alt

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Άνθρωποι που γελάνε» (εκδ. Κριτική).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Το περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου σε αντιδιαστολή προς το κοινωνικό προσωπείο του, και περαιτέρω: Η αντίδραση του εσωτερικού ανθρώπου, με όχημα τον σαρκασμό, το στοιχείο του απροσδόκητου, την παραβίαση της κοινής λογικής, απέναντι στη λεγόμενη αντικειμενική πραγματικότητα, όπως αυτή αντιστοιχεί στον διάλογο ανάμεσα στις συνθήκες του βίου και στο γενικό φαινόμενο του θανάτου. Με αυτά τα δεδομένα οδηγούμαστε εκ προοιμίου και στην πρόσληψη του τίτλου της ποιητικής συλλογής Άνθρωποι που γελάνε (ίσως εδώ κάποιος, με αυτή την ευκαιρία και με ομόλογη απροσδόκητη διάθεση, θα μπορούσε να θυμηθεί και τη γνωστή ρήση «Χαμογελάτε, κάνετε τους άλλους να ανησυχούν»).

Εδώ οι ανθρώπινες καταστάσεις προβάλλονται στα φαινόμενα και στα στοιχεία της φύσης, οι δεσμοί με πρόσωπα και πράγματα εξασφαλίζουν διόδους επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα, ενώ η αναφορά στο Υπέρτατο Όν διεκπεραιώνεται με διαύλους διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Κάτω από αυτόν τον τίτλο ως προληπτική δήλωση σημαινομένων για την οργάνωση του κειμενικού κόσμου του βιβλίου, ο Αργύρης Παλούκας φαίνεται να διαχειρίζεται με ευρηματικό τρόπο έννοιες, όπως είναι η ροή του χρόνου με έμφαση στο προσωπικό παρελθόν, η ψυχή και η ύπαρξη, τα προϊόντα των αισθήσεων και το περιεχόμενο των συναισθημάτων για το φέρον σώμα, η διελκυστίνδα ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, η αγάπη και ο έρως, η παραμυθία, η φιλία, η συγχώρεση, η ελπίδα, η βούληση και η επιθυμία, η καλοσύνη, ο φόβος. Κυρίως στην ποιητική συλλογή ανιχνεύουμε μια ενδιαφέρουσα διαδικασία για την αποτύπωση διαπροσωπικών επιλεκτικών σχέσεων στο πλαίσιο της υποκειμενικής πραγματικότητας. Στις περιοχές αυτής της πραγματικότητας εντοπίζουμε τη φαντασία ως κυρίαρχο δομικό παράγοντα, την αγάπη ως βιοτικό πλαίσιο και τη μοναξιά ως δήλωση της αυτάρκειας του εσωτερικού ανθρώπου. Εδώ οι ανθρώπινες καταστάσεις προβάλλονται στα φαινόμενα και στα στοιχεία της φύσης, οι δεσμοί με πρόσωπα και πράγματα εξασφαλίζουν διόδους επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα, ενώ η αναφορά στο Υπέρτατο Όν διεκπεραιώνεται με διαύλους διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Αυτές τις λεπτομέρειες αποδίδει λόγος άμεσος, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός και συνδηλωτικός, αφοριστικός, απροσδόκητος, σαρκαστικός και ανατρεπτικός, που μεταφέρει στοιχεία τόσο του καθημερινού βίου όσο και του κόσμου των ιδεών, και ενίοτε αφήνει να διαφανεί ποιότητα λόγου προς εαυτόν σαν μια ασφαλή κοίτη για την εξωστρεφή, συνεχή, αδιατάρακτη ροή του φορτίου της συνείδησης (πράγμα που φαίνεται να χαρτογραφεί παραστατικά η απουσία ιδιαίτερων τίτλων στα ποιήματα της συλλογής). Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο Αργύρης Παλούκας αξιοποιεί την οικονομική χρήση της γλώσσας. Με τον τρόπο αυτόν στα δομικά υλικά της συλλογής εντάσσονται αφενός ολιγόστιχα ποιήματα-μινιατούρες με πυκνή σύνθεση σημαινομένων, και αφετέρου κείμενα «κλειστά», τα οποία στο επίπεδο μιας πρώτης ανάγνωσης δεν επιτρέπουν την άμεση προσέγγιση, ταυτόχρονα όμως λειτουργούν ως ανοιχτά σημασιολογικά πεδία προσπελάσιμα για τους αναγνώστες ανάλογα με την αναγνώριση πληροφοριών κατά την κατάδυση στη διαστρωμάτωση της θεματικής οργάνωσης των ποιημάτων. Ακριβώς τη θεματική και τη συνακόλουθη αισθητική οργάνωση των ποιημάτων προσδιορίζει η χρήση του φαινομένου της μεταφοράς σε συνδυασμό με την αφοριστική διατύπωση και με ενδιαφέροντα προϊόντα.

Π.χ.: «Λέω ένα βράδυ / να εγκαταλείψω τη δικαιοσύνη / σαν αδέσποτο», «Χτίσαμε ένα σπίτι μες στο συρτάρι», «Τα χέρια μου έχουν απομείνει / σαν καλούπι χωρίς περιεχόμενο», «Ξέρεις τίποτα για τη ζωή εδώ; / Ξασπρίζει αργά αργά σαν ρούχο / που κάποιος ξέχασε να μαζέψει», «Ούτε τη βροχή δεν εννοεί ο καιρός. / Ανόρεχτα τη ρίχνει όπως εσύ το φιλί», «Κοίτα πού φύτρωσε η αγάπη μας. / […] / Σκυλί ο φόβος, ξαπλώνει στον ίσκιο της», «Πήραμε το καλοκαίρι στους ώμους», «Είναι ωραία σ’ αυτή την εσοχή του χρόνου, / […] / Βρίσκεσαι εκεί συνήθως από μεγάλη λύπη / που σ’ έχει ακολουθήσει σαν άγαλμα / φεύγοντας απ’ το μουσείο», «Οι βάρκες πλέουν στ’ ανοιχτά, / τα κουπιά, λυμένα σχεδόν, / χτυπάνε πάνω στο νερό / σαν παιδιά που ψάχνουν το δίκιο τους», «Οι επιθυμίες τους σωριάζονται σαν άλογα / εκεί που τρέχουν», «ο φόβος δεν βρίσκει τον δρόμο να γυρίσει».

Επίσης: «Οι μισές δουλειές είν’ ολόκληρες», «Ο χρόνος τόσος που μου φτάνει / για να γεράσω δέκα φορές», «Μόνος του γυρίζει καθένας στη φωλιά του», «Άμα πηγαίνεις / μόνο εκεί που σε θέλουν / χώμα σωστό διάλεξες / κι εκεί που χώμα δεν έχει», «Στους φτωχούς έδωσε ο Θεός / το κρύο για τιμωρία / και σ’ εμάς τους φτωχότερους, / που μένουμε πίσω / για να κρατάμε ξύπνια τη χαρά, / ένα άλογο / που το πήγαμε να ζήσει στη θάλασσα».

Είναι φανερό ότι η ισότιμη σχέση μεταφοράς και αφοριστικής διατύπωσης προσδιορίζει την ποιότητα των γραμματικών εικόνων. Με αυτή την προϋπόθεση η ποιητική συλλογή αντιστοιχεί σε μια πλούσια πινακοθήκη εσωτερικών τοπίων.

Είναι φανερό ότι η ισότιμη σχέση μεταφοράς και αφοριστικής διατύπωσης προσδιορίζει την ποιότητα των γραμματικών εικόνων. Με αυτή την προϋπόθεση η ποιητική συλλογή αντιστοιχεί σε μια πλούσια πινακοθήκη εσωτερικών τοπίων, για τη σύνθεση των οποίων έχει αξιοποιηθεί υλικό από τον εξωτερικό, αντικειμενικό κόσμο, όπως είναι το φως και το σκοτάδι, η θάλασσα και η άμμος, τα βουνά και οι λίμνες, ο γκρεμός και η πεδιάδα, οι δρόμοι και τα δέντρα, οι άνθρωποι και τα αγάλματα, ακόμα: το άλογο, ο σκύλος, τα πουλιά. Το υλικό αυτό αποδίδει παραστατικά λεπτομέρειες από τον χωροχρόνο του εσωτερικού ανθρώπου. Για την πρόσληψη αυτών των λεπτομερειών η δημιουργική ανάγνωση βρίσκει ιδιαίτερα ερείσματα στα εσωτερικά τοπία που αντιστοιχούν στα ποιήματα-μινιατούρες.

Εξάλλου, για την ποιότητα του κειμενικού κόσμου της ποιητικής συλλογής συνδυάζονται η οικονομία της αφηγηματικής ροής και τα μέτρα του ρυθμού. Ειδικότερα ο ρυθμός στα εν προκειμένω ποιήματα του Αργύρη Παλούκα αναγνωρίζεται ως το αποτέλεσμα από μια μορφή σειραϊκής χρήσης του τόνου κατά τον συνδυασμό των λέξεων στη δομή των στίχων (όπου εμπλέκονται και ποικίλες παρηχήσεις). Π.χ.: «αίσθημα δυνατό για κείνους που πιστεύουν», «πάω να κόψω μίσχο σε γκρεμό», «Οι μισές δουλειές είν’ ολόκληρες», «Ορκίζομαι να βλέπω μόνο τα μάτια σου», «Ξεθάβεις απ’ την άμμο κάτι καθαρό;», «Μόνος του γυρίζει καθένας στη φωλιά του», «έβγαλες φύλλα μέσα στον χειμώνα», «Είναι ωραία σ’ αυτή την εσοχή του χρόνου», «Οι βάρκες πλέουν στ’ ανοιχτά», «ο φόβος δεν βρίσκει τον δρόμο να γυρίσει».

Εντέλει, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εντοπίζουμε διεργασίες που ορίζουν τη λειτουργία εργαστηρίων με προϊόντα λογοτεχνικής γραφής. Ένα τέτοιο εργαστήριο φαίνεται να αξιοποιεί και ο Αργύρης Παλούκας κατά τη συνεπή εν εξελίξει δημιουργική διαδρομή του, όπως (αναγνωρίζουμε να) δηλώνει με σαφήνεια στις λεπτομέρειές της η ανά χείρας ποιητική συλλογή Άνθρωποι που γελάνε, αν μάλιστα αυτή συνεκτιμηθείμε την προγενέστερη λογοτεχνική παραγωγή του: με την πρώτη ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Το ξέφτι (2007), και κυρίως με τις δύο επόμενες Το αλάτι πίσω από τ’ αυτί (2009) και Θέλω το σώμα μου πίσω (2011).

 * Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ορκίζομαι να βλέπω μόνο τα μάτια σου,
έχει γίνει όμως ένας φόνος εδώ.
Και με τα δάκρυα τι θα κάνουμε;
Αμάζευτα να τ’ αφήσουμε;
Είναι σώματα κι αυτά
που τους πρέπει μια ταφή.
Μια μικρή αυτοσχέδια δεξαμενή την αξίζουν, 
ένα κουτί από την αποθήκη με τα στενάχωρα. 
Φέρε, καίει μόνιμα μια λάμπα εκεί».
altΆνθρωποι που γελάνε
Αργύρης Παλούκας
Κριτική 2018
Σελ. 40, τιμή εκδότη €6,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΗ ΠΑΛΟΥΚΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ