alt

Για το μυθιστόρημα του Romain Gary «Λευκός σκύλος» (μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου, εκδ. Οκτάνα).

Της Διώνης Δημητριάδου

[…] το φυλετικό πρόβλημα στις Ηνωμένες πολιτείες θέτει ένα ερώτημα το οποίο το καθιστά πρακτικά άλυτο: αυτό της Βλακείας. Έχει τις ρίζες του στα βάθη της ισχυρότερης πνευματικής δύναμης όλων των εποχών, που δεν είναι παρά η Ηλιθιότητα.

Ο Ρομαίν Γκαρύ, απολύτως πολιτικοποιημένος και συνειδητά ταγμένος στην υπεράσπιση των ανθρωπιστικών ιδεωδών, γράφει τον «Λευκό σκύλο» αναφερόμενος στη δύσκολη χρονιά του 1968.

Ξεκάθαρη θέση με την τόλμη που απαιτεί η ειλικρινής διάθεση να δεις τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις. Ο Ρομαίν Γκαρύ, απολύτως πολιτικοποιημένος και συνειδητά ταγμένος στην υπεράσπιση των ανθρωπιστικών ιδεωδών, γράφει τον Λευκό σκύλο αναφερόμενος στη δύσκολη χρονιά του 1968. Μαίνονται οι διαδηλώσεις για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι δυο δολοφονίες (του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κέννεντυ) ξεσηκώνουν πρωτόγνωρες αντιδράσεις, τα πιο ριζοσπαστικοποιημένα κομμάτια της αμερικανικής κοινωνίας διαμαρτύρονται για την έξαρση των φυλετικών διακρίσεων.

Ο Ρομαίν Γκαρύ μαζί με την επίσης πολιτικοποιημένη σύζυγό του, Αμερικανίδα σταρ Τζιν Σίμπεργκ, βρίσκονται στο Λος Άντζελες. Η Σίμπεργκ σε άμεση επαφή με το αντιρατσιστικό κίνημα φιλοξενεί συχνά Μαύρους ακτιβιστές στο σπίτι τους και δηλώνει με κάθε τρόπο την ενεργό στάση της στην υπεράσπιση των διωκόμενων για τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά. Τότε ακριβώς κάνει την εμφάνισή του στο σπίτι τους ο γερμανικός ποιμενικός σκύλος, τον οποίο θεωρώντας αδέσποτο ή χαμένο αποφασίζουν να υιοθετήσουν. Μόνο που αυτός δεν είναι απλώς ένας συμπαθής ποιμενικός σκύλος αλλά ένας «λευκός σκύλος», δηλαδή προορισμένος να επιτίθεται στους εκπροσώπους της μαύρης φυλής, με έντονα (αποκτημένα μέσα από σκληρή εκπαίδευση) ρατσιστικά αντανακλαστικά. Μεταμορφώνεται αστραπιαία από φιλική φύση σε άγρια εχθρότητα. Η συμβίωση μαζί του καθίσταται απαγορευτική.

Είναι ένας λευκός σκύλος. Απ’ τον Νότο. «Λευκούς σκύλους» λένε εκεί όλα τα σκυλιά που εκπαιδεύτηκαν ειδικά για να βοηθούν την αστυνομία ενάντια στους Μαύρους. Η τέλεια εκπαίδευση.

Η αντίστροφη εκπαίδευση του σκύλου (προκειμένου να αποβάλει τον ιδιότυπο «ρατσισμό» του) θα ανατεθεί σε έναν Μαύρο εκπαιδευτή σκύλων, ο οποίος θα δει το όλο εγχείρημα σαν ένα προσωπικό στοίχημα που το χρωστάει απέναντι σε όσους του έχουν αμφισβητήσει το δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης και της αρμονικής συμβίωσης μέσα σε μια ελεύθερη κοινωνία.

Μια αλληγορία συνιστά αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαρύ, ένα autofiction από τα πλέον ενδιαφέροντα, καθώς δεν εξαντλείται μόνο σε προσωπικές καταγραφές αλλά επεκτείνει τα σημαινόμενά του σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της αμερικανικής ιστορίας, και μάλιστα με σαφή ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στον ρατσισμό και των δύο πλευρών.

Μια αλληγορία συνιστά αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαρύ, ένα autofiction από τα πλέον ενδιαφέροντα, καθώς δεν εξαντλείται μόνο σε προσωπικές καταγραφές αλλά επεκτείνει τα σημαινόμενά του σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της αμερικανικής ιστορίας, και μάλιστα με σαφή ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στον ρατσισμό και των δύο πλευρών – γιατί υπάρχει και η αντίπερα όχθη, ακόμη κι αν πούμε πως ο ρατσισμός της άλλης πλευράς (η αντίδραση πάλι με ρατσιστικά χαρακτηριστικά των Μαύρων απέναντι στους Λευκούς) συνιστά ένα λογικό και φυσικό επακόλουθο του ρατσισμού που έχουν νιώσει πάνω τους. Το μίσος με τη μορφή της μισαλλοδοξίας δεν γνωρίζει ούτε σύνορα ούτε χρώματα ούτε φυλετικά χαρακτηριστικά. Γεννά με τη σειρά του μίσος όταν προκαλείται.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον η περίπτωση του Ρομαίν Γκαρύ, που παίρνει θέση στα φλέγοντα ζητήματα που ταλανίζουν την Αμερική στη δεκαετία του ’60, από τη σκοπιά ενός ξένου στην ουσία («εγώ είμαι μειονότητα από γεννησιμιού μου»)· ο Γκαρύ, γεννημένος στη Λιθουανία ως Roman Kacew, θα επιλέξει την αλλαγή της ταυτότητάς του σε Romain Gary με τη μετάβασή του στη Γαλλία. Δεν παύει, ωστόσο, να φέρει μέσα του τον εμιγκρέ, τον διαφορετικό. Έτσι, η αλληγορία του αυτή στοχεύει έμμεσα και τον ίδιο, παρά την επιτυχή καριέρα του και την καθιέρωσή του στον κόσμο της συγγραφής αλλά και του κινηματογράφου· βραβευμένος δύο φορές με το βραβείο Goncourt: το 1956 για τις Ρίζες του Ουρανού (Les Racines du ciel) και παράτυπα με το ψευδώνυμο Èmile Ajar για το Η ζωή μπροστά σου (La vie devant soi) το 1975. Κατορθώνει να εισχωρήσει στην ψυχοσύνθεση του Λευκού, που έχει γίνει σκλάβος των στερεοτύπων με τα οποία γαλουχήθηκε και έτσι αδυνατεί να θέσει σε λειτουργία τα φαιά κύτταρα του εγκεφάλου του και να σκεφθεί στη βάση της στοιχειώδους λογικής. Ο Γκαρύ υποστηρίζει ότι η έκρηξη των Μαύρων θα καταφέρει να βγάλει τους Λευκούς Αμερικανούς από τον λήθαργο της σκέψης και να τους κινητοποιήσει. Η αρχή της αμφισβήτησης, μια έκκληση για μεταμόρφωση. Ταυτόχρονα, όμως, αναγνωρίζει τον αντίστροφο ρατσισμό που κατατρώει τα ως τώρα θύματα και τα μετατρέπει σε θύτες με κάθε πρόσφορη ευκαιρία.

Πιστεύω ότι δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο μίσος, ρεβανσισμό, κρυφή τρομοκρατία και σαδισμό μπορεί να έχει ένας φανατισμένος Μαύρος που πλαγιάζει με μια Λευκή ή που τη βιάζει.
[…] είναι σε κάθε περίπτωση θλιβερό όταν οι Εβραίοι αρχίζουν να ονειρεύονται μια εβραϊκή Γκεστάπο και οι Μαύροι μια μαύρη Κου Κλουξ Κλαν…

Ακόμη πιο αποκαλυπτική αποβαίνει η ανατομία του θέματος, όταν επισημαίνει έναν ακόμη πιο ιδιότυπο ρατσισμό, που δηλώνεται με την περιφρόνηση του Μαύρου προς τον ομόφυλό του· στην ουσία μια έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον ίδιο τον εαυτό του, μια αντίδραση για την κακή κοινή τους μοίρα.

alt
Ο Romain Gary

Ο «Λευκός σκύλος» είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο από κάθε άποψη. Συνταράσσει με την αλήθεια του, οδηγεί σε μια πληθώρα συλλογισμών πάνω σε ένα θέμα που ίσως πιστεύουμε πως αφορά το παρελθόν ή μόνο την αμερικανική κοινωνία των περασμένων χρόνων.

Ο Λευκός σκύλος είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο από κάθε άποψη. Συνταράσσει με την αλήθεια του, οδηγεί σε μια πληθώρα συλλογισμών πάνω σε ένα θέμα που ίσως πιστεύουμε πως αφορά το παρελθόν ή μόνο την αμερικανική κοινωνία των περασμένων χρόνων, ωστόσο με διαφορετικές μορφές (αλλάζει πουκάμισα πολλά το φίδι) επανέρχεται σε κάθε εποχή δηλώνοντας πως καθόλου δεν έχει απομακρυνθεί από τη σκέψη του κάθε φορά ισχυρού, του περιστασιακά δυνατού και του φαρισαϊκά και υποκριτικά φιλελεύθερου. Ο Ρομαίν Γκαρύ με ενσωματωμένη στη συνείδησή του την ενοχή (που κάθε άνθρωπος με εναργή τα χαρακτηριστικά του θα έπρεπε να έχει) χρησιμοποιεί τη λογοτεχνική γραφή (έστω και αυτοβιογραφική) ως όχημα προκειμένου να μιλήσει (έστω και αλληγορικά) για το μείζον ζήτημα του ρατσισμού.

[...] όταν σκοντάφτω πάνω σε κάτι που δεν μπορώ να αλλάξω, που δεν μπορώ να λύσω, που δεν μπορώ να αποκαταστήσω, το εξαφανίζω. Το χώνω μέσα σε ένα βιβλίο.

Από το 1970 που το βιβλίο αυτό είδε το φως της έκδοσης στη Γαλλία (Chien Blanc, Èditions Gallimard) ως σήμερα που το διαβάζουμε στην καλή μετάφραση της Ευγενίας Γραμματικοπούλου, από τις εκδόσεις Οκτάνα, έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια. Ωστόσο, αποδεικνύεται επίκαιρο ακόμη, όσο η αρμονία των αντιθέσεων θα αποτελεί στόχο προς εκπλήρωση. Όπως λέει ο Γκαρύ:

Το μοναδικό εφικτό μέλλον είναι αυτή η αρμονία των αντιθέσεων που υπήρξε ανέκαθεν ο παλαιότερος και βαθύτερος νόμος της φύσης.

Σωστά. Μόνο που η ανθρώπινη κοινωνία, αν και εντάσσεται και δομείται μέσα στο φυσικό περιβάλλον, δεν διέπεται από τους ίδιους νόμους. Ίσα ίσα τους καταστρατηγεί, όταν δεν την εξυπηρετούν ή εσφαλμένα τους επικαλείται, όταν χρειάζεται μια επαρκή δικαιολογία για τις αστοχίες της ή τα ατοπήματά της.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΛευκός σκύλος
Romain Gary
Μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου
Οκτάνα 2018
Σελ. 324, τιμή εκδότη €22,26

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ROMAIN GARY

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ζυγός» του Ντον ΝτεΛίλο (κριτική) – Φαντασμαγορικό πανόραμα της πληγωμένης Αμερικής με αφορμή τη δολοφονία του Τζον Φ. Κένεντι

«Ζυγός» του Ντον ΝτεΛίλο (κριτική) – Φαντασμαγορικό πανόραμα της πληγωμένης Αμερικής με αφορμή τη δολοφονία του Τζον Φ. Κένεντι

Για το μυθιστόρημα του Ντον ΝτεΛίλο (Don DeLillo) «Ζυγός», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά. Στην κεντρική εικόνα, ο Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ.

Γράφει ο Μιχάλης Μοδινός

Στο εξαιρετικ...

«Σπίτι από βιβλία και πηλό» της Πάουλα Βάσκες (κριτική) – Μια γυναίκα ξαναχτίζει τη ζωή της με απλά, πολύτιμα υλικά

«Σπίτι από βιβλία και πηλό» της Πάουλα Βάσκες (κριτική) – Μια γυναίκα ξαναχτίζει τη ζωή της με απλά, πολύτιμα υλικά

Για το μυθιστόρημα της Πάουλα Βάσκες (Paula Vazquez) «Σπίτι από βιβλία και πηλό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση της Δέσποινας Δρακάκη.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Η Αργεντινή συγγραφέας ...

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ