alt

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Άνθρωποι που γελάνε» (εκδ. Κριτική).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Το περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου σε αντιδιαστολή προς το κοινωνικό προσωπείο του, και περαιτέρω: Η αντίδραση του εσωτερικού ανθρώπου, με όχημα τον σαρκασμό, το στοιχείο του απροσδόκητου, την παραβίαση της κοινής λογικής, απέναντι στη λεγόμενη αντικειμενική πραγματικότητα, όπως αυτή αντιστοιχεί στον διάλογο ανάμεσα στις συνθήκες του βίου και στο γενικό φαινόμενο του θανάτου. Με αυτά τα δεδομένα οδηγούμαστε εκ προοιμίου και στην πρόσληψη του τίτλου της ποιητικής συλλογής Άνθρωποι που γελάνε (ίσως εδώ κάποιος, με αυτή την ευκαιρία και με ομόλογη απροσδόκητη διάθεση, θα μπορούσε να θυμηθεί και τη γνωστή ρήση «Χαμογελάτε, κάνετε τους άλλους να ανησυχούν»).

Εδώ οι ανθρώπινες καταστάσεις προβάλλονται στα φαινόμενα και στα στοιχεία της φύσης, οι δεσμοί με πρόσωπα και πράγματα εξασφαλίζουν διόδους επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα, ενώ η αναφορά στο Υπέρτατο Όν διεκπεραιώνεται με διαύλους διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Κάτω από αυτόν τον τίτλο ως προληπτική δήλωση σημαινομένων για την οργάνωση του κειμενικού κόσμου του βιβλίου, ο Αργύρης Παλούκας φαίνεται να διαχειρίζεται με ευρηματικό τρόπο έννοιες, όπως είναι η ροή του χρόνου με έμφαση στο προσωπικό παρελθόν, η ψυχή και η ύπαρξη, τα προϊόντα των αισθήσεων και το περιεχόμενο των συναισθημάτων για το φέρον σώμα, η διελκυστίνδα ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, η αγάπη και ο έρως, η παραμυθία, η φιλία, η συγχώρεση, η ελπίδα, η βούληση και η επιθυμία, η καλοσύνη, ο φόβος. Κυρίως στην ποιητική συλλογή ανιχνεύουμε μια ενδιαφέρουσα διαδικασία για την αποτύπωση διαπροσωπικών επιλεκτικών σχέσεων στο πλαίσιο της υποκειμενικής πραγματικότητας. Στις περιοχές αυτής της πραγματικότητας εντοπίζουμε τη φαντασία ως κυρίαρχο δομικό παράγοντα, την αγάπη ως βιοτικό πλαίσιο και τη μοναξιά ως δήλωση της αυτάρκειας του εσωτερικού ανθρώπου. Εδώ οι ανθρώπινες καταστάσεις προβάλλονται στα φαινόμενα και στα στοιχεία της φύσης, οι δεσμοί με πρόσωπα και πράγματα εξασφαλίζουν διόδους επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα, ενώ η αναφορά στο Υπέρτατο Όν διεκπεραιώνεται με διαύλους διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Αυτές τις λεπτομέρειες αποδίδει λόγος άμεσος, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός και συνδηλωτικός, αφοριστικός, απροσδόκητος, σαρκαστικός και ανατρεπτικός, που μεταφέρει στοιχεία τόσο του καθημερινού βίου όσο και του κόσμου των ιδεών, και ενίοτε αφήνει να διαφανεί ποιότητα λόγου προς εαυτόν σαν μια ασφαλή κοίτη για την εξωστρεφή, συνεχή, αδιατάρακτη ροή του φορτίου της συνείδησης (πράγμα που φαίνεται να χαρτογραφεί παραστατικά η απουσία ιδιαίτερων τίτλων στα ποιήματα της συλλογής). Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο Αργύρης Παλούκας αξιοποιεί την οικονομική χρήση της γλώσσας. Με τον τρόπο αυτόν στα δομικά υλικά της συλλογής εντάσσονται αφενός ολιγόστιχα ποιήματα-μινιατούρες με πυκνή σύνθεση σημαινομένων, και αφετέρου κείμενα «κλειστά», τα οποία στο επίπεδο μιας πρώτης ανάγνωσης δεν επιτρέπουν την άμεση προσέγγιση, ταυτόχρονα όμως λειτουργούν ως ανοιχτά σημασιολογικά πεδία προσπελάσιμα για τους αναγνώστες ανάλογα με την αναγνώριση πληροφοριών κατά την κατάδυση στη διαστρωμάτωση της θεματικής οργάνωσης των ποιημάτων. Ακριβώς τη θεματική και τη συνακόλουθη αισθητική οργάνωση των ποιημάτων προσδιορίζει η χρήση του φαινομένου της μεταφοράς σε συνδυασμό με την αφοριστική διατύπωση και με ενδιαφέροντα προϊόντα.

Π.χ.: «Λέω ένα βράδυ / να εγκαταλείψω τη δικαιοσύνη / σαν αδέσποτο», «Χτίσαμε ένα σπίτι μες στο συρτάρι», «Τα χέρια μου έχουν απομείνει / σαν καλούπι χωρίς περιεχόμενο», «Ξέρεις τίποτα για τη ζωή εδώ; / Ξασπρίζει αργά αργά σαν ρούχο / που κάποιος ξέχασε να μαζέψει», «Ούτε τη βροχή δεν εννοεί ο καιρός. / Ανόρεχτα τη ρίχνει όπως εσύ το φιλί», «Κοίτα πού φύτρωσε η αγάπη μας. / […] / Σκυλί ο φόβος, ξαπλώνει στον ίσκιο της», «Πήραμε το καλοκαίρι στους ώμους», «Είναι ωραία σ’ αυτή την εσοχή του χρόνου, / […] / Βρίσκεσαι εκεί συνήθως από μεγάλη λύπη / που σ’ έχει ακολουθήσει σαν άγαλμα / φεύγοντας απ’ το μουσείο», «Οι βάρκες πλέουν στ’ ανοιχτά, / τα κουπιά, λυμένα σχεδόν, / χτυπάνε πάνω στο νερό / σαν παιδιά που ψάχνουν το δίκιο τους», «Οι επιθυμίες τους σωριάζονται σαν άλογα / εκεί που τρέχουν», «ο φόβος δεν βρίσκει τον δρόμο να γυρίσει».

Επίσης: «Οι μισές δουλειές είν’ ολόκληρες», «Ο χρόνος τόσος που μου φτάνει / για να γεράσω δέκα φορές», «Μόνος του γυρίζει καθένας στη φωλιά του», «Άμα πηγαίνεις / μόνο εκεί που σε θέλουν / χώμα σωστό διάλεξες / κι εκεί που χώμα δεν έχει», «Στους φτωχούς έδωσε ο Θεός / το κρύο για τιμωρία / και σ’ εμάς τους φτωχότερους, / που μένουμε πίσω / για να κρατάμε ξύπνια τη χαρά, / ένα άλογο / που το πήγαμε να ζήσει στη θάλασσα».

Είναι φανερό ότι η ισότιμη σχέση μεταφοράς και αφοριστικής διατύπωσης προσδιορίζει την ποιότητα των γραμματικών εικόνων. Με αυτή την προϋπόθεση η ποιητική συλλογή αντιστοιχεί σε μια πλούσια πινακοθήκη εσωτερικών τοπίων.

Είναι φανερό ότι η ισότιμη σχέση μεταφοράς και αφοριστικής διατύπωσης προσδιορίζει την ποιότητα των γραμματικών εικόνων. Με αυτή την προϋπόθεση η ποιητική συλλογή αντιστοιχεί σε μια πλούσια πινακοθήκη εσωτερικών τοπίων, για τη σύνθεση των οποίων έχει αξιοποιηθεί υλικό από τον εξωτερικό, αντικειμενικό κόσμο, όπως είναι το φως και το σκοτάδι, η θάλασσα και η άμμος, τα βουνά και οι λίμνες, ο γκρεμός και η πεδιάδα, οι δρόμοι και τα δέντρα, οι άνθρωποι και τα αγάλματα, ακόμα: το άλογο, ο σκύλος, τα πουλιά. Το υλικό αυτό αποδίδει παραστατικά λεπτομέρειες από τον χωροχρόνο του εσωτερικού ανθρώπου. Για την πρόσληψη αυτών των λεπτομερειών η δημιουργική ανάγνωση βρίσκει ιδιαίτερα ερείσματα στα εσωτερικά τοπία που αντιστοιχούν στα ποιήματα-μινιατούρες.

Εξάλλου, για την ποιότητα του κειμενικού κόσμου της ποιητικής συλλογής συνδυάζονται η οικονομία της αφηγηματικής ροής και τα μέτρα του ρυθμού. Ειδικότερα ο ρυθμός στα εν προκειμένω ποιήματα του Αργύρη Παλούκα αναγνωρίζεται ως το αποτέλεσμα από μια μορφή σειραϊκής χρήσης του τόνου κατά τον συνδυασμό των λέξεων στη δομή των στίχων (όπου εμπλέκονται και ποικίλες παρηχήσεις). Π.χ.: «αίσθημα δυνατό για κείνους που πιστεύουν», «πάω να κόψω μίσχο σε γκρεμό», «Οι μισές δουλειές είν’ ολόκληρες», «Ορκίζομαι να βλέπω μόνο τα μάτια σου», «Ξεθάβεις απ’ την άμμο κάτι καθαρό;», «Μόνος του γυρίζει καθένας στη φωλιά του», «έβγαλες φύλλα μέσα στον χειμώνα», «Είναι ωραία σ’ αυτή την εσοχή του χρόνου», «Οι βάρκες πλέουν στ’ ανοιχτά», «ο φόβος δεν βρίσκει τον δρόμο να γυρίσει».

Εντέλει, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εντοπίζουμε διεργασίες που ορίζουν τη λειτουργία εργαστηρίων με προϊόντα λογοτεχνικής γραφής. Ένα τέτοιο εργαστήριο φαίνεται να αξιοποιεί και ο Αργύρης Παλούκας κατά τη συνεπή εν εξελίξει δημιουργική διαδρομή του, όπως (αναγνωρίζουμε να) δηλώνει με σαφήνεια στις λεπτομέρειές της η ανά χείρας ποιητική συλλογή Άνθρωποι που γελάνε, αν μάλιστα αυτή συνεκτιμηθείμε την προγενέστερη λογοτεχνική παραγωγή του: με την πρώτη ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Το ξέφτι (2007), και κυρίως με τις δύο επόμενες Το αλάτι πίσω από τ’ αυτί (2009) και Θέλω το σώμα μου πίσω (2011).

 * Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ορκίζομαι να βλέπω μόνο τα μάτια σου,
έχει γίνει όμως ένας φόνος εδώ.
Και με τα δάκρυα τι θα κάνουμε;
Αμάζευτα να τ’ αφήσουμε;
Είναι σώματα κι αυτά
που τους πρέπει μια ταφή.
Μια μικρή αυτοσχέδια δεξαμενή την αξίζουν, 
ένα κουτί από την αποθήκη με τα στενάχωρα. 
Φέρε, καίει μόνιμα μια λάμπα εκεί».
altΆνθρωποι που γελάνε
Αργύρης Παλούκας
Κριτική 2018
Σελ. 40, τιμή εκδότη €6,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΗ ΠΑΛΟΥΚΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ