Αυτό ακριβώς επιχειρεί με τα βιβλία της, η Ειρήνη Σταματοπούλου. Να μας υποδείξει αριστοτεχνικά τι ακριβώς βλέπουμε όταν νομίζουμε πως βλέπουμε κάτι άλλο, τι ακριβώς συμβαίνει στην οθόνη και στην συνείδηση μας, όταν εμείς αμέριμνοι και μασουλώντας ποπ-κορν διασκεδάζουμε παρακολουθώντας μια ταινία. Όταν δηλαδή ένας ολόκληρος κόσμος πολιτιστικών αναφορών, κοινωνιολογικών συνειρμών, προσωπικών δεδομένων και αταβιστικών πιστεύω ενεργοποιείται και συγκρούεται ενώ εμείς περιμένουμε ανυπόμονα το happy end, έχοντας ταυτιστεί με τους καλούς κι έχοντας αποκηρύξει τους κακούς. Ήγουν, την κακή πλευρά του ανοικονόμητου εαυτού μας.

Στο προηγούμενο βιβλίο της η Ειρήνη μας μύησε στην κατασκευή και τις αφηγηματικές δυνατότητες του ρομαντικού ήρωα όπως αυτός μεταφέρεται ατόφιος από το μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, στα σελιλόιντς του 20ου. Τώρα καταπιάνεται μ' ένα ακόμη πιο επίπονο και στρυφνό, θα έλεγα, θέμα, που έχει να κάνει απλά με τη μεταφυσική στο σινεμά και πιο εξειδικευμένα με την παρουσία της θεολογικής σκέψης στις ταινίες τεσσάρων αμερικανοεβραίων σκηνοθετών, του Γούντι Άλεν, των αδερφών Κοέν και του Αρονόφσκι. Τίτλος της μελέτης της, την οποία επιμελήθηκαν άψογα οι εκδόσεις Αιγόκερως και ο ρέκτης σκηνοθέτης, συγγραφέας και ιστορικός του σινεμά Γιάννης Σολδάτος έχει τίτλο: θεολογία και μυστικισμός στον σύγχρονο αμερικάνικο κινηματογράφο.

Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Η συγγραφέας διεξέρχεται την εκτεταμένη, ξενόγλωσση και ημεδαπή βιβλιογραφία με χάρη χορεύτριας και με φανατισμό καρμηλίτισσας μοναχής. Γιατί βεβαία για να μιλήσεις για τον εβραϊσμό, οφείλεις πρώτα να μελετήσεις συγκριτική θρησκειολογία, κοινωνιολογία, θεολογία κλπ. Αυτός ο όγκος γνώσης καθιστά ομολογουμένως, τον λόγο της συγγραφέως όχι μόνο μακροπερίοδο αλλά και, κατά περιπτώσεις, δύσκαμπτο. Το όφελος όμως σ’ όποιον επιμείνει στην εμβάθυνση αυτού του πρωτότυπου όσο και διεισδυτικού δοκιμίου θα είναι μέγα. Το λέω ευθέως: Τέτοια βιβλία μας ανοίγουν το δρόμο προς την διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και προς τους φιλαναγνώστες όλου του κόσμου. Εφόσον έτσι κοιτάμε ισότιμα όλον τον κόσμο και τις ιδέες του στα μάτια. Σκέφτομαι: πώς θα ήταν το σινεμά του Σκορτσέζε αν ο ίδιος δεν ήταν καθολικός ιταλικής καταγωγής ή το σινεμά του Ταρκόφσκι αν δεν ήταν χριστιανός ορθόδοξος; Πώς θα μπορούσαν αλλιώς ο πρώτος να στήσει έναν εωσφορικά μεσσιανικό taxi driver και ο δεύτερος έναν φανατικό του υπερβατικού Ρουμπλιώφ; Όμοια κι ο Γούντι Άλεν λειτουργεί ως το κινηματογραφικό πάρισο  του  Φίλιπ Ροθ όσον αφορά στον εξορκισμό ή τη συμφιλίωση με την εβραϊκότητα ενώ οι Κοέν διεμβολίζουν τον προτεσταντισμό του κυρίαρχου αμερικάνικου μοντέλου με τον λησμονημένο μωσαϊκό νόμο τους στη ταινία τους "Ω, Αδελφέ που είσαι;".

Αλλά και στον Αρονόφσκι και τον φαουστικό "Μαύρο Κύκνο" του διαπιστώνει κανείς κυρίαρχη την άποψη του ιουδαϊκού οράματος περί της λύτρωσης μέσα από τον αφανισμό όπως θα έλεγε ο Gershom Scholem. Απ' την άλλη ετοιμαστείτε οι αναγνώστες να κατακτήσετε έννοιες όπως η Σοά (Ολοκαύτωμα), το Τεσουβά (Επιστροφή), το Γιόμ Κιπούρ (Ημέρα της Συγχώρησης), η Καμπάλα και η Τορά ως τα διαχρονικά στοιχεία ενός πολιτισμού που δρα παράλληλα προς τον ελληνοχριστιανικό και συνδιαμορφώνει όχι μονάχα το ιδεολογικό αφήγημα της Δύσης, αλλά και την αισθητική των εικόνων της, τόσο απλά, δηλαδή τόσο σύνθετα. Η συνέχεια όχι στην οθόνη αλλά στις σελίδες αυτού του ερεθιστικού βιβλίου.

 Μάνος Στεφανίδης