The innocents

Για τη νουβέλα του Χένρι Τζέιμς «Το στρίψιμο της βίδας» (μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Ψυχογιός).

Της Χριστίνας Μουκούλη

Πόσο πιθανό είναι να συμβεί στον καθένα «το στρίψιμο της βίδας»; Πόσο εύκολο είναι να αρχίσει το μυαλό να ξεστρατίζει και να περιπλανιέται σε δαιδαλώδεις διαδρόμους χωρίς διέξοδο; Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να συμβεί αυτό; Ποιοι παράγοντες μπορεί να το επιτείνουν ή να το επισπεύσουν; Παίζει ρόλο η προδιάθεση ενός ατόμου ή η κληρονομικότητα σε μια ψυχική νόσο ή όλοι έχουμε τις ίδιες πιθανότητες κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα τα οποία γεννά στον αναγνώστη η ανάγνωση της νουβέλας του Χένρι Τζέιμς.

Η ταινία «Μια μορφή στο παράθυρο» (The Innocents - 1961), με πρωταγωνίστρια την Ντέμπορα Κερ, απέδωσε σε μεγάλο βαθμό το κλίμα και τις ψυχολογικές προεκτάσεις της νουβέλας, αποτελώντας μια πολύ καλή κινηματογραφική μεταφορά.

Το Στρίψιμο της βίδας (1898), από τα πιο γνωστά έργα του Τζέιμς, μεταφέρθηκε στο θέατρο και στον κινηματογράφο 28 φορές. Το 1971, ο Μάρλον Μπράντο πρωταγωνίστησε στην ταινία Ο άνθρωπος της νύχτας του Μάικλ Γουίνερ, που βασίζεται στην ιστορία του Τζέιμς. Η ταινία Μια μορφή στο παράθυρο (The Innocents - 1961), με πρωταγωνίστρια την Ντέμπορα Κερ, απέδωσε σε μεγάλο βαθμό το κλίμα και τις ψυχολογικές προεκτάσεις της νουβέλας, αποτελώντας μια πολύ καλή κινηματογραφική μεταφορά [βλ. κεντρική εικόνα].

Τα στοιχεία της πραγματικότητας

Μια παρέα Άγγλων αριστοκρατών ψάχνει τρόπους διασκέδασης που μπορούν να προκαλούν το ενδιαφέρον και να συνοδεύονται από μυστήριο. Ένας από την παρέα θα διηγηθεί μια ιστορία παράξενη και τρομακτική. Η ιστορία είναι καταγεγραμμένη σ’ ένα χειρόγραφο το οποίο ώς τώρα κανείς δεν το έχει διαβάσει. Η πρωταγωνίστρια της ιστορίας τού το παρέδωσε πριν από καιρό. Εκεί είχε καταγράψει γεγονότα και καταστάσεις τις οποίες, όπως ισχυρίζεται, βίωσε στο σπίτι όπου εργαζόταν. Την είχε προσλάβει ένας πλούσιος εργένης για να εκτελεί χρέη γκουβερνάντας-δασκάλας στα δυο του ανίψια, τα οποία είχαν χάσει τους γονείς τους και τελούσαν υπό την κηδεμονία του. Εκείνη –δεν μαθαίνουμε ποτέ το όνομά της– δέχεται να αναλάβει εξ ολοκλήρου τη φροντίδα των δύο παιδιών, με τους όρους που έθεσε ο εργοδότης της: να μην τον ενοχλήσει ποτέ και για τίποτε.

Στην αρχή όλα είναι τέλεια. Το σπίτι πολυτελές, το περιβάλλον κοντά στη φύση ειδυλλιακό, τα παιδιά υπάκουα και με καλούς τρόπους, η συνεργασία με το υπόλοιπο προσωπικό άψογη. Η τόση τελειότητα όμως κάποια στιγμή καταντάει βαρετή. Η νεαρή κοπέλα, σε έναν μοναχικό της περίπατο, σκέφτεται ότι «θα ήταν υπέροχο, σαν υπέροχο ρομάντζο, να ανταμώσω ξαφνικά κάποιον».

Φαντάσματα ή παραίσθηση;

Και κάπου εδώ μπαίνουν στη σκηνή τα φαντάσματα. Η νεαρή γκουβερνάντα αρχίζει να βλέπει τις μορφές δύο ατόμων που δεν είναι πια στη ζωή, της δεσποινίδος Τζέσελ, προηγούμενης γκουβερνάντας των παιδιών, και του Πίτερ Κουίντ, του υπηρέτη. Τους βλέπει να στέκονται σε διάφορα σημεία, εντός και εκτός σπιτιού. Το γεγονός αυτό άλλοτε την τρομοκρατεί κι άλλοτε ενισχύει το θάρρος και την γενναιότητά της, καθώς θεωρεί ότι πρέπει να αναλάβει με ηρωισμό και αυτοθυσία την προστασία των δύο παιδιών από τα κακόβουλα σχέδια των πνευμάτων.

Μέσα σε ομιχλώδη ατμόσφαιρα μυστηρίου και αγωνίας, η νεαρή κοπέλα έρχεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της και κλονίζεται η εμπιστοσύνη στις αισθήσεις της και σε ό,τι αυτές αντιλαμβάνονται ως αληθινό.

Τα πνεύματα αυτά εμφανίζονται όντως ή όλο αυτό είναι προϊόν της φαντασίας της; Μέσα σε ομιχλώδη ατμόσφαιρα μυστηρίου και αγωνίας, η νεαρή κοπέλα έρχεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της και κλονίζεται η εμπιστοσύνη στις αισθήσεις της και σε ό,τι αυτές αντιλαμβάνονται ως αληθινό. Ένα περιρρέον κλίμα φόβου, ανατριχίλας κι αμφισβήτησης διαταράσσει τις λεπτές ισορροπίες του μυαλού της. Επιπλέον, η άρνηση της κυρίας Γκρόουζ, της οικονόμου του σπιτιού, να της μιλήσει ανοιχτά για τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί εξάπτει την περιέργειά της και δίνει τροφή στη φαντασία της.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πρωτοπρόσωπη αφήγηση προσδίδοντας στο κείμενό του αμεσότητα και ζωντάνια. Ταυτόχρονα όμως επιτυγχάνει μερική ενημέρωση του αναγνώστη, κάτι που υπηρετεί τον στόχο του. Ο αναγνώστης μαθαίνει μόνο όσα γνωρίζει ο αυτοδιηγητικός αφηγητής, ο οποίος διαθέτει και παρέχει μονοδιάστατη ενημέρωση. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις εναλλαγές πραγματικού και εξωπραγματικού, δημιουργούν ένα κλίμα αγωνίας, απορίας και φόβου. Κι αυτό το κλίμα εύκολα περνάει και στον αναγνώστη, αφήνοντάς του αναπάντητα ερωτήματα. Ακόμη και ο συγγραφέας, όπως ομολόγησε ο ίδιος, όταν έγραψε την ιστορία αυτή, φοβόταν το βράδυ να ανέβει στο δωμάτιό του.

Ένταξη στην εποχή

Ο Χ. Τζέιμς αναλύει τον άνθρωπο, τις συμπεριφορές και την ψυχολογία του στα πλαίσια της κοινωνίας του 19ου αιώνα. Έξυπνος, φιλόδοξος, μοναχικός, μυστηριώδης, εκκεντρικός, απαιτητικός, με πολλές ανησυχίες, σχολαστικός στη χρήση και τη διατύπωση της γλώσσας, με λόγο υπαινικτικό και δυσνόητο, ειρωνικός, με περίπλοκη και ανορθόδοξη σκέψη, συναισθηματικός, λεπτομερής ηθογράφος, σχολαστικός αναλυτής χαρακτήρων, ψυχογραφεί την πάλη του ανθρώπου με τον εαυτό του και κυρίως τη δική του πάλη με τις φιλοδοξίες, τις απαιτήσεις και τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους θεωρεί ότι πρέπει να πορεύεται. Κρίνει, επικρίνει και αμφισβητεί τους πάντες και τα πάντα και πρώτα απ’ όλους τον εαυτό του και το έργο του. Αμφιβάλλει διαρκώς αν γράφει αυτά που πρέπει.

alt
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1954 πραγματοποιήθηκε η 
πρεμιέρα της όπερας Το στρίψιμο της βίδας, σε
μουσική σύνθεση του Benjamin Britten,
βασισμένη στη νουβέλα του Χένρι Τζέιμς.
Την όπερα είχε αναθέσει στον συνθέτη 
η Μπιενάλε της Βενετίας εκείνης της χρονιάς
και παρουσιάστηκε στο Teatro La Fenice.



Το στρίψιμο της βίδας συνοδεύεται από επίμετρο του Κολμ Τομπίν. Πρόκειται για ένα άρθρο του Ιρλανδού συγγραφέα, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα The Guardian, τον Ιούνιο του 2006. Αναφέρει λοιπόν ο Τομπίν ότι «τα παιδιά μπορεί να μη βλέπουν τα φαντάσματα στην ιστορία του Τζέιμς, τα βλέπει όμως ο αναγνώστης. Τα φαντάσματα κατά πάσα πιθανότητα υπήρχαν μόνο στο μυαλό της γκουβερνάντας. Τα ίδια αυτά φαντάσματα όμως, δεν τρομάζουν μόνο την ίδια, αλλά και τον αναγνώστη».

Ο Χένρι Τζέιμς ήταν Αμερικανός λογοτέχνης, με καταγωγή από την Ιρλανδία και τη Σκωτία. Γεννήθηκε στις 15 Απριλίου 1843 στη Νέα Υόρκη και πέθανε στις 25 Φεβρουαρίου 1916 στο Λονδίνο. Ήρθε σε επαφή με τις λογοτεχνικές τάσεις της εποχής του εξ απαλών ονύχων καθώς, λόγω της οικονομικής και μορφωτικής κατάστασης της οικογένειάς του, στο σπίτι του σύχναζαν πολλοί άνθρωποι του πνεύματος. Έκανε πολλά ταξίδια στην Ευρώπη, όπου γνώρισε τον Ντίκενς, τον Μωπασσάν, τον Έλιοτ, τον Ζολά κ.ά. Έζησε για πολλά χρόνια στο Λονδίνο. Στο έργο του διακρίνουμε επιρροές από τον Μπαλζάκ, τον Ίψεν, τον Χόθορν, τον Τουργκένιεφ. Το 1864 έγραψε το πρώτο του διήγημα, το Tragedy of Error. Έγραψε συνολικά 30 μυθιστορήματα, πολλά διηγήματα και κριτικά δοκίμια. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Το χρυσό κύπελλο (1904), Ντέιζυ Μίλλερ (1878), Πλατεία Ουάσιγκτον (1880), Το πορτρέτο μιας κυρίας (1881), Ο Αμερικάνος (1877), Οι Βοστονέζες (1885), Η εικόνα στο χαλί (1896) και πολλά άλλα.

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι νηπιαγωγός.


altΤο στρίψιμο της βίδας
Χένρι Τζέιμς
Ψυχογιός 2019
Μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο
Σελ. 224, τιμή εκδότη €13,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΕΝΡΙ ΤΖΕΪΜΣ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ