Το συγγραφικό πλάνο του Sebastian Barry (1955- ) να διηγηθεί σε μία σειρά μυθιστορημάτων τη ζωή της οικογένειας ΜακΝάλτι μέσα στους αιώνες είναι ένα στοίχημα που κερδίζει ο Ιρλανδός συγγραφέας βιβλίο με το βιβλίο. Στις Μέρες δίχως τέλος ο Τόμας ΜακΝάλτι εγκαταλείπει το φτωχικό Σλάιγκο της Ιρλανδίας και την οικογένειά του κι επιβιβάζεται σε ένα πλοίο για τις Ηνωμένες Πολιτείες αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο.

Ο ΜακΝάλτι κι ο Κόουλ θα πολεμήσουν με την Ένωση, πλάι στον παλιό τους αξιωματικό, προσπαθώντας να παραμείνουν ζωντανοί για χάρη –τι άλλο;– της αγάπης.

Ο Τόμας ΜακΝάλτι, κουρελιασμένος και πεινασμένος, συναντά για πρώτη φορά τον σύντροφό του, Τζον Κόουλ, στο Μιζούρι γύρω στα 1849. Οι δύο άντρες ξεκινούν να εργάζονται ως χορευτές ντυμένοι γυναίκες σε ένα σαλούν που συγκεντρώνει άξεστους μεταλλωρύχους: αυτό είναι και το πρώτο ταξίδι του ΜακΝάλτι προς την κατάκτηση της ταυτότητάς του. Ύστερα το ζευγάρι προσχωρεί σε μία διμοιρία που έχει σκοπό την κατάληψη των εδαφών που ανήκουν στους Ινδιάνους. Οι φρικαλεότητες των δύο πλευρών διαδέχονται η μία την άλλη· η επιδρομή του ιππικού στον καταυλισμό των Ινδιάνων Σιου είναι ίσως η πιο δυνατή στιγμή του βιβλίου. Μετά τη σφαγή στον καταυλισμό, το ζευγάρι περισώζει κι υιοθετεί στα κρυφά τη Γουινόνα, ανιψιά του αρχηγού των Σιου· παρ’ όλα αυτά η οικογενειακή γαλήνη δεν θα αντέξει. Όταν ο πόλεμος ενάντια στους Ινδιάνους κοπάσει, θα αρχίσει ένας καινούργιος, αυτή τη φορά ανάμεσα στον βιομηχανικό βορρά και τον αγροτικό νότο στο πλαίσιο του Αμερικανικού Εμφυλίου (1861-1865), με τη βία, την πείνα και τις κακουχίες να εντείνονται. Ο ΜακΝάλτι κι ο Κόουλ θα πολεμήσουν με την Ένωση, πλάι στον παλιό τους αξιωματικό, προσπαθώντας να παραμείνουν ζωντανοί για χάρη –τι άλλο;– της αγάπης.

Οι Μέρες δίχως τέλος είναι με σιγουριά το πλέον καλογραμμένο μυθιστόρημα του Barry σε εξαιρετική μετάφραση της πολύπειρης Μαρίας Αγγελίδου. Στις τριακόσιες περίπου σελίδες πυκνογραμμένου λόγου μαθαίνουμε ένα κομμάτι της αμερικανικής ιστορίας (αυτό του 19ου αιώνα), εν πολλοίς άγνωστο στο ευρύ κοινό: από την άφιξη των εξαθλιωμένων Ιρλανδών μεταναστών στα αμερικανικά λιμάνια και την εμπλοκή τους στις εκστρατείες κατά των ινδιάνικων φυλών, έως τις σφαγές και τις λεηλασίες σε μία σκληρότητα άνευ προηγουμένου, κι από εκεί στην κατάκτηση της αμερικανικής ταυτότητας· κι όλα αυτά με μια αξιοζήλευτη οικονομία λόγου: οι σελίδες «βαραίνουν», δίνοντας στον αναγνώστη την αίσθηση πως οι μέρες για τον Τόμας ΜακΝάλτι και τον Τζον Κόουλ μοιάζουν να μην έχουν τέλος. 

Ο Sebastian Barry

Tο κοινωνικό φύλο κι η σεξουαλικότητα μέσα από την αλήθεια του ΜακΝάλτι παύουν να καθορίζονται από τις δομές της ετεροφυλοφιλίας. Έτσι καταρρίπτεται η ύπαρξη μιας προϋπάρχουσας βιολογικής αλήθειας του φύλου που εγγράφεται στην «υλικότητα» του σώματος και στην απόλυτη διάκριση αρσενικού και θηλυκού.

Επίσης, σε σχέση με την ταυτότητα φύλου, κεντρικό θέμα του βιβλίου, αξίζει να επισημάνουμε μία ενδιαφέρουσα αντίθεση της σεξουαλικότητας ανάμεσα στον δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο: η δημόσια εικόνα του ΜακΝάλτι και του Κόουλ είναι ασφαλώς περιοριστική κι υποκριτική, ενώ η ιδιωτική προσφέρει την ελευθερία και την αλήθεια του ζευγαριού. Ο ΜακΝάλτι κατά τη διάρκεια των αιματοβαμμένων περιπετειών κάνει υπομονή, κι ύστερα κι άλλη υπομονή, μέχρι που στο τέλος τα δύο ποιητικά υποκείμενα γίνονται επιτέλους ένα κι ο Τόμας αυτοπαρουσιάζεται ως Τομαζίνα. Με άλλα λόγια θα μπορούσαμε να αντικρίσουμε τις Μέρες δίχως τέλος ως ένα road trip του ΜακΝάλτι προς τη γυναικεία φύση του. 

Στα αρνητικά του βιβλίου θα προσμετρούσαμε την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του μυθιστορήματος, η οποία φαινομενικά αφαιρεί πολλά στοιχεία της δράσης, ωστόσο, όλα γίνονται για έναν σκοπό: ο Τόμας ΜακΝάλτι μέσω της αφήγησης χρησιμοποιεί τη γλώσσα επιτελεστικά, διαμορφώνοντας την υποκειμενικότητά της. Ως εκ τούτου το κοινωνικό φύλο κι η σεξουαλικότητα (ως κατασκευές κι όχι ως «φυσικά» σύνολα) μέσα από την αλήθεια του ΜακΝάλτι παύουν να καθορίζονται από τις δομές της ετεροφυλοφιλίας. Έτσι καταρρίπτεται η ύπαρξη μιας προϋπάρχουσας βιολογικής αλήθειας του φύλου που εγγράφεται στην «υλικότητα» του σώματος και στην απόλυτη διάκριση αρσενικού και θηλυκού. Εν κατακλείδι, το λογοτεχνικό αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό τόσο επιδερμικά όσο κι υποδερμικά: το μυθιστόρημα περιλαμβάνει συγκίνηση και σκληρότητα, καλοσύνη και φόβο, και φυσικά την πιο παλιά ανάγκη, την αγάπη, στα απλά και συνάμα στα πιο σπουδαία.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το τελευταίο τραγούδι του Ντύλαν» (εκδ. Πικραμένος).

→ Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Maynard Dixon "Roadside" (1938).

Μέρες δίχως τέλος
Sebastian Barry
Μτφρ. Μαρία Αγγελίδου
Ίκαρος 2018
Σελ. 296, τιμή εκδότη €15,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ SEBASTIAN BARRY