alt

Για το μυθιστόρημα της Άλις Σμιθ «Φθινόπωρο» (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη).

Του Διονύση Μαρίνου

Πολύ νωρίς για να προλάβει το γεγονός να εντυπωθεί ευρύτερα στην κοινωνία, ως εκ τούτου να γίνει μέρος της μυθοπλαστικής αφήγησης, και πολύ αργά, καθώς ο χρόνος φεύγει και χάνεται, για να αφεθεί στον συγγραφέα του μέλλοντος. Η Σκοτσέζα Άλι Σμιθ με το μυθιστόρημά της Φθινόπωρο (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη) υπογράφει το πρώτο μετά-Brexit έργο της Γηραιάς Αλβιόνας.

Αν και το δημοψήφισμα που προκάλεσε –και συνεχίζει– να προκαλεί ουκ ολίγες αναταράξεις στο νησί είναι ευδιάκριτο στο φόντο της πλοκής, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να διερευνήσει, ενδεχομένως, τις συνθήκες μέσα στις οποίες σχηματοποιήθηκε αυτή η νέα συνθήκη για τη Μ. Βρετανία.

Πρόκειται για το πρώτο μέρος της τετραλογίας των εποχών ή όπως το έχει ονομάσει η ίδια «Κουαρτέτο των Εποχών». Πριν, όμως, ακολουθήσει ο χειμώνας, το δικό της φθινόπωρο, μια εποχή ιδιαίτερης βαρύτητας, μια ενδιάμεση κατάσταση θέρους και χειμωνιάς, ορίζει και τις αλλαγές που επιφέρει ο χρόνος στους ανθρώπους και τα γεγονότα που τους διαμορφώνουν. Αν και το δημοψήφισμα που προκάλεσε –και συνεχίζει– να προκαλεί ουκ ολίγες αναταράξεις στο νησί είναι ευδιάκριτο στο φόντο της πλοκής, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να διερευνήσει, ενδεχομένως, τις συνθήκες μέσα στις οποίες σχηματοποιήθηκε αυτή η νέα συνθήκη για τη Μ. Βρετανία. Η Σμιθ σκοπεύει αλλού, διαφορετική είναι η οπτική γωνία και η θεματική της. Είναι ο χρόνος: ο αδάμαστος κριτής των πάντων, ο υδραργυρικός χρόνος, ο μόνιμος βασιλιάς κάθε ανθρώπινης φιλοδοξίας. Οτιδήποτε συμβαίνει στο μυθιστόρημα, όπως και στη ζωή, τελεί υπό το κράτος του αλύγιστου χρόνου. 

Οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν πως ο χρόνος που τους αναλογεί είναι ανεξάντλητος κι ότι μπορούν να δουν όσες φορές επιθυμούν την ανατολή του ηλίου, όπως έλεγε και ο Πολ Μπόουλς. Κι όμως, δεν ισχύει. Ποτέ δεν θα ισχύει διότι ο χρόνος κανοναρχεί όλες τις ανθρώπινες προσδοκίες. Σε μια χώρα διχασμένη όπου οι μισοί έχουν να καταμαρτυρήσουν κάμποσα πράγματα στους άλλους μισούς, όπου στους τοίχους των πόλεων κυριαρχεί το επιθετικό σύνθημα «GO HOME» και το τι πήγαινε λάθος ή έγινε σωστά, είναι μέρος μιας συνολικής κοινωνικής διαπάλης, βλέπουμε να αναπτύσσεται μια περίεργη σχέση δύο ανθρώπων: του Ντάνιελ και της Ελίσαμπεθ. 

Ο Ντάνιελ Γκλουκ έχει φτάσει στα 101 χρόνια του και ζει σε έναν οίκο ευγηρίας, αν και στην εναρκτήρια σκηνή του βιβλίου τον βλέπουμε να αμφιταλαντεύεται αν είναι ακόμη ζωντανός ή έχει αφεθεί στα κύματα της θάλασσας που πρόκειται να τραβήξουν στα πέρα βάθη το άψυχο κορμί του. Μόνος και χωρίς ένα χέρι να τον συντρέξει, αναστοχάζεται το παρελθόν με την ευμένεια του ανθρώπου που έχει ζήσει πολλά και τους έχουν συμβεί περισσότερα. Η Ελίσαμπεθ είναι κατά πολύ νεότερή του. Στην αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής της τη γνωρίζουμε ως λέκτορα σε πανεπιστήμιο της Αγγλίας. Μια θέση που δεν της εξασφαλίζει καμία απολύτως ασφάλεια, όπως αναφέρει με πικρία και η μητέρα της. Τι μπορεί να συνδέει αυτούς τους δύο ανθρώπους που υπό άλλες συνθήκες δεν θα μπορούσαν να περπατήσουν ταυτόχρονα; Η Ελίσαμπεθ παραδέχεται στον σύντροφό της ότι η σχέση τους δεν υπήρξε ποτέ σωματική και ούτε έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον ηλικιωμένο Ντάνιελ (κάτι που φοβόταν η μητέρα της), αλλά είναι άκρως αγαπητική με έναν δικό της, ιδιαίτερο τρόπο. 

Οι συζητήσεις της Ελίσαμπεθ και του Ντάνιελ είχαν τη μορφή της σταδιακής μύησης της μικρής στις κρυφές πτυχές της ζωής.

Γνωρίστηκαν πρώτη φορά όταν η Ελίσαμπεθ ήταν οκτώ ετών και ο μονήρης Ντάνιελ συνέλεγε κομμάτια τέχνης προς ιδίαν χρήση. Ανάμεσα σε αυτά, φωτογραφίες της Πολίν Μπότι, μιας καλλιτέχνιδας της pop-art κατά τη δεκαετία του ’60, την οποία είχε ερωτευθεί. Οι συζητήσεις της Ελίσαμπεθ και του Ντάνιελ είχαν τη μορφή της σταδιακής μύησης της μικρής στις κρυφές πτυχές της ζωής. Με την πάροδο των χρόνων –το μυθιστόρημα ακολουθεί τα χνάρια της σχέσης τους σε βάθος χρόνου– συζητούν για όλα τα κοινωνικά θέματα που επηρέασαν τα πολιτικά πράγματα της χώρας (ομοφοβία, μετανάστευση, ρατσισμός). Κάπως έτσι, η μικρή Ελίσαμπεθ και μετέπειτα ώριμη γυναίκα διαμορφώνει το ταπεραμέντο της. Θα «συναντηθεί» ξανά με την Μπότι όταν θα θελήσει να κάνει τη διατριβή της πάνω στα έργα της. Θα συναντηθεί όμως και με τον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο του Άλντους Χάξλεϋ. Βιβλίο που θα διαβάζει ενόσω περιμένει στην ουρά μιας δημόσιας υπηρεσίας για να ανανεώσει το διαβατήριό της. Εκεί θα διαπιστώσει πως οι φωτογραφίες της δεν είναι έγκυρες και δεν πληρούν τους όρους της υπηρεσίας για να γίνουν δεκτές (όσες προσπάθειες και να κάνει, όσες φωτογραφίες και να βγάλει, το κεφάλι της είναι πάντα λάθος). Διαβάζει στο βιβλίο: «Κοινότητα, ταυτότητα, σταθερότητα». Τρία σημεία αιχμής που αναζητεί και η παγκόσμια κοινότητα σήμερα και ιδιαιτέρως η πολιτικά ταραγμένη Μ. Βρετανία. 

alt
Η Άλι Σμιθ

Το μυθιστόρημα της Σμιθ είναι βαθύτατα υπαρξιακό από τη στιγμή που διερευνά την επίδρασης του χρόνου – μιας μόνιμης σταθεράς του ανθρώπινου βίου. 

Τι αλλάζει με τα χρόνια; Τι καταχωνιάζουμε; Ποιες συνθήκες διαμορφώνονται με διαφορετικό τρόπο; Και, τελικά, πόσο υποταγμένοι είμαστε στον χρόνο, τη στιγμή που θεωρούμε ότι είμαστε σε θέση να ελέγχουμε τα πάντα; Το μυθιστόρημα της Σμιθ είναι βαθύτατα υπαρξιακό από τη στιγμή που διερευνά την επίδρασης του χρόνου – μιας μόνιμης σταθεράς του ανθρώπινου βίου. 

Δεν είναι η πλοκή που διαμορφώνει το μυθιστόρημα, αλλά το ύφος, ο ρυθμός και ο καταιγισμός των λέξεων. Ακολουθώντας πολλές φορές τη μορφή του εσωτερικού μονολόγου (σ.σ: υπάρχουν ολόκληρες παράγραφοι που σου φέρνουν στο μυαλό τη Βιρτζίνια Γουλφ), η Ελίσαμπεθ και ο Ντάνιελ κάνουν συνεχόμενα πισωγυρίσματα στον βιωμένο χρόνο τους και σε εκείνον που ακόμη δεν έχει έρθει να τους συναντήσει.

Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από εικόνα σε εικόνα μένεις με την αίσθηση πως ο χρόνος (άρα και ο ρυθμός του κειμένου) φεύγει, επιστρέφει, αναδιπλώνεται και συστρέφεται.

Το αποτέλεσμα είναι λεκτικά εμπρηστικό. Η πρόζα της Σμιθ είναι αυξανόμενου ρυθμού. Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από εικόνα σε εικόνα μένεις με την αίσθηση πως ο χρόνος (άρα και ο ρυθμός του κειμένου) φεύγει, επιστρέφει, αναδιπλώνεται και συστρέφεται. Το παρόν διαμορφώνεται με ταχείς και βίαιους ρυθμούς, με αποτέλεσμα να προκαλεί αλλεπάλληλες μετατοπίσεις, τις οποίες ουδείς είναι ικανός να αφουγκραστεί και να αφομοιώσει. Όπως το πρόσωπο της Ελίσαμπεθ φαίνεται λάθος και αδιαμόρφωτο στις φωτογραφίες του διαβατηρίου της. Είναι αυτό το επιδραστικό παρόν, όμως, που επηρεάζει τη ζωή ενός εκάστου αφήνοντάς τον εκτεθειμένο σε λογής απώλειες. 

Το μυθιστόρημα της Σμιθ θαυμάζεται για τη υφολογική επινοητικότητά του, ακόμη και σε στιγμές που δείχνει κρυπτικό. Είναι μια άσκηση χρόνου, μια παρτιτούρα με νότες τα λεπτά και τα χρόνια που περνούν και χάνονται ανεπιστρεπτί. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Μιλτιάδη Αργυρόπουλο. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του © David Hockney.


altΦθινόπωρο
Άλι Σμιθ
Μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος
Καστανιώτης 2018
Σελ. 242, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ALI SMITH

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονι Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Από παλαιότερη παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ στο έργο του Αριστοφάνη «Όρνιθες». 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
Ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος τιμήθηκε από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου για το σύνολο του έργου του

Ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος τιμήθηκε από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου για το σύνολο του έργου του

O Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου τίμησε το περασμένο Σάββατο (2/12) σε μια σεμνή τελετή τον Γιώργο Μαρκόπουλο, καθώς και τον Κύπριο ομότεχνό του Αντώνη Πιλλά.

Επιμέλεια: Book Press

Tο Βραβείο «Λογοτέχνη για το σύν...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ