστη του, από τη στιγμή που η πλοκή της ιστορίας και οι χαρακτήρες, όπως εξελίσσονται μέσα της, ακολουθούν τον βασικό αξιακό κώδικα των παραμυθιών: περιπέτεια των ηρώων μέσα από εναλλαγές της τύχης, αποκατάσταση της αρμονίας και της τάξης του κόσμου, θρίαμβος των δυνάμεων του Καλού καθώς και εξαφάνιση των δυνάμεων που το αντιστρατεύονται. Οι αναλυτικές επικεφαλίδες των κεφαλαίων (κατά τα ειωθότα της εποχής) όχι μόνο προετοιμάζουν για την εξέλιξη της πλοκής αλλά και εν μέρει σχολιάζουν τα τεκταινόμενα με ψήγματα ηθικού λόγου. Ο τρόπος, ωστόσο, που όλα αυτά τα πραγματεύεται μέσα στην ιστορία του ο συγγραφέας, καθιστά τη Μνηστή του βασιλιά μοναδική στην πρωτοτυπία της, γεγονός που ενισχύει την άποψη πως ο Χόφμαν ήταν μπροστά από την εποχή του – παρακινδυνευμένο ίσως να πούμε πως προαναγγέλλει το κίνημα του Μοντερνισμού, όμως αναγνωρίζονται στοιχεία του μέσα στο έργο του.  

Εικόνες, χρώματα, φιγούρες εξωπραγματικές και τρομερές στη μορφή τους αλλά και στην ιδέα του Κακού που εκπροσωπούν, συνιστούν το νέο περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται οι ήρωες χωρίς τη θέλησή τους.

Οι ήρωες της ιστορίας, η νεαρή Αννούλα, ο πατέρας της Ντάπζουλ φον Τσάμπελταου και ο αρραβωνιαστικός της Αμάνδο φον Νέμπελστερν, θα μεταπηδήσουν αιφνιδίως από τον πραγματικό κόσμο σε έναν κόσμο εξωλογικό μέσα από τη δύναμη ενός μαγικού (αλλά και δαιμονικού) δαχτυλιδιού· θα νιώσουν εγκλωβισμένοι και αδύναμοι να αντιδράσουν μπροστά σε εξελίξεις που ανατρέπουν την ως τότε ευτυχία τους. Εικόνες, χρώματα, φιγούρες εξωπραγματικές και τρομερές στη μορφή τους αλλά και στην ιδέα του Κακού που εκπροσωπούν, συνιστούν το νέο περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται οι ήρωες χωρίς τη θέλησή τους. Όλα όμως, θα αποκατασταθούν (με τον ίδιο μαγικό τρόπο που διασαλεύθηκαν) και οι ήρωες θα βγουν από την περιπέτειά τους με τη συνακόλουθη σοφία ως προς τις αληθινές αξίες της ζωής και τις προτεραιότητές τους. 

«Η αξιοπερίεργη, σχεδόν απίστευτη επίδραση που είχε αυτό το ατύχημα επάνω στο ζευγάρι φάνηκε πολύ σύντομα. Κατά έναν περίεργο τρόπο άλλαξαν και οι δυο τους μυαλά. Η δεσποινίς Αννούλα δεν ήθελε πλέον με τίποτα να πιάνει στα χέρια της το φτυάρι και εξουσίαζε σαν αληθινή βασίλισσα το βασίλειο των λαχανικών, διότι μεριμνούσε μεν με όλη της την αγάπη ώστε οι υπήκόοι της να λαμβάνουν τη φροντίδα και την περιποίηση που τους έπρεπε, αλλά η ίδια δεν κουνούσε ούτε το μικρό της δαχτυλάκι, παρά είχε αναθέσει αυτή τη δουλειά σε έμπιστες υπηρέτριες. Από την άλλη, ο κύριος Αμάνδος φον Νέμπελστερν άρχισε να πιστεύει πως όλα όσα είχε γράψει, όλα τα ποιητικά του εγχειρήματα, ήταν άκρως βλακώδη και εξωφρενικά και εμβάθυνε στα έργα των μεγάλων, αληθινών ποιητών των παλαιότερων και των νεότερων χρόνων, με αποτέλεσμα η ψυχή του να γεμίσει με λυτρωτικό ενθουσιασμό και να μην απομείνει καθόλου χώρος για σκέψεις σχετικά με το εγώ του».

Η μνηστή του βασιλιά κυκλοφορεί από την Κίχλη με τη γνωστή καλαισθησία των εκδόσεων, με εξώφυλλο και ένα σχέδιο φιλοτεχνημένα από την Εύη Τσακνιά, στην καλή μετάφραση της Εύης Μαυρομμάτη, η οποία γράφει και τις διευκρινιστικές σημειώσεις καθώς και το πολύ κατατοπιστικό επίμετρο. 

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας της Marina Zoege von Manteuffel.


altΗ μνηστή του βασιλιά
Ένα παραμύθι σχεδιασμένο εκ του φυσικού
Ε.Τ.Α. Χόφμαν
Μτφρ. Εύη Μαυρομμάτη
Κίχλη 2019
Σελ. 272, τιμή εκδότη €12,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ E.T.A. HOFFMANN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ