alt

Για το μυθιστόρημα της Άλις Σμιθ «Φθινόπωρο» (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη).

Του Διονύση Μαρίνου

Πολύ νωρίς για να προλάβει το γεγονός να εντυπωθεί ευρύτερα στην κοινωνία, ως εκ τούτου να γίνει μέρος της μυθοπλαστικής αφήγησης, και πολύ αργά, καθώς ο χρόνος φεύγει και χάνεται, για να αφεθεί στον συγγραφέα του μέλλοντος. Η Σκοτσέζα Άλι Σμιθ με το μυθιστόρημά της Φθινόπωρο (μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη) υπογράφει το πρώτο μετά-Brexit έργο της Γηραιάς Αλβιόνας.

Αν και το δημοψήφισμα που προκάλεσε –και συνεχίζει– να προκαλεί ουκ ολίγες αναταράξεις στο νησί είναι ευδιάκριτο στο φόντο της πλοκής, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να διερευνήσει, ενδεχομένως, τις συνθήκες μέσα στις οποίες σχηματοποιήθηκε αυτή η νέα συνθήκη για τη Μ. Βρετανία.

Πρόκειται για το πρώτο μέρος της τετραλογίας των εποχών ή όπως το έχει ονομάσει η ίδια «Κουαρτέτο των Εποχών». Πριν, όμως, ακολουθήσει ο χειμώνας, το δικό της φθινόπωρο, μια εποχή ιδιαίτερης βαρύτητας, μια ενδιάμεση κατάσταση θέρους και χειμωνιάς, ορίζει και τις αλλαγές που επιφέρει ο χρόνος στους ανθρώπους και τα γεγονότα που τους διαμορφώνουν. Αν και το δημοψήφισμα που προκάλεσε –και συνεχίζει– να προκαλεί ουκ ολίγες αναταράξεις στο νησί είναι ευδιάκριτο στο φόντο της πλοκής, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να διερευνήσει, ενδεχομένως, τις συνθήκες μέσα στις οποίες σχηματοποιήθηκε αυτή η νέα συνθήκη για τη Μ. Βρετανία. Η Σμιθ σκοπεύει αλλού, διαφορετική είναι η οπτική γωνία και η θεματική της. Είναι ο χρόνος: ο αδάμαστος κριτής των πάντων, ο υδραργυρικός χρόνος, ο μόνιμος βασιλιάς κάθε ανθρώπινης φιλοδοξίας. Οτιδήποτε συμβαίνει στο μυθιστόρημα, όπως και στη ζωή, τελεί υπό το κράτος του αλύγιστου χρόνου. 

Οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν πως ο χρόνος που τους αναλογεί είναι ανεξάντλητος κι ότι μπορούν να δουν όσες φορές επιθυμούν την ανατολή του ηλίου, όπως έλεγε και ο Πολ Μπόουλς. Κι όμως, δεν ισχύει. Ποτέ δεν θα ισχύει διότι ο χρόνος κανοναρχεί όλες τις ανθρώπινες προσδοκίες. Σε μια χώρα διχασμένη όπου οι μισοί έχουν να καταμαρτυρήσουν κάμποσα πράγματα στους άλλους μισούς, όπου στους τοίχους των πόλεων κυριαρχεί το επιθετικό σύνθημα «GO HOME» και το τι πήγαινε λάθος ή έγινε σωστά, είναι μέρος μιας συνολικής κοινωνικής διαπάλης, βλέπουμε να αναπτύσσεται μια περίεργη σχέση δύο ανθρώπων: του Ντάνιελ και της Ελίσαμπεθ. 

Ο Ντάνιελ Γκλουκ έχει φτάσει στα 101 χρόνια του και ζει σε έναν οίκο ευγηρίας, αν και στην εναρκτήρια σκηνή του βιβλίου τον βλέπουμε να αμφιταλαντεύεται αν είναι ακόμη ζωντανός ή έχει αφεθεί στα κύματα της θάλασσας που πρόκειται να τραβήξουν στα πέρα βάθη το άψυχο κορμί του. Μόνος και χωρίς ένα χέρι να τον συντρέξει, αναστοχάζεται το παρελθόν με την ευμένεια του ανθρώπου που έχει ζήσει πολλά και τους έχουν συμβεί περισσότερα. Η Ελίσαμπεθ είναι κατά πολύ νεότερή του. Στην αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής της τη γνωρίζουμε ως λέκτορα σε πανεπιστήμιο της Αγγλίας. Μια θέση που δεν της εξασφαλίζει καμία απολύτως ασφάλεια, όπως αναφέρει με πικρία και η μητέρα της. Τι μπορεί να συνδέει αυτούς τους δύο ανθρώπους που υπό άλλες συνθήκες δεν θα μπορούσαν να περπατήσουν ταυτόχρονα; Η Ελίσαμπεθ παραδέχεται στον σύντροφό της ότι η σχέση τους δεν υπήρξε ποτέ σωματική και ούτε έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον ηλικιωμένο Ντάνιελ (κάτι που φοβόταν η μητέρα της), αλλά είναι άκρως αγαπητική με έναν δικό της, ιδιαίτερο τρόπο. 

Οι συζητήσεις της Ελίσαμπεθ και του Ντάνιελ είχαν τη μορφή της σταδιακής μύησης της μικρής στις κρυφές πτυχές της ζωής.

Γνωρίστηκαν πρώτη φορά όταν η Ελίσαμπεθ ήταν οκτώ ετών και ο μονήρης Ντάνιελ συνέλεγε κομμάτια τέχνης προς ιδίαν χρήση. Ανάμεσα σε αυτά, φωτογραφίες της Πολίν Μπότι, μιας καλλιτέχνιδας της pop-art κατά τη δεκαετία του ’60, την οποία είχε ερωτευθεί. Οι συζητήσεις της Ελίσαμπεθ και του Ντάνιελ είχαν τη μορφή της σταδιακής μύησης της μικρής στις κρυφές πτυχές της ζωής. Με την πάροδο των χρόνων –το μυθιστόρημα ακολουθεί τα χνάρια της σχέσης τους σε βάθος χρόνου– συζητούν για όλα τα κοινωνικά θέματα που επηρέασαν τα πολιτικά πράγματα της χώρας (ομοφοβία, μετανάστευση, ρατσισμός). Κάπως έτσι, η μικρή Ελίσαμπεθ και μετέπειτα ώριμη γυναίκα διαμορφώνει το ταπεραμέντο της. Θα «συναντηθεί» ξανά με την Μπότι όταν θα θελήσει να κάνει τη διατριβή της πάνω στα έργα της. Θα συναντηθεί όμως και με τον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο του Άλντους Χάξλεϋ. Βιβλίο που θα διαβάζει ενόσω περιμένει στην ουρά μιας δημόσιας υπηρεσίας για να ανανεώσει το διαβατήριό της. Εκεί θα διαπιστώσει πως οι φωτογραφίες της δεν είναι έγκυρες και δεν πληρούν τους όρους της υπηρεσίας για να γίνουν δεκτές (όσες προσπάθειες και να κάνει, όσες φωτογραφίες και να βγάλει, το κεφάλι της είναι πάντα λάθος). Διαβάζει στο βιβλίο: «Κοινότητα, ταυτότητα, σταθερότητα». Τρία σημεία αιχμής που αναζητεί και η παγκόσμια κοινότητα σήμερα και ιδιαιτέρως η πολιτικά ταραγμένη Μ. Βρετανία. 

alt
Η Άλι Σμιθ

Το μυθιστόρημα της Σμιθ είναι βαθύτατα υπαρξιακό από τη στιγμή που διερευνά την επίδρασης του χρόνου – μιας μόνιμης σταθεράς του ανθρώπινου βίου. 

Τι αλλάζει με τα χρόνια; Τι καταχωνιάζουμε; Ποιες συνθήκες διαμορφώνονται με διαφορετικό τρόπο; Και, τελικά, πόσο υποταγμένοι είμαστε στον χρόνο, τη στιγμή που θεωρούμε ότι είμαστε σε θέση να ελέγχουμε τα πάντα; Το μυθιστόρημα της Σμιθ είναι βαθύτατα υπαρξιακό από τη στιγμή που διερευνά την επίδρασης του χρόνου – μιας μόνιμης σταθεράς του ανθρώπινου βίου. 

Δεν είναι η πλοκή που διαμορφώνει το μυθιστόρημα, αλλά το ύφος, ο ρυθμός και ο καταιγισμός των λέξεων. Ακολουθώντας πολλές φορές τη μορφή του εσωτερικού μονολόγου (σ.σ: υπάρχουν ολόκληρες παράγραφοι που σου φέρνουν στο μυαλό τη Βιρτζίνια Γουλφ), η Ελίσαμπεθ και ο Ντάνιελ κάνουν συνεχόμενα πισωγυρίσματα στον βιωμένο χρόνο τους και σε εκείνον που ακόμη δεν έχει έρθει να τους συναντήσει.

Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από εικόνα σε εικόνα μένεις με την αίσθηση πως ο χρόνος (άρα και ο ρυθμός του κειμένου) φεύγει, επιστρέφει, αναδιπλώνεται και συστρέφεται.

Το αποτέλεσμα είναι λεκτικά εμπρηστικό. Η πρόζα της Σμιθ είναι αυξανόμενου ρυθμού. Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από εικόνα σε εικόνα μένεις με την αίσθηση πως ο χρόνος (άρα και ο ρυθμός του κειμένου) φεύγει, επιστρέφει, αναδιπλώνεται και συστρέφεται. Το παρόν διαμορφώνεται με ταχείς και βίαιους ρυθμούς, με αποτέλεσμα να προκαλεί αλλεπάλληλες μετατοπίσεις, τις οποίες ουδείς είναι ικανός να αφουγκραστεί και να αφομοιώσει. Όπως το πρόσωπο της Ελίσαμπεθ φαίνεται λάθος και αδιαμόρφωτο στις φωτογραφίες του διαβατηρίου της. Είναι αυτό το επιδραστικό παρόν, όμως, που επηρεάζει τη ζωή ενός εκάστου αφήνοντάς τον εκτεθειμένο σε λογής απώλειες. 

Το μυθιστόρημα της Σμιθ θαυμάζεται για τη υφολογική επινοητικότητά του, ακόμη και σε στιγμές που δείχνει κρυπτικό. Είναι μια άσκηση χρόνου, μια παρτιτούρα με νότες τα λεπτά και τα χρόνια που περνούν και χάνονται ανεπιστρεπτί. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Μιλτιάδη Αργυρόπουλο. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του © David Hockney.


altΦθινόπωρο
Άλι Σμιθ
Μτφρ. Μιλτιάδης Αργυρόπουλος
Καστανιώτης 2018
Σελ. 242, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ALI SMITH

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ