alt

Για το μυθιστόρημα του Romain Gary «Λευκός σκύλος» (μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου, εκδ. Οκτάνα).

Της Διώνης Δημητριάδου

[…] το φυλετικό πρόβλημα στις Ηνωμένες πολιτείες θέτει ένα ερώτημα το οποίο το καθιστά πρακτικά άλυτο: αυτό της Βλακείας. Έχει τις ρίζες του στα βάθη της ισχυρότερης πνευματικής δύναμης όλων των εποχών, που δεν είναι παρά η Ηλιθιότητα.

Ο Ρομαίν Γκαρύ, απολύτως πολιτικοποιημένος και συνειδητά ταγμένος στην υπεράσπιση των ανθρωπιστικών ιδεωδών, γράφει τον «Λευκό σκύλο» αναφερόμενος στη δύσκολη χρονιά του 1968.

Ξεκάθαρη θέση με την τόλμη που απαιτεί η ειλικρινής διάθεση να δεις τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις. Ο Ρομαίν Γκαρύ, απολύτως πολιτικοποιημένος και συνειδητά ταγμένος στην υπεράσπιση των ανθρωπιστικών ιδεωδών, γράφει τον Λευκό σκύλο αναφερόμενος στη δύσκολη χρονιά του 1968. Μαίνονται οι διαδηλώσεις για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι δυο δολοφονίες (του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κέννεντυ) ξεσηκώνουν πρωτόγνωρες αντιδράσεις, τα πιο ριζοσπαστικοποιημένα κομμάτια της αμερικανικής κοινωνίας διαμαρτύρονται για την έξαρση των φυλετικών διακρίσεων.

Ο Ρομαίν Γκαρύ μαζί με την επίσης πολιτικοποιημένη σύζυγό του, Αμερικανίδα σταρ Τζιν Σίμπεργκ, βρίσκονται στο Λος Άντζελες. Η Σίμπεργκ σε άμεση επαφή με το αντιρατσιστικό κίνημα φιλοξενεί συχνά Μαύρους ακτιβιστές στο σπίτι τους και δηλώνει με κάθε τρόπο την ενεργό στάση της στην υπεράσπιση των διωκόμενων για τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά. Τότε ακριβώς κάνει την εμφάνισή του στο σπίτι τους ο γερμανικός ποιμενικός σκύλος, τον οποίο θεωρώντας αδέσποτο ή χαμένο αποφασίζουν να υιοθετήσουν. Μόνο που αυτός δεν είναι απλώς ένας συμπαθής ποιμενικός σκύλος αλλά ένας «λευκός σκύλος», δηλαδή προορισμένος να επιτίθεται στους εκπροσώπους της μαύρης φυλής, με έντονα (αποκτημένα μέσα από σκληρή εκπαίδευση) ρατσιστικά αντανακλαστικά. Μεταμορφώνεται αστραπιαία από φιλική φύση σε άγρια εχθρότητα. Η συμβίωση μαζί του καθίσταται απαγορευτική.

Είναι ένας λευκός σκύλος. Απ’ τον Νότο. «Λευκούς σκύλους» λένε εκεί όλα τα σκυλιά που εκπαιδεύτηκαν ειδικά για να βοηθούν την αστυνομία ενάντια στους Μαύρους. Η τέλεια εκπαίδευση.

Η αντίστροφη εκπαίδευση του σκύλου (προκειμένου να αποβάλει τον ιδιότυπο «ρατσισμό» του) θα ανατεθεί σε έναν Μαύρο εκπαιδευτή σκύλων, ο οποίος θα δει το όλο εγχείρημα σαν ένα προσωπικό στοίχημα που το χρωστάει απέναντι σε όσους του έχουν αμφισβητήσει το δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης και της αρμονικής συμβίωσης μέσα σε μια ελεύθερη κοινωνία.

Μια αλληγορία συνιστά αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαρύ, ένα autofiction από τα πλέον ενδιαφέροντα, καθώς δεν εξαντλείται μόνο σε προσωπικές καταγραφές αλλά επεκτείνει τα σημαινόμενά του σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της αμερικανικής ιστορίας, και μάλιστα με σαφή ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στον ρατσισμό και των δύο πλευρών.

Μια αλληγορία συνιστά αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαρύ, ένα autofiction από τα πλέον ενδιαφέροντα, καθώς δεν εξαντλείται μόνο σε προσωπικές καταγραφές αλλά επεκτείνει τα σημαινόμενά του σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της αμερικανικής ιστορίας, και μάλιστα με σαφή ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στον ρατσισμό και των δύο πλευρών – γιατί υπάρχει και η αντίπερα όχθη, ακόμη κι αν πούμε πως ο ρατσισμός της άλλης πλευράς (η αντίδραση πάλι με ρατσιστικά χαρακτηριστικά των Μαύρων απέναντι στους Λευκούς) συνιστά ένα λογικό και φυσικό επακόλουθο του ρατσισμού που έχουν νιώσει πάνω τους. Το μίσος με τη μορφή της μισαλλοδοξίας δεν γνωρίζει ούτε σύνορα ούτε χρώματα ούτε φυλετικά χαρακτηριστικά. Γεννά με τη σειρά του μίσος όταν προκαλείται.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον η περίπτωση του Ρομαίν Γκαρύ, που παίρνει θέση στα φλέγοντα ζητήματα που ταλανίζουν την Αμερική στη δεκαετία του ’60, από τη σκοπιά ενός ξένου στην ουσία («εγώ είμαι μειονότητα από γεννησιμιού μου»)· ο Γκαρύ, γεννημένος στη Λιθουανία ως Roman Kacew, θα επιλέξει την αλλαγή της ταυτότητάς του σε Romain Gary με τη μετάβασή του στη Γαλλία. Δεν παύει, ωστόσο, να φέρει μέσα του τον εμιγκρέ, τον διαφορετικό. Έτσι, η αλληγορία του αυτή στοχεύει έμμεσα και τον ίδιο, παρά την επιτυχή καριέρα του και την καθιέρωσή του στον κόσμο της συγγραφής αλλά και του κινηματογράφου· βραβευμένος δύο φορές με το βραβείο Goncourt: το 1956 για τις Ρίζες του Ουρανού (Les Racines du ciel) και παράτυπα με το ψευδώνυμο Èmile Ajar για το Η ζωή μπροστά σου (La vie devant soi) το 1975. Κατορθώνει να εισχωρήσει στην ψυχοσύνθεση του Λευκού, που έχει γίνει σκλάβος των στερεοτύπων με τα οποία γαλουχήθηκε και έτσι αδυνατεί να θέσει σε λειτουργία τα φαιά κύτταρα του εγκεφάλου του και να σκεφθεί στη βάση της στοιχειώδους λογικής. Ο Γκαρύ υποστηρίζει ότι η έκρηξη των Μαύρων θα καταφέρει να βγάλει τους Λευκούς Αμερικανούς από τον λήθαργο της σκέψης και να τους κινητοποιήσει. Η αρχή της αμφισβήτησης, μια έκκληση για μεταμόρφωση. Ταυτόχρονα, όμως, αναγνωρίζει τον αντίστροφο ρατσισμό που κατατρώει τα ως τώρα θύματα και τα μετατρέπει σε θύτες με κάθε πρόσφορη ευκαιρία.

Πιστεύω ότι δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο μίσος, ρεβανσισμό, κρυφή τρομοκρατία και σαδισμό μπορεί να έχει ένας φανατισμένος Μαύρος που πλαγιάζει με μια Λευκή ή που τη βιάζει.
[…] είναι σε κάθε περίπτωση θλιβερό όταν οι Εβραίοι αρχίζουν να ονειρεύονται μια εβραϊκή Γκεστάπο και οι Μαύροι μια μαύρη Κου Κλουξ Κλαν…

Ακόμη πιο αποκαλυπτική αποβαίνει η ανατομία του θέματος, όταν επισημαίνει έναν ακόμη πιο ιδιότυπο ρατσισμό, που δηλώνεται με την περιφρόνηση του Μαύρου προς τον ομόφυλό του· στην ουσία μια έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον ίδιο τον εαυτό του, μια αντίδραση για την κακή κοινή τους μοίρα.

alt
Ο Romain Gary

Ο «Λευκός σκύλος» είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο από κάθε άποψη. Συνταράσσει με την αλήθεια του, οδηγεί σε μια πληθώρα συλλογισμών πάνω σε ένα θέμα που ίσως πιστεύουμε πως αφορά το παρελθόν ή μόνο την αμερικανική κοινωνία των περασμένων χρόνων.

Ο Λευκός σκύλος είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο από κάθε άποψη. Συνταράσσει με την αλήθεια του, οδηγεί σε μια πληθώρα συλλογισμών πάνω σε ένα θέμα που ίσως πιστεύουμε πως αφορά το παρελθόν ή μόνο την αμερικανική κοινωνία των περασμένων χρόνων, ωστόσο με διαφορετικές μορφές (αλλάζει πουκάμισα πολλά το φίδι) επανέρχεται σε κάθε εποχή δηλώνοντας πως καθόλου δεν έχει απομακρυνθεί από τη σκέψη του κάθε φορά ισχυρού, του περιστασιακά δυνατού και του φαρισαϊκά και υποκριτικά φιλελεύθερου. Ο Ρομαίν Γκαρύ με ενσωματωμένη στη συνείδησή του την ενοχή (που κάθε άνθρωπος με εναργή τα χαρακτηριστικά του θα έπρεπε να έχει) χρησιμοποιεί τη λογοτεχνική γραφή (έστω και αυτοβιογραφική) ως όχημα προκειμένου να μιλήσει (έστω και αλληγορικά) για το μείζον ζήτημα του ρατσισμού.

[...] όταν σκοντάφτω πάνω σε κάτι που δεν μπορώ να αλλάξω, που δεν μπορώ να λύσω, που δεν μπορώ να αποκαταστήσω, το εξαφανίζω. Το χώνω μέσα σε ένα βιβλίο.

Από το 1970 που το βιβλίο αυτό είδε το φως της έκδοσης στη Γαλλία (Chien Blanc, Èditions Gallimard) ως σήμερα που το διαβάζουμε στην καλή μετάφραση της Ευγενίας Γραμματικοπούλου, από τις εκδόσεις Οκτάνα, έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια. Ωστόσο, αποδεικνύεται επίκαιρο ακόμη, όσο η αρμονία των αντιθέσεων θα αποτελεί στόχο προς εκπλήρωση. Όπως λέει ο Γκαρύ:

Το μοναδικό εφικτό μέλλον είναι αυτή η αρμονία των αντιθέσεων που υπήρξε ανέκαθεν ο παλαιότερος και βαθύτερος νόμος της φύσης.

Σωστά. Μόνο που η ανθρώπινη κοινωνία, αν και εντάσσεται και δομείται μέσα στο φυσικό περιβάλλον, δεν διέπεται από τους ίδιους νόμους. Ίσα ίσα τους καταστρατηγεί, όταν δεν την εξυπηρετούν ή εσφαλμένα τους επικαλείται, όταν χρειάζεται μια επαρκή δικαιολογία για τις αστοχίες της ή τα ατοπήματά της.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΛευκός σκύλος
Romain Gary
Μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου
Οκτάνα 2018
Σελ. 324, τιμή εκδότη €22,26

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ROMAIN GARY

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020). 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ