alt

Για το μυθιστόρημα του Romain Gary «Λευκός σκύλος» (μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου, εκδ. Οκτάνα).

Της Διώνης Δημητριάδου

[…] το φυλετικό πρόβλημα στις Ηνωμένες πολιτείες θέτει ένα ερώτημα το οποίο το καθιστά πρακτικά άλυτο: αυτό της Βλακείας. Έχει τις ρίζες του στα βάθη της ισχυρότερης πνευματικής δύναμης όλων των εποχών, που δεν είναι παρά η Ηλιθιότητα.

Ο Ρομαίν Γκαρύ, απολύτως πολιτικοποιημένος και συνειδητά ταγμένος στην υπεράσπιση των ανθρωπιστικών ιδεωδών, γράφει τον «Λευκό σκύλο» αναφερόμενος στη δύσκολη χρονιά του 1968.

Ξεκάθαρη θέση με την τόλμη που απαιτεί η ειλικρινής διάθεση να δεις τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις. Ο Ρομαίν Γκαρύ, απολύτως πολιτικοποιημένος και συνειδητά ταγμένος στην υπεράσπιση των ανθρωπιστικών ιδεωδών, γράφει τον Λευκό σκύλο αναφερόμενος στη δύσκολη χρονιά του 1968. Μαίνονται οι διαδηλώσεις για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι δυο δολοφονίες (του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κέννεντυ) ξεσηκώνουν πρωτόγνωρες αντιδράσεις, τα πιο ριζοσπαστικοποιημένα κομμάτια της αμερικανικής κοινωνίας διαμαρτύρονται για την έξαρση των φυλετικών διακρίσεων.

Ο Ρομαίν Γκαρύ μαζί με την επίσης πολιτικοποιημένη σύζυγό του, Αμερικανίδα σταρ Τζιν Σίμπεργκ, βρίσκονται στο Λος Άντζελες. Η Σίμπεργκ σε άμεση επαφή με το αντιρατσιστικό κίνημα φιλοξενεί συχνά Μαύρους ακτιβιστές στο σπίτι τους και δηλώνει με κάθε τρόπο την ενεργό στάση της στην υπεράσπιση των διωκόμενων για τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά. Τότε ακριβώς κάνει την εμφάνισή του στο σπίτι τους ο γερμανικός ποιμενικός σκύλος, τον οποίο θεωρώντας αδέσποτο ή χαμένο αποφασίζουν να υιοθετήσουν. Μόνο που αυτός δεν είναι απλώς ένας συμπαθής ποιμενικός σκύλος αλλά ένας «λευκός σκύλος», δηλαδή προορισμένος να επιτίθεται στους εκπροσώπους της μαύρης φυλής, με έντονα (αποκτημένα μέσα από σκληρή εκπαίδευση) ρατσιστικά αντανακλαστικά. Μεταμορφώνεται αστραπιαία από φιλική φύση σε άγρια εχθρότητα. Η συμβίωση μαζί του καθίσταται απαγορευτική.

Είναι ένας λευκός σκύλος. Απ’ τον Νότο. «Λευκούς σκύλους» λένε εκεί όλα τα σκυλιά που εκπαιδεύτηκαν ειδικά για να βοηθούν την αστυνομία ενάντια στους Μαύρους. Η τέλεια εκπαίδευση.

Η αντίστροφη εκπαίδευση του σκύλου (προκειμένου να αποβάλει τον ιδιότυπο «ρατσισμό» του) θα ανατεθεί σε έναν Μαύρο εκπαιδευτή σκύλων, ο οποίος θα δει το όλο εγχείρημα σαν ένα προσωπικό στοίχημα που το χρωστάει απέναντι σε όσους του έχουν αμφισβητήσει το δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης και της αρμονικής συμβίωσης μέσα σε μια ελεύθερη κοινωνία.

Μια αλληγορία συνιστά αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαρύ, ένα autofiction από τα πλέον ενδιαφέροντα, καθώς δεν εξαντλείται μόνο σε προσωπικές καταγραφές αλλά επεκτείνει τα σημαινόμενά του σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της αμερικανικής ιστορίας, και μάλιστα με σαφή ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στον ρατσισμό και των δύο πλευρών.

Μια αλληγορία συνιστά αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκαρύ, ένα autofiction από τα πλέον ενδιαφέροντα, καθώς δεν εξαντλείται μόνο σε προσωπικές καταγραφές αλλά επεκτείνει τα σημαινόμενά του σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της αμερικανικής ιστορίας, και μάλιστα με σαφή ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στον ρατσισμό και των δύο πλευρών – γιατί υπάρχει και η αντίπερα όχθη, ακόμη κι αν πούμε πως ο ρατσισμός της άλλης πλευράς (η αντίδραση πάλι με ρατσιστικά χαρακτηριστικά των Μαύρων απέναντι στους Λευκούς) συνιστά ένα λογικό και φυσικό επακόλουθο του ρατσισμού που έχουν νιώσει πάνω τους. Το μίσος με τη μορφή της μισαλλοδοξίας δεν γνωρίζει ούτε σύνορα ούτε χρώματα ούτε φυλετικά χαρακτηριστικά. Γεννά με τη σειρά του μίσος όταν προκαλείται.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον η περίπτωση του Ρομαίν Γκαρύ, που παίρνει θέση στα φλέγοντα ζητήματα που ταλανίζουν την Αμερική στη δεκαετία του ’60, από τη σκοπιά ενός ξένου στην ουσία («εγώ είμαι μειονότητα από γεννησιμιού μου»)· ο Γκαρύ, γεννημένος στη Λιθουανία ως Roman Kacew, θα επιλέξει την αλλαγή της ταυτότητάς του σε Romain Gary με τη μετάβασή του στη Γαλλία. Δεν παύει, ωστόσο, να φέρει μέσα του τον εμιγκρέ, τον διαφορετικό. Έτσι, η αλληγορία του αυτή στοχεύει έμμεσα και τον ίδιο, παρά την επιτυχή καριέρα του και την καθιέρωσή του στον κόσμο της συγγραφής αλλά και του κινηματογράφου· βραβευμένος δύο φορές με το βραβείο Goncourt: το 1956 για τις Ρίζες του Ουρανού (Les Racines du ciel) και παράτυπα με το ψευδώνυμο Èmile Ajar για το Η ζωή μπροστά σου (La vie devant soi) το 1975. Κατορθώνει να εισχωρήσει στην ψυχοσύνθεση του Λευκού, που έχει γίνει σκλάβος των στερεοτύπων με τα οποία γαλουχήθηκε και έτσι αδυνατεί να θέσει σε λειτουργία τα φαιά κύτταρα του εγκεφάλου του και να σκεφθεί στη βάση της στοιχειώδους λογικής. Ο Γκαρύ υποστηρίζει ότι η έκρηξη των Μαύρων θα καταφέρει να βγάλει τους Λευκούς Αμερικανούς από τον λήθαργο της σκέψης και να τους κινητοποιήσει. Η αρχή της αμφισβήτησης, μια έκκληση για μεταμόρφωση. Ταυτόχρονα, όμως, αναγνωρίζει τον αντίστροφο ρατσισμό που κατατρώει τα ως τώρα θύματα και τα μετατρέπει σε θύτες με κάθε πρόσφορη ευκαιρία.

Πιστεύω ότι δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο μίσος, ρεβανσισμό, κρυφή τρομοκρατία και σαδισμό μπορεί να έχει ένας φανατισμένος Μαύρος που πλαγιάζει με μια Λευκή ή που τη βιάζει.
[…] είναι σε κάθε περίπτωση θλιβερό όταν οι Εβραίοι αρχίζουν να ονειρεύονται μια εβραϊκή Γκεστάπο και οι Μαύροι μια μαύρη Κου Κλουξ Κλαν…

Ακόμη πιο αποκαλυπτική αποβαίνει η ανατομία του θέματος, όταν επισημαίνει έναν ακόμη πιο ιδιότυπο ρατσισμό, που δηλώνεται με την περιφρόνηση του Μαύρου προς τον ομόφυλό του· στην ουσία μια έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον ίδιο τον εαυτό του, μια αντίδραση για την κακή κοινή τους μοίρα.

alt
Ο Romain Gary

Ο «Λευκός σκύλος» είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο από κάθε άποψη. Συνταράσσει με την αλήθεια του, οδηγεί σε μια πληθώρα συλλογισμών πάνω σε ένα θέμα που ίσως πιστεύουμε πως αφορά το παρελθόν ή μόνο την αμερικανική κοινωνία των περασμένων χρόνων.

Ο Λευκός σκύλος είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο από κάθε άποψη. Συνταράσσει με την αλήθεια του, οδηγεί σε μια πληθώρα συλλογισμών πάνω σε ένα θέμα που ίσως πιστεύουμε πως αφορά το παρελθόν ή μόνο την αμερικανική κοινωνία των περασμένων χρόνων, ωστόσο με διαφορετικές μορφές (αλλάζει πουκάμισα πολλά το φίδι) επανέρχεται σε κάθε εποχή δηλώνοντας πως καθόλου δεν έχει απομακρυνθεί από τη σκέψη του κάθε φορά ισχυρού, του περιστασιακά δυνατού και του φαρισαϊκά και υποκριτικά φιλελεύθερου. Ο Ρομαίν Γκαρύ με ενσωματωμένη στη συνείδησή του την ενοχή (που κάθε άνθρωπος με εναργή τα χαρακτηριστικά του θα έπρεπε να έχει) χρησιμοποιεί τη λογοτεχνική γραφή (έστω και αυτοβιογραφική) ως όχημα προκειμένου να μιλήσει (έστω και αλληγορικά) για το μείζον ζήτημα του ρατσισμού.

[...] όταν σκοντάφτω πάνω σε κάτι που δεν μπορώ να αλλάξω, που δεν μπορώ να λύσω, που δεν μπορώ να αποκαταστήσω, το εξαφανίζω. Το χώνω μέσα σε ένα βιβλίο.

Από το 1970 που το βιβλίο αυτό είδε το φως της έκδοσης στη Γαλλία (Chien Blanc, Èditions Gallimard) ως σήμερα που το διαβάζουμε στην καλή μετάφραση της Ευγενίας Γραμματικοπούλου, από τις εκδόσεις Οκτάνα, έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια. Ωστόσο, αποδεικνύεται επίκαιρο ακόμη, όσο η αρμονία των αντιθέσεων θα αποτελεί στόχο προς εκπλήρωση. Όπως λέει ο Γκαρύ:

Το μοναδικό εφικτό μέλλον είναι αυτή η αρμονία των αντιθέσεων που υπήρξε ανέκαθεν ο παλαιότερος και βαθύτερος νόμος της φύσης.

Σωστά. Μόνο που η ανθρώπινη κοινωνία, αν και εντάσσεται και δομείται μέσα στο φυσικό περιβάλλον, δεν διέπεται από τους ίδιους νόμους. Ίσα ίσα τους καταστρατηγεί, όταν δεν την εξυπηρετούν ή εσφαλμένα τους επικαλείται, όταν χρειάζεται μια επαρκή δικαιολογία για τις αστοχίες της ή τα ατοπήματά της.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΛευκός σκύλος
Romain Gary
Μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου
Οκτάνα 2018
Σελ. 324, τιμή εκδότη €22,26

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ROMAIN GARY

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ