alt

Για το μυθιστόρημα της Άλις Σμιθ «Φθινόπωρο» (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη).

Του Διονύση Μαρίνου

Πολύ νωρίς για να προλάβει το γεγονός να εντυπωθεί ευρύτερα στην κοινωνία, ως εκ τούτου να γίνει μέρος της μυθοπλαστικής αφήγησης, και πολύ αργά, καθώς ο χρόνος φεύγει και χάνεται, για να αφεθεί στον συγγραφέα του μέλλοντος. Η Σκοτσέζα Άλι Σμιθ με το μυθιστόρημά της Φθινόπωρο (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη) υπογράφει το πρώτο μετά-Brexit έργο της Γηραιάς Αλβιόνας.

Αν και το δημοψήφισμα που προκάλεσε –και συνεχίζει– να προκαλεί ουκ ολίγες αναταράξεις στο νησί είναι ευδιάκριτο στο φόντο της πλοκής, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να διερευνήσει, ενδεχομένως, τις συνθήκες μέσα στις οποίες σχηματοποιήθηκε αυτή η νέα συνθήκη για τη Μ. Βρετανία.

Πρόκειται για το πρώτο μέρος της τετραλογίας των εποχών ή όπως το έχει ονομάσει η ίδια «Κουαρτέτο των Εποχών». Πριν, όμως, ακολουθήσει ο χειμώνας, το δικό της φθινόπωρο, μια εποχή ιδιαίτερης βαρύτητας, μια ενδιάμεση κατάσταση θέρους και χειμωνιάς, ορίζει και τις αλλαγές που επιφέρει ο χρόνος στους ανθρώπους και τα γεγονότα που τους διαμορφώνουν. Αν και το δημοψήφισμα που προκάλεσε –και συνεχίζει– να προκαλεί ουκ ολίγες αναταράξεις στο νησί είναι ευδιάκριτο στο φόντο της πλοκής, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να διερευνήσει, ενδεχομένως, τις συνθήκες μέσα στις οποίες σχηματοποιήθηκε αυτή η νέα συνθήκη για τη Μ. Βρετανία. Η Σμιθ σκοπεύει αλλού, διαφορετική είναι η οπτική γωνία και η θεματική της. Είναι ο χρόνος: ο αδάμαστος κριτής των πάντων, ο υδραργυρικός χρόνος, ο μόνιμος βασιλιάς κάθε ανθρώπινης φιλοδοξίας. Οτιδήποτε συμβαίνει στο μυθιστόρημα, όπως και στη ζωή, τελεί υπό το κράτος του αλύγιστου χρόνου. 

Οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν πως ο χρόνος που τους αναλογεί είναι ανεξάντλητος κι ότι μπορούν να δουν όσες φορές επιθυμούν την ανατολή του ηλίου, όπως έλεγε και ο Πολ Μπόουλς. Κι όμως, δεν ισχύει. Ποτέ δεν θα ισχύει διότι ο χρόνος κανοναρχεί όλες τις ανθρώπινες προσδοκίες. Σε μια χώρα διχασμένη όπου οι μισοί έχουν να καταμαρτυρήσουν κάμποσα πράγματα στους άλλους μισούς, όπου στους τοίχους των πόλεων κυριαρχεί το επιθετικό σύνθημα «GO HOME» και το τι πήγαινε λάθος ή έγινε σωστά, είναι μέρος μιας συνολικής κοινωνικής διαπάλης, βλέπουμε να αναπτύσσεται μια περίεργη σχέση δύο ανθρώπων: του Ντάνιελ και της Ελίσαμπεθ. 

Ο Ντάνιελ Γκλουκ έχει φτάσει στα 101 χρόνια του και ζει σε έναν οίκο ευγηρίας, αν και στην εναρκτήρια σκηνή του βιβλίου τον βλέπουμε να αμφιταλαντεύεται αν είναι ακόμη ζωντανός ή έχει αφεθεί στα κύματα της θάλασσας που πρόκειται να τραβήξουν στα πέρα βάθη το άψυχο κορμί του. Μόνος και χωρίς ένα χέρι να τον συντρέξει, αναστοχάζεται το παρελθόν με την ευμένεια του ανθρώπου που έχει ζήσει πολλά και τους έχουν συμβεί περισσότερα. Η Ελίσαμπεθ είναι κατά πολύ νεότερή του. Στην αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής της τη γνωρίζουμε ως λέκτορα σε πανεπιστήμιο της Αγγλίας. Μια θέση που δεν της εξασφαλίζει καμία απολύτως ασφάλεια, όπως αναφέρει με πικρία και η μητέρα της. Τι μπορεί να συνδέει αυτούς τους δύο ανθρώπους που υπό άλλες συνθήκες δεν θα μπορούσαν να περπατήσουν ταυτόχρονα; Η Ελίσαμπεθ παραδέχεται στον σύντροφό της ότι η σχέση τους δεν υπήρξε ποτέ σωματική και ούτε έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον ηλικιωμένο Ντάνιελ (κάτι που φοβόταν η μητέρα της), αλλά είναι άκρως αγαπητική με έναν δικό της, ιδιαίτερο τρόπο. 

Οι συζητήσεις της Ελίσαμπεθ και του Ντάνιελ είχαν τη μορφή της σταδιακής μύησης της μικρής στις κρυφές πτυχές της ζωής.

Γνωρίστηκαν πρώτη φορά όταν η Ελίσαμπεθ ήταν οκτώ ετών και ο μονήρης Ντάνιελ συνέλεγε κομμάτια τέχνης προς ιδίαν χρήση. Ανάμεσα σε αυτά, φωτογραφίες της Πολίν Μπότι, μιας καλλιτέχνιδας της pop-art κατά τη δεκαετία του ’60, την οποία είχε ερωτευθεί. Οι συζητήσεις της Ελίσαμπεθ και του Ντάνιελ είχαν τη μορφή της σταδιακής μύησης της μικρής στις κρυφές πτυχές της ζωής. Με την πάροδο των χρόνων –το μυθιστόρημα ακολουθεί τα χνάρια της σχέσης τους σε βάθος χρόνου– συζητούν για όλα τα κοινωνικά θέματα που επηρέασαν τα πολιτικά πράγματα της χώρας (ομοφοβία, μετανάστευση, ρατσισμός). Κάπως έτσι, η μικρή Ελίσαμπεθ και μετέπειτα ώριμη γυναίκα διαμορφώνει το ταπεραμέντο της. Θα «συναντηθεί» ξανά με την Μπότι όταν θα θελήσει να κάνει τη διατριβή της πάνω στα έργα της. Θα συναντηθεί όμως και με τον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο του Άλντους Χάξλεϋ. Βιβλίο που θα διαβάζει ενόσω περιμένει στην ουρά μιας δημόσιας υπηρεσίας για να ανανεώσει το διαβατήριό της. Εκεί θα διαπιστώσει πως οι φωτογραφίες της δεν είναι έγκυρες και δεν πληρούν τους όρους της υπηρεσίας για να γίνουν δεκτές (όσες προσπάθειες και να κάνει, όσες φωτογραφίες και να βγάλει, το κεφάλι της είναι πάντα λάθος). Διαβάζει στο βιβλίο: «Κοινότητα, ταυτότητα, σταθερότητα». Τρία σημεία αιχμής που αναζητεί και η παγκόσμια κοινότητα σήμερα και ιδιαιτέρως η πολιτικά ταραγμένη Μ. Βρετανία. 

alt
Η Άλι Σμιθ

Το μυθιστόρημα της Σμιθ είναι βαθύτατα υπαρξιακό από τη στιγμή που διερευνά την επίδρασης του χρόνου – μιας μόνιμης σταθεράς του ανθρώπινου βίου. 

Τι αλλάζει με τα χρόνια; Τι καταχωνιάζουμε; Ποιες συνθήκες διαμορφώνονται με διαφορετικό τρόπο; Και, τελικά, πόσο υποταγμένοι είμαστε στον χρόνο, τη στιγμή που θεωρούμε ότι είμαστε σε θέση να ελέγχουμε τα πάντα; Το μυθιστόρημα της Σμιθ είναι βαθύτατα υπαρξιακό από τη στιγμή που διερευνά την επίδρασης του χρόνου – μιας μόνιμης σταθεράς του ανθρώπινου βίου. 

Δεν είναι η πλοκή που διαμορφώνει το μυθιστόρημα, αλλά το ύφος, ο ρυθμός και ο καταιγισμός των λέξεων. Ακολουθώντας πολλές φορές τη μορφή του εσωτερικού μονολόγου (σ.σ: υπάρχουν ολόκληρες παράγραφοι που σου φέρνουν στο μυαλό τη Βιρτζίνια Γουλφ), η Ελίσαμπεθ και ο Ντάνιελ κάνουν συνεχόμενα πισωγυρίσματα στον βιωμένο χρόνο τους και σε εκείνον που ακόμη δεν έχει έρθει να τους συναντήσει.

Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από εικόνα σε εικόνα μένεις με την αίσθηση πως ο χρόνος (άρα και ο ρυθμός του κειμένου) φεύγει, επιστρέφει, αναδιπλώνεται και συστρέφεται.

Το αποτέλεσμα είναι λεκτικά εμπρηστικό. Η πρόζα της Σμιθ είναι αυξανόμενου ρυθμού. Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από εικόνα σε εικόνα μένεις με την αίσθηση πως ο χρόνος (άρα και ο ρυθμός του κειμένου) φεύγει, επιστρέφει, αναδιπλώνεται και συστρέφεται. Το παρόν διαμορφώνεται με ταχείς και βίαιους ρυθμούς, με αποτέλεσμα να προκαλεί αλλεπάλληλες μετατοπίσεις, τις οποίες ουδείς είναι ικανός να αφουγκραστεί και να αφομοιώσει. Όπως το πρόσωπο της Ελίσαμπεθ φαίνεται λάθος και αδιαμόρφωτο στις φωτογραφίες του διαβατηρίου της. Είναι αυτό το επιδραστικό παρόν, όμως, που επηρεάζει τη ζωή ενός εκάστου αφήνοντάς τον εκτεθειμένο σε λογής απώλειες. 

Το μυθιστόρημα της Σμιθ θαυμάζεται για τη υφολογική επινοητικότητά του, ακόμη και σε στιγμές που δείχνει κρυπτικό. Είναι μια άσκηση χρόνου, μια παρτιτούρα με νότες τα λεπτά και τα χρόνια που περνούν και χάνονται ανεπιστρεπτί. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Μιλτιάδη Αργυρόπουλο. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του © David Hockney.


altΦθινόπωρο
Άλι Σμιθ
Μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος
Καστανιώτης 2018
Σελ. 242, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ALI SMITH

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

Για το μυθιστόρημα του Τζέισον Μοτ «Το φοβερό βιβλίο» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα), που «θέλει να διαμορφώσει μια νέα αφήγηση που να μην είναι ούτε μανιχαϊστική, ούτε έντονα διεκδικητική». Βραβεύτηκε με το National Book Award 2021.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνο...

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

Τα ιστορικά σινεμά του κέντρου της Αθήνας απευθύνουν κάλεσμα στήριξης σε όλους τους σινεφίλ και τους κατοίκους της πόλης για τη συνέχιση της λειτουργίας τους, διοργανώνοντας δωρεάν προβολές και live στις 2 Απριλίου. Στην κεντρική εικόνα, το κινηματοθέατρο «Ίρις».

Επιμέλεια: ...

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

Το βιβλίο «Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν [Whitney Goodman] (μτφρ. Μαρία Κουκιάδη, εκδ. Key Books) είναι ένας «οδηγός συναισθηματικής επιβίωσης σε έναν κόσμο που έχει εμμονή με την ευτυχία».

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ