alt

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Άνθρωποι που γελάνε» (εκδ. Κριτική).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Το περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου σε αντιδιαστολή προς το κοινωνικό προσωπείο του, και περαιτέρω: Η αντίδραση του εσωτερικού ανθρώπου, με όχημα τον σαρκασμό, το στοιχείο του απροσδόκητου, την παραβίαση της κοινής λογικής, απέναντι στη λεγόμενη αντικειμενική πραγματικότητα, όπως αυτή αντιστοιχεί στον διάλογο ανάμεσα στις συνθήκες του βίου και στο γενικό φαινόμενο του θανάτου. Με αυτά τα δεδομένα οδηγούμαστε εκ προοιμίου και στην πρόσληψη του τίτλου της ποιητικής συλλογής Άνθρωποι που γελάνε (ίσως εδώ κάποιος, με αυτή την ευκαιρία και με ομόλογη απροσδόκητη διάθεση, θα μπορούσε να θυμηθεί και τη γνωστή ρήση «Χαμογελάτε, κάνετε τους άλλους να ανησυχούν»).

Εδώ οι ανθρώπινες καταστάσεις προβάλλονται στα φαινόμενα και στα στοιχεία της φύσης, οι δεσμοί με πρόσωπα και πράγματα εξασφαλίζουν διόδους επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα, ενώ η αναφορά στο Υπέρτατο Όν διεκπεραιώνεται με διαύλους διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Κάτω από αυτόν τον τίτλο ως προληπτική δήλωση σημαινομένων για την οργάνωση του κειμενικού κόσμου του βιβλίου, ο Αργύρης Παλούκας φαίνεται να διαχειρίζεται με ευρηματικό τρόπο έννοιες, όπως είναι η ροή του χρόνου με έμφαση στο προσωπικό παρελθόν, η ψυχή και η ύπαρξη, τα προϊόντα των αισθήσεων και το περιεχόμενο των συναισθημάτων για το φέρον σώμα, η διελκυστίνδα ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, η αγάπη και ο έρως, η παραμυθία, η φιλία, η συγχώρεση, η ελπίδα, η βούληση και η επιθυμία, η καλοσύνη, ο φόβος. Κυρίως στην ποιητική συλλογή ανιχνεύουμε μια ενδιαφέρουσα διαδικασία για την αποτύπωση διαπροσωπικών επιλεκτικών σχέσεων στο πλαίσιο της υποκειμενικής πραγματικότητας. Στις περιοχές αυτής της πραγματικότητας εντοπίζουμε τη φαντασία ως κυρίαρχο δομικό παράγοντα, την αγάπη ως βιοτικό πλαίσιο και τη μοναξιά ως δήλωση της αυτάρκειας του εσωτερικού ανθρώπου. Εδώ οι ανθρώπινες καταστάσεις προβάλλονται στα φαινόμενα και στα στοιχεία της φύσης, οι δεσμοί με πρόσωπα και πράγματα εξασφαλίζουν διόδους επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα, ενώ η αναφορά στο Υπέρτατο Όν διεκπεραιώνεται με διαύλους διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Αυτές τις λεπτομέρειες αποδίδει λόγος άμεσος, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός και συνδηλωτικός, αφοριστικός, απροσδόκητος, σαρκαστικός και ανατρεπτικός, που μεταφέρει στοιχεία τόσο του καθημερινού βίου όσο και του κόσμου των ιδεών, και ενίοτε αφήνει να διαφανεί ποιότητα λόγου προς εαυτόν σαν μια ασφαλή κοίτη για την εξωστρεφή, συνεχή, αδιατάρακτη ροή του φορτίου της συνείδησης (πράγμα που φαίνεται να χαρτογραφεί παραστατικά η απουσία ιδιαίτερων τίτλων στα ποιήματα της συλλογής). Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο Αργύρης Παλούκας αξιοποιεί την οικονομική χρήση της γλώσσας. Με τον τρόπο αυτόν στα δομικά υλικά της συλλογής εντάσσονται αφενός ολιγόστιχα ποιήματα-μινιατούρες με πυκνή σύνθεση σημαινομένων, και αφετέρου κείμενα «κλειστά», τα οποία στο επίπεδο μιας πρώτης ανάγνωσης δεν επιτρέπουν την άμεση προσέγγιση, ταυτόχρονα όμως λειτουργούν ως ανοιχτά σημασιολογικά πεδία προσπελάσιμα για τους αναγνώστες ανάλογα με την αναγνώριση πληροφοριών κατά την κατάδυση στη διαστρωμάτωση της θεματικής οργάνωσης των ποιημάτων. Ακριβώς τη θεματική και τη συνακόλουθη αισθητική οργάνωση των ποιημάτων προσδιορίζει η χρήση του φαινομένου της μεταφοράς σε συνδυασμό με την αφοριστική διατύπωση και με ενδιαφέροντα προϊόντα.

Π.χ.: «Λέω ένα βράδυ / να εγκαταλείψω τη δικαιοσύνη / σαν αδέσποτο», «Χτίσαμε ένα σπίτι μες στο συρτάρι», «Τα χέρια μου έχουν απομείνει / σαν καλούπι χωρίς περιεχόμενο», «Ξέρεις τίποτα για τη ζωή εδώ; / Ξασπρίζει αργά αργά σαν ρούχο / που κάποιος ξέχασε να μαζέψει», «Ούτε τη βροχή δεν εννοεί ο καιρός. / Ανόρεχτα τη ρίχνει όπως εσύ το φιλί», «Κοίτα πού φύτρωσε η αγάπη μας. / […] / Σκυλί ο φόβος, ξαπλώνει στον ίσκιο της», «Πήραμε το καλοκαίρι στους ώμους», «Είναι ωραία σ’ αυτή την εσοχή του χρόνου, / […] / Βρίσκεσαι εκεί συνήθως από μεγάλη λύπη / που σ’ έχει ακολουθήσει σαν άγαλμα / φεύγοντας απ’ το μουσείο», «Οι βάρκες πλέουν στ’ ανοιχτά, / τα κουπιά, λυμένα σχεδόν, / χτυπάνε πάνω στο νερό / σαν παιδιά που ψάχνουν το δίκιο τους», «Οι επιθυμίες τους σωριάζονται σαν άλογα / εκεί που τρέχουν», «ο φόβος δεν βρίσκει τον δρόμο να γυρίσει».

Επίσης: «Οι μισές δουλειές είν’ ολόκληρες», «Ο χρόνος τόσος που μου φτάνει / για να γεράσω δέκα φορές», «Μόνος του γυρίζει καθένας στη φωλιά του», «Άμα πηγαίνεις / μόνο εκεί που σε θέλουν / χώμα σωστό διάλεξες / κι εκεί που χώμα δεν έχει», «Στους φτωχούς έδωσε ο Θεός / το κρύο για τιμωρία / και σ’ εμάς τους φτωχότερους, / που μένουμε πίσω / για να κρατάμε ξύπνια τη χαρά, / ένα άλογο / που το πήγαμε να ζήσει στη θάλασσα».

Είναι φανερό ότι η ισότιμη σχέση μεταφοράς και αφοριστικής διατύπωσης προσδιορίζει την ποιότητα των γραμματικών εικόνων. Με αυτή την προϋπόθεση η ποιητική συλλογή αντιστοιχεί σε μια πλούσια πινακοθήκη εσωτερικών τοπίων.

Είναι φανερό ότι η ισότιμη σχέση μεταφοράς και αφοριστικής διατύπωσης προσδιορίζει την ποιότητα των γραμματικών εικόνων. Με αυτή την προϋπόθεση η ποιητική συλλογή αντιστοιχεί σε μια πλούσια πινακοθήκη εσωτερικών τοπίων, για τη σύνθεση των οποίων έχει αξιοποιηθεί υλικό από τον εξωτερικό, αντικειμενικό κόσμο, όπως είναι το φως και το σκοτάδι, η θάλασσα και η άμμος, τα βουνά και οι λίμνες, ο γκρεμός και η πεδιάδα, οι δρόμοι και τα δέντρα, οι άνθρωποι και τα αγάλματα, ακόμα: το άλογο, ο σκύλος, τα πουλιά. Το υλικό αυτό αποδίδει παραστατικά λεπτομέρειες από τον χωροχρόνο του εσωτερικού ανθρώπου. Για την πρόσληψη αυτών των λεπτομερειών η δημιουργική ανάγνωση βρίσκει ιδιαίτερα ερείσματα στα εσωτερικά τοπία που αντιστοιχούν στα ποιήματα-μινιατούρες.

Εξάλλου, για την ποιότητα του κειμενικού κόσμου της ποιητικής συλλογής συνδυάζονται η οικονομία της αφηγηματικής ροής και τα μέτρα του ρυθμού. Ειδικότερα ο ρυθμός στα εν προκειμένω ποιήματα του Αργύρη Παλούκα αναγνωρίζεται ως το αποτέλεσμα από μια μορφή σειραϊκής χρήσης του τόνου κατά τον συνδυασμό των λέξεων στη δομή των στίχων (όπου εμπλέκονται και ποικίλες παρηχήσεις). Π.χ.: «αίσθημα δυνατό για κείνους που πιστεύουν», «πάω να κόψω μίσχο σε γκρεμό», «Οι μισές δουλειές είν’ ολόκληρες», «Ορκίζομαι να βλέπω μόνο τα μάτια σου», «Ξεθάβεις απ’ την άμμο κάτι καθαρό;», «Μόνος του γυρίζει καθένας στη φωλιά του», «έβγαλες φύλλα μέσα στον χειμώνα», «Είναι ωραία σ’ αυτή την εσοχή του χρόνου», «Οι βάρκες πλέουν στ’ ανοιχτά», «ο φόβος δεν βρίσκει τον δρόμο να γυρίσει».

Εντέλει, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εντοπίζουμε διεργασίες που ορίζουν τη λειτουργία εργαστηρίων με προϊόντα λογοτεχνικής γραφής. Ένα τέτοιο εργαστήριο φαίνεται να αξιοποιεί και ο Αργύρης Παλούκας κατά τη συνεπή εν εξελίξει δημιουργική διαδρομή του, όπως (αναγνωρίζουμε να) δηλώνει με σαφήνεια στις λεπτομέρειές της η ανά χείρας ποιητική συλλογή Άνθρωποι που γελάνε, αν μάλιστα αυτή συνεκτιμηθείμε την προγενέστερη λογοτεχνική παραγωγή του: με την πρώτη ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Το ξέφτι (2007), και κυρίως με τις δύο επόμενες Το αλάτι πίσω από τ’ αυτί (2009) και Θέλω το σώμα μου πίσω (2011).

 * Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ορκίζομαι να βλέπω μόνο τα μάτια σου,
έχει γίνει όμως ένας φόνος εδώ.
Και με τα δάκρυα τι θα κάνουμε;
Αμάζευτα να τ’ αφήσουμε;
Είναι σώματα κι αυτά
που τους πρέπει μια ταφή.
Μια μικρή αυτοσχέδια δεξαμενή την αξίζουν, 
ένα κουτί από την αποθήκη με τα στενάχωρα. 
Φέρε, καίει μόνιμα μια λάμπα εκεί».
altΆνθρωποι που γελάνε
Αργύρης Παλούκας
Κριτική 2018
Σελ. 40, τιμή εκδότη €6,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΗ ΠΑΛΟΥΚΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδη

...
«Γυναικών τε» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη (κριτική) – Δέος και λατρεία για τις γυναίκες του κόσμου

«Γυναικών τε» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη (κριτική) – Δέος και λατρεία για τις γυναίκες του κόσμου

Για την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη «Γυναικών τε, Ποίηση», (εκδ. Εύμαρος). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του Γιάννη Μόραλη «Νέα γυναίκα». 

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Μύθοι για το τέλος του κόσμου» της Ευτυχίας Παναγιώτου (κριτική) – O μύθος της ανθρώπινης συνθήκης

«Μύθοι για το τέλος του κόσμου» της Ευτυχίας Παναγιώτου (κριτική) – O μύθος της ανθρώπινης συνθήκης

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας Παναγιώτου «Μύθοι για το τέλος του κόσμου» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γκάι Ντένινγκ. 

Γράφει η Ευσταθία Δήμου

Οι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ