alt

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Κυριακίδη «Χρόνος – Τραγούδι για πουλιά» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Της Κούλας Αδαλόγλου

Το σήμερα μας φάνηκε αβάσταχτο / Ποτέ δεν βρέχει / Μόνο μια υγρασία χαμηλή και κίτρινη / Να επιμένει. / Ο ήλιος κάνει τη δουλειά του / Και κοιμάται ύστερα.

Μια πρώτη γεύση από τη νέα συλλογή του Νίκου Κυριακίδη: το αβάσταχτο σήμερα, ο ήλιος που έρχεται και φεύγει (χρόνος που περνάει) και μια υγρασία κρεμασμένη πάνω από τις ζωές των ανθρώπων, χαμηλή και κίτρινη, να τους πιέζει. Το κίτρινο χρώμα εμφανίζεται από την πρώτη σελίδα του βιβλίου. Αλλά δεν είναι ένα κίτρινο δυνατό και αισιόδοξο, είναι κίτρινο άτονο ή ομιχλώδες.

Τα κίτρινα μοιραία τριαντάφυλλα
Με την κιτρινίλα του ήλιου
Ο κέρινος παππούς
Το ξεκούρδιστο καναρίνι που κρυώνει, με αξιοπρέπεια βέβαια

Ίσως το χρώμα να σηματοδοτεί την ατμόσφαιρα όλης της συλλογής, αυτό το απροσδιόριστο ανάμεσα στο όνειρο και στο ξυπνητό, ανάμεσα στην αλήθεια και στη φαντασία, στην πραγματικότητα και στην παραίσθηση. Το κίτρινο μιας άρρωστης πραγματικότητας.

Υπάρχει ολόκληρη ενότητα με όνομα «Κίτρινο». Ίσως το χρώμα να σηματοδοτεί την ατμόσφαιρα όλης της συλλογής, αυτό το απροσδιόριστο ανάμεσα στο όνειρο και στο ξυπνητό, ανάμεσα στην αλήθεια και στη φαντασία, στην πραγματικότητα και στην παραίσθηση. Το κίτρινο μιας άρρωστης πραγματικότητας. Όλα αρχίζουν με τη συνάντηση μιας γυναίκας και ενός άντρα, σ’ αυτή την ποιητική σύνθεση του Νίκου Κυριακίδη, που έχει τον τίτλο Χρόνος και υπότιτλο τραγούδι για πουλιά. Ωστόσο, αφηγείται κάποιος τρίτος αφηγητής, κάποτε παρεμβάλλονται φωνές. Συνειρμοί απρόβλεπτοι, και γι’ αυτό γενναίοι, σε μεταφέρουν σε πολλά πεδία, με άλλες εικόνες. Εικόνες με τόλμη, επειδή ακριβώς δεν είναι αυτές που ξέρουμε, τα περιγραφόμενα ανασηματοδοτούνται.

Η σύνθεση, μετά τον Πρόλογο, χωρίζεται σε έξι μέρη, που ακολουθούν ένα ποίημα με τίτλο κάθε φορά, στο οποίο φαίνεται να εντάσσονται, όσον αφορά το κλίμα, τις θεματικές συντεταγμένες, τη χρονική στιγμή: «Μοναστηράκι», Ι, ΙΙ, «Κατοικίδιο», ΙΙΙ, IV, Φθινόπωρο, V, «Ξύλινα σκαλισμένα λόγια», VI. Μέσα από την οργάνωση αυτή ο αναγνώστης πρέπει να ανιχνεύσει την πορεία του χρόνου. Στο μέρος Ι κυριαρχεί η έννοια του μπετόν, το πυρωμένο μπετόν, το μπετόν που είναι «φρικτός μορφασμός». Σαν το βάρος και την ακαμψία του χρόνου. Μυρωδιά υγρασίας και σήψης, καθώς κυριαρχεί η όσφρηση. Κάτω από το μπετόν ασφυκτιούν οι ρίζες των δέντρων κι όσοι είναι θαμμένοι ακόμα πιο βαθιά, κυριολεκτικά και μεταφορικά – ζωντανοί νεκροί απασχολούν τον Κυριακίδη σταθερά. Λιώνει κάποτε η πίσσα. Όπως κι η μνήμη. Που χάνεται ή πετρώνει και αυτή. Στο μέρος ΙΙ μια σύντομη πληροφορία για τη σχέση των δύο ατόμων, κι ύστερα πάλι ιστορίες. Και ύστερα η έμφαση στην πόλη, που αλλάζει αλλά δεν χάνεται, στην χρονοκαθυστέρηση, που σημαίνει παράταση μιας κατάστασης μη υποφερτής. Εμφανίζεται η αναφορά στη γραφή, στην περιγραφή και σε στοιχεία ενός μυθιστορήματος – ο χρόνος παίζει ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό. Το μέρος ΙΙΙ της σύνθεσης είναι το πιο δύσκολο και «σκοτεινό» κομμάτι, όπου τέμνεται το όνειρο-εφιάλτης με τη φαιή πραγματικότητα. Και η ελεγεία για την απώλεια στο IV.

Ας μην ψάξει ο αναγνώστης να αναγνωρίσει κάθε φορά τον αφηγητή. Κάποιος αφηγητής σε πρώτο πρόσωπο δίνει στοιχεία για μια επώδυνη πορεία στον χρόνο. Για τη δύσκολη πραγματικότητα, το γήρας, την ασθένεια, την άνοια, τον θάνατο. Πιο πολύ σαν μουσική σύνθεση, όπου σε ρυθμό λίγο διαφορετικό κάθε φορά, αλλά πάντα μελαγχολικό, κυλά η ανθρώπινη παρουσία σαν τραγική φάρσα.

Αναφέρθηκα ήδη στο κίτρινο χρώμα και στη σημασία του για τη συλλογή. Παραθέτω τους στίχους από το μέρος Ι:

Πριν να συναντήσω τα καναρίνια που σε ζαλίζουν / Αχ αυτή, η σαν ήλιος, κιτρινίλα τους…

Στην ενότητα «Φθινόπωρο», ενταγμένη στο μέρος ΙV, υπάρχει μια σειρά ποιημάτων, από «κίτρινο 1», ως «κίτρινο 7».

Το πρώτο ποίημα της ενότητας μιλά για τον «κέρινο παππού»:

Κέρινέ μου παππού / Πέρασες τόσο άσπρη ζωή / Ως και τα καλά σου παπούτσια / Τέτοια ήταν. («κίτρινο 1»)

Μετά,

Περιμένω / κίτρινα λουλούδια / Με τον θεό τους για γύρη («κίτρινο 3»)

Το πολύ χαρακτηριστικό ολιγόστιχο «κίτρινο 4», που το θεωρώ ένα από τα καλύτερα ποιήματα της συλλογής:

Έχω στο μυαλό ένα ξεκούρδιστο καναρίνι / Δεν μπορεί να φοβάται, πια / Μόνο σιωπά κρυώνοντας / Μόνο κρυώνει μ’ αξιοπρέπεια.

Το πικρό ποίημα για τις «μεγαλύτερες γυναίκες» και την περίεργη, κατά το ποιητικό υποκείμενο, καθημερινότητά τους:

Οι μεγαλύτερες γυναίκες προσπαθούν / Να γίνουν παγίδες καναρινιών.

(«κίτρινο 6»)

Η ενότητα κλείνει με το «κίτρινο 7», που επιτείνει την εικόνα της σκοτεινιάς, της ακινησίας, του θανάτου:

Κάθομαι σ’ ένα κλαδί με νεκρά πουλιά / Το χώμα είναι σκοτεινό απ’ τον ήλιο / Τη νύχτα γίνεται δροσερό και φέγγει / Τα πουλιά δεν φεύγουν.

Να επισημάνω τώρα πόσο δένεται το κίτρινο χρώμα και οι συνδηλώσεις του με τα πουλιά και τον τρόπο που λειτουργούν στα ποιήματα της συλλογής. Η αλληλεπίδρασή τους με τους ανθρώπους. Η τρυφερότητα ή η περίσκεψη με την οποία αντιμετωπίζονται από τα ποιητικά υποκείμενα.

Να θυμίσω εδώ τον υπότιτλο «τραγούδι για πουλιά». Στη μουσική-τραγούδι αναφέρθηκα ήδη. Να επισημάνω τώρα πόσο δένεται το κίτρινο χρώμα και οι συνδηλώσεις του με τα πουλιά και τον τρόπο που λειτουργούν στα ποιήματα της συλλογής. Η αλληλεπίδρασή τους με τους ανθρώπους. Η τρυφερότητα ή η περίσκεψη με την οποία αντιμετωπίζονται από τα ποιητικά υποκείμενα.

Δεν θα ήθελα να παραλείψω το πολύ ενδιαφέρον σχήμα με το οποίο κλείνει το μέρος VI και η συλλογή. Ύστερα από μια έντονη αναφορά στους νέους που χάνεται η ζωή τους αναίτια και κυνικά –ο αφηγητής σε κατάσταση παραμιλητού μέσα από τη βίωση αυτής της πραγματικότητας– έχουμε τον κύκλο. Δηλαδή, η σπασμένη κούκλα βιτρίνας με την οποία ανοίγει η σύνθεση, επανέρχεται ως σπασμένη-νεκρή νέα κοπέλα. Όμορφη, που:

δεν αρρώστησε πριν νεκρωθεί, Χόρεψε, ονειρεύτηκε, ζαλίστηκε και πήγε μόνη να βρει τα χάδια της / Εκεί που ήξερε πως είναι.

Ένας πολύ δυνατός επίλογος για τον αμείλικτο χρόνο, όπως όμως διαμορφώνεται και από τη στάση των ανθρώπων απέναντι στη ζωή και στους συνανθρώπους τους.

Όπως στη μουσική, έτσι και στην ποίηση υπάρχουν τα ιντερμέδια, τα «διαλείμματα», όπου μια εικόνα, μια περιγραφή, αυτονομούνται. Στην αρχαία τραγωδία ήταν, κατά κάποιον τρόπο, τα χορικά, που έδιναν μια ανάσα στη δράση. Στην ποίηση, στις ποιητικές συνθέσεις, τα διαλείμματα σπάζουν την αφήγηση και ίσως το θέμα της, εστιάζουν στη λεπτομέρεια και δίνουν μικρότερης έκτασης ποιήματα, αυτόνομα και συχνά εξαιρετικά γοητευτικά.

Τα μικρά πολύχρωμα καλτσάκια. / Σαν να ’ναι τα νεκρά της παιδιά / Να μην αντέχει πια «δίπλα» τους / Σαν να ’ναι η ίδια μια άλλη πραμάτεια / Όχι πολύχρωμη, όχι με οριζόντιες ρίζες / Σκούρα και με κόπο, μα κάθετη ακόμη / Σε βάζει να διαλέξεις.

Η γλώσσα αποτελεί δυνατό σημείο στην ποιητική γραφή του Κυριακίδη από την πρώτη συλλογή του. Μαζί με τα θέματά του, φυσικά. Γιατί δεν γίνεται να διαχωρίσεις το τι από το πώς, είναι αλληλένδετα. Αγγίζοντας, λοιπόν, θέματα που είναι στις παρυφές, θα λέγαμε, της τρέχουσας πραγματικότητας, χρησιμοποιεί λέξεις απλές, καθόλου εξεζητημένες, καθόλου προκλητικές. Χρησιμοποιεί λέξεις σεμνές και προσεγμένες για καταστάσεις που βρίσκονται στο όριο ή έχουν ξεφύγει από τα δεδομένα μια συμβατικής καθημερινότητας. Κάποιες φορές παρεισφρέουν λέξεις περισσότερο προφορικές, μιας αργκό, κατάλληλες για τα γραφόμενα:

Οτιδήποτε μας αγγίξει / Τελειώνει. / Το διαχειριζόμαστε μπάνικα: / «κάτι που το ξέρω απ’ έξω, δεν με τρομάζει πια» / Αγάπες χυμένες στο δρόμο / ερήμην και φλύαρες

(«Κατοικίδιο»)

Άνθρωποι με αιχμηρά προβλήματα παλεύουν με τον εαυτό τους και με το περιβάλλον, και τις περισσότερες φορές δεν βρίσκουν δικαίωση. Ο χρόνος αμείλικτος κινεί τα νήματα και τα πάσχοντα άτομα διαλύονται μέσα στο πέρασμά του, αναζητώντας απεγνωσμένα λίγη αγάπη. Κερδίζουν σίγουρα τη ζωή και τη δικαίωση μιας ποιητικής γραφής.

* Η ΚΟΥΛΑ ΑΔΑΛΟΓΛΟΥ είναι ποιήτρια.

 

altΧρόνος
Τραγούδι για πουλιά
Νίκος Κυριακίδης
Σαιξπηρικόν 2017
Σελ. 60, τιμή εκδότη €7,97

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ