alt

Για την ποιητική συλλογή του Κώστα Μαυρουδή «Τέσσερις εποχές – Τέσσερις πίνακες και τέσσερα ποιήματα» (εικονογράφηση Χρόνης Μπότσογλου, εκδ. ΑΩ).

Της Διώνης Δημητριάδου

O Wallace Stevens λειτουργεί προλογικά εισάγοντάς μας στην ποιητική-εικαστική σύνθεση των «Τεσσάρων Εποχών»: …η αρχική ιδέα γίνεται ερημίτης/ μέσα στις μεταφορές του ποιήματος («Σημειώσεις για ένα υπέρτατο μύθο», 1942).

Τέσσερα ποιήματα του Κώστα Μαυρουδή βρίσκουν το εικαστικό τους συμπλήρωμα από τον Χρόνη Μπότσογλου με τέσσερις ζωγραφιές, κι έτσι συνιστούν μία πολύτροπη ενδιαφέρουσα πρόταση. 

Η ποιητική γλώσσα, από τη φύση της υπαινικτική, περικλείει την αρχική ιδέα μέσα στη μεταφορικότητα των εκφράσεων – ικανός λόγος για να θεωρηθεί από τους αστόχαστους των αναγνώσεων βαρύ φορτίο το περιεχόμενό της και ασαφές. Ωστόσο, όσοι τολμούν να εισχωρήσουν στο τοπίο της, ξέρουν πώς να αχνοπατούν πίσω από τις λέξεις. Η αρχική ιδέα (όσο κι αν είναι ερημική και αποκλειστικά ανήκουσα στον ποιητή) προσφέρεται στον αποδέκτη της ποίησης σε μια προσωπικά δική του ερμηνεία, καθιστώντας το ποιητικό τοπίο ακόμη πιο ενδιαφέρον μέσα στον πλούτο των διαφορετικών αναγνώσεων. Τέσσερα ποιήματα του Κώστα Μαυρουδή (από το έργο Τέσσερις Εποχές, εκδ. Κέδρος) βρίσκουν, σ’ αυτή την έξοχη αισθητικά έκδοση από τις εκδόσεις ΑΩ, το εικαστικό τους συμπλήρωμα από τον Χρόνη Μπότσογλου με τέσσερις ζωγραφιές, κι έτσι συνιστούν μία πολύτροπη ενδιαφέρουσα πρόταση. Είναι άραγε η εικόνα επεξηγηματική του λόγου; Βοηθάει την εισχώρηση στην αρχική ιδέα ως εικαστική εκδοχή της; Ή μήπως λειτουργεί με τη δική της αυτονομία, κι ας ήταν ο ποιητικός λόγος η αφορμή της; Το ερώτημα ανοιχτό για να απαντηθεί από τον αποδέκτη του έργου, τον αναγνώστη.

Η Άνοιξη, η υποσχετική, ανοίγει τη «συνομιλία». Πλάι στα φθαρτά και πρόσκαιρα του καθημερινού βίου. Τα αντικείμενα που φιλοδοξούν μόνο να διατηρήσουν το ευτελές τους σώμα σε ένα μουσείο για τα προσφιλή αλλά απολεσθέντα του παρελθόντος ανεπιστρεπτί. Τα χρηστικά που πλέον έχασαν το κεντρικό τους νόημα, άχρηστα μπροστά στις εξελίξεις των καιρών. Η αγαπημένη δεκαετία του ’50 παρούσα πάντοτε στη μνήμη, που ανακαλεί τις προηγούμενες ηλικίες μέσα από γραφικές πλέον εικόνες. Τα «εφήμερα μέχρι ανυπαρξίας» χρηστικά εργαλεία στο εργαστήρι του τσαγκάρη δεν έχουν την επίγνωση του χρόνου, που γράφει πάνω τους και βαθμιαία τα καταργεί. Ανύποπτα πορεύονται στην ταπεινή ζωή τους και δεν νιώθουν να τα αγγίζει καθόλου η σκιά ενός «απρόοπτα γκρίζου ουρανού». Κι έπειτα έρχεται η εικόνα να εστιάσει στον τεχνίτη της φθαρτής ύλης, που με έμπειρα χέρια μαστορεύει και δημιουργεί, με την ενδόμυχη ελπίδα πως ό,τι φτιάχνει προώρισται για αέναη χρήση. Στην άκρη ίσα που ξεπροβάλλει η μορφή του παιδιού – ίσως η πλέον υποσχετική εικόνα, μετουσίωση της Άνοιξης. Κι αμέσως το όλον (λόγος και απεικόνιση) αποκτά μια διάσταση διαφορετική και δυνητικά μια ερμηνεία περικλείουσα τη μάταιη ελπίδα, τον μείζονα πόθο:

[…]
Νέοι βλαστοί επαναλαμβάνονται,
διαβάζει απ’ το ίδιο κείμενο η φύση.
Πόσο επιφυλάσσονται, όμως, όλοι,
χίλιαεννιακόσιαπενήνταεννιά,
πόσο θα προτιμούσαν μια στέρεα ύλη,
μιαν άπειρη αφήγηση
(ένα βιβλίο
που να μην τελειώνει
πουθενά),
να αφοσιωθούν αμέριμνοι,
σαν τον αμνό στα φίλια λιβάδια.

Οι απουσίες παραμένουν με το δικό τους βάρος, τίποτα δεν αλλάζει την ακινησία των προσώπων, που αναπαύονται αθέατα και κατακρεουργημένα από τον χρόνο στα κατά τόπους κοιμητήρια. 

Το Καλοκαίρι με την αραβική του ζέστη εισβάλλει καταλυτικά κι έτσι αρχίζει το ταξίδι της μνήμης προς τον πίσω χρόνο, αυτόν που αδυνατεί να βιωθεί αλλιώς, καθόσον ανεπαρκής και ατελέσφορος ο πόθος του ανθρώπου να επέμβει δραστικά στο παρελθόν του. Ένας Αύγουστος στο Λουτράκι θα διακοπεί στις μνήμες του από απρόσμενο τηλεφώνημα που φέρνει έναν καταιγισμό γεγονότων, ονομάτων και χρονολογιών – ποιο το όφελος; Οι απουσίες παραμένουν με το δικό τους βάρος, τίποτα δεν αλλάζει την ακινησία των προσώπων, που αναπαύονται αθέατα και κατακρεουργημένα από τον χρόνο στα κατά τόπους κοιμητήρια. Στην ουσία η μόνη διάσταση του χρόνου που μας αφορά είναι η μνήμη, απολύτως προσωπική και ιδιαζόντως επιλεκτική, που διασώζει τα κομμάτια της ζωής προβάλλοντάς τα κατά βούληση και αυθαιρέτως. Συνειρμοί που διακόπτουν την ποιητική αφήγηση (πόσο όμορφα ξέρει ο ποιητικός λόγος να ιστορεί!), ενώ αυτή θα ήθελε να είναι διαρκής και συνεχής όπως ο χρόνος – μόνο που αυτός ερήμην της κυλάει και τη διασπά. Όσα διασώζονται μέσα από φωτογραφίες, από αφηγήσεις, από προσκλητήρια νεκρών, όλα υπενθυμίζουν πως η φυγή μόνον προς τα εμπρός υφίσταται ως έννοια· η μνήμη, μοναχική και αυτόνομη, μόνον αυτή, ανελλιπώς θυμάται το ραντεβού της με τον χρόνο. Η εικόνα εδώ, στην ευφυή της μείξη, απομονώνει αυγουστιάτικη σκηνή που αποπνέει τη ζέστη της, κι αφήνει στη μια της άκρη μια ώριμη πλέον μορφή να μας κοιτάζει κατάματα και έναν Λόρκα στοχαστικό στην άλλη, στο πορτραίτο του ’30 (όπου/σαν/την/κατάνυξη/λάμπει/μοναχική/η/μπριγιαντίνη/μέχρι/σήμερα)· μια υπόμνηση πως όλα καταργούν την ύλη τους την πρόσκαιρη, ωστόσο κάτι φθαρτό διατηρεί μια μνημονική ακόμη παρουσία. Και η ποιητική αρωγή (έτσι, λοιπόν, στερεώνονται τα γεγονότα;) έρχεται δηλωτική της επιθυμίας για διάρκεια: […] ενώ ξέρω θα ήθελες έναν τραυλό αιώνα να μην μπορεί να βγάλει λέξη, η κάθε φράση του να διαρκεί επ’ άπειρον, να μην χρειάζεται να στερεώνεις με τη στιχουργική τα γεγονότα.

Το Φθινόπωρο εικαστικά δοσμένο με δύο φιγούρες που μοιάζει να συνομιλούν, μέσα σε τοπίο που προμηνύει την αλλαγή της εποχής, ενώ ένα πρόσωπο προβάλλει σε προφίλ στην άκρη της εικόνας – χωρίς καμία από τις τρεις μορφές να μας κοιτάζει, εμάς τους αναγνώστες. Το ποιητικό τοπίο είναι που κυριαρχεί εδώ, με τη δική του οπτική και αδιαφορεί για την αναγνωστική του ερμηνεία. Ωστόσο, ο αναγνώστης ρωτάει: Ποιος είναι ο σύντροφός σας στο ταξίδι;/Υπήρξε όντως η λουτρόπολη, το καφενείο και οι φιγούρες των υπερηλίκων; ακριβώς γιατί αγνοεί πως τα ποιητικά τοπία δεν απαντούν· μονάχα υπάρχουν. Ο ποιητής που κατοικεί στο ποίημα δίνει την αρμόζουσα απάντηση: Η λουτρόπολη είναι μια λουτρόπολη.

Το θέμα είναι να συλλάβεις την απειλή που κρύβει κάθε τέλος. Κι αν το τέλος μιας εποχής προμηνύει τη συνέχειά της με άλλη μορφή, η δική μας θνητή παρουσία δεν μπορεί να ελπίζει σε διάρκεια και σε υποσχετική εναλλαγή. Άλλο αν ο ποιητής, κινούμενος στον δικό του προνομιακό χώρο, μπορεί να μιλά για τη γοητεία ενός τόπου που προσλαμβάνεται νοητικά ως διαρκώς ανανεούμενος παίρνοντας την προβλεπόμενη παράταση ζωής, ανύπαρκτη για τη θνητότητα.

[…]
Πόλεις της τρίτης ηλικίας με θερμά λουτρά,
υπάρξεις που κυκλοφορούν
εξασφαλίζοντας παράταση.
Κοιτάζουν τα πλοιάρια που αναχωρούν
χωρίς να υποψιάζονται την προφανή μεταφορά.
 
alt
Ο Κωστας Μαυρουδής

Πόσο μετράει ο χρόνος στην αντίληψη ενός παιδιού; Ο Χειμώνας, ως τέταρτη εποχή, θα μπορούσε να είναι μια ιατρική επίσκεψη σε άρρωστο παιδί, που τα χρονικά διαστήματα (και ο κοινός φόβος για το ανελέητο που κρύβουν μέσα τους) έχουν την πρόσκαιρη σημασία τεσσάρων ημερών, ως να περάσει η αδιαθεσία και να επανέλθουν όλα στη φυσιολογική τους σειρά. Η εξαπάτηση για την ουσία του χρόνου λειτουργεί στο άωρο, το άγουρο παιδί. Ωστόσο η ποιητική σκηνή της κιμωλίας, που μειώνει το σώμα της στα χέρια του δασκάλου, μετρά αλλιώς τον χρόνο ως φθορά των υλικών και δίνει τα πραγματικά μεγέθη:

[…]
ο δάσκαλος με άσπρα δάχτυλα
ζωγράφιζε στον πίνακα ένα σύμφωνο
γύριζε έβλεπε την τάξη
ενώ
α-
βα-
ρής
σαν
σκό-
νη
αι-
ωνιό-
τη-
τας
έ-
πε-
φτε
αρ-
γά
η
κι-
μω-
λία
στα
πα-
πού-
τσια
του

Οι κομμένες και κοφτές συλλαβές, έτσι όπως πέφτουν μία προς μία, ακούγονται σαν τα χτυπήματα του χρόνου πάνω στη φθαρτή ζωή μας.

Οι κομμένες και κοφτές συλλαβές, έτσι όπως πέφτουν μία προς μία, ακούγονται σαν τα χτυπήματα του χρόνου πάνω στη φθαρτή ζωή μας. Έντονη αντίθεση και στην εικόνα, που υπογραμμίζει το νόημα της σκηνής με τον δάσκαλο να γράφει επιτελώντας την προσωπική του πορεία, την ίδια ώρα που ο χρόνος φθείρει τα αντικείμενα και παραπλανά τη θνητότητα προσφέροντας στο πρόσωπο του μικρού παιδιού, στην άκρη της εικόνας, μια απατηλή διάρκεια των υλικών πραγμάτων.

Τέσσερις πίνακες, τέσσερα ποιήματα, μια αγαστή συμφωνία ανάμεσα στον ζωγράφο και τον ποιητή. Μια απόπειρα περιδιάβασης των χρονικών διαστημάτων (ασύλληπτων έτσι κι αλλιώς) μέσα από την αλλαγή των εποχών. Μόνο που αυτές αλλάζουν ερήμην μας, αγνοώντας, όπως είναι φυσικό, τον δικό μας συμβατικό διαχωρισμό τους. Τις εικόνες τους μόνον οικειοποιούμαστε, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να εισχωρήσουμε στο τοπίο του χρόνου. Μια εξαιρετική στο σύνολό της, όχι μόνο για την αισθητική της αλλά και για το περιεχόμενό της, ποιητική-εικαστική πρόταση.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Ο βιωμένος χρόνος» (εκδ. ΑΩ).

→ Στην κεντρική εικόνα απόσπασμα από το έργο του Χρόνη Μπότσογλου «Καλοκαίρι».


altΤέσσερις εποχές
Τέσσερις πίνακες και τέσσερα ποιήματα
Κώστας Μαυρουδής
Εικονογράφηση Χρόνης Μπότσογλου
ΑΩ 2018
Σελ. 40, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΑΥΡΟΥΔΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

Για την ποιητική συλλογή του Νάσου Βαγενά «Στέφανος» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Charles Meynier με τη Μούσα Καλλιόπη.

Γράφει ο Παναγιώτης Χριστοδούλου

*Ο τί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ