«Προς την κατεύθυνση του τελευταίου μας φιλιού»

Πάει σε λουλουδάδικα και προσέχει τους φθαρμένους πάγκους, στα λιμάνια τον ενδιαφέρουν τα κτήρια. Τα οποία για τον ίδιο διαφέρουν μόνο στο πώς διαθλούν το φως.

Κι εδώ τελειώνει η πρώτη πεντάδα απόστιχων του τρίτου βιβλίου του Χάρη Ιωσήφ Απόστιχα σιωπής. Στη χριστιανική υμνολογία, τα απόστιχα είναι τροπάρια πριν από τα οποία ψάλλεται ένας ψαλμός. Ακολουθεί η πρώτη «Σιωπή του χρόνου», από τέσσερις, ας τους πούμε ψαλμούς, του βιβλίου, ακολουθούν δέκα απόστιχα, μετά η δεύτερη «Σιωπή του χρόνου», άλλοι δέκα, μετά η τρίτη, άλλοι δέκα, η τέταρτη, και κλείνει το βιβλίο με άλλους πέντε.

Οι εμπειρίες μας κληροδοτούνται διαρκώς, σ’ εμάς τους ίδιους καθώς μεγαλώνουμε, και στους άλλους. Ο τρόπος με τον οποίο καταλαβαίνουμε όσα μάς έχουν συμβεί, συνεχίζει. Ο χρόνος ατέρμονα απορροφά τις εμπειρίες μας, οι οποίες εξελίσσουν εμάς και άλλους. Ο ποιητής έχει ως επικράτεια την αχρονία του χρόνου.

Φαντάζομαι τον ποιητή σε μια παραλία, ξαπλωμένο ανάσκελα, διαβάζει με φόντο ουρανό ένα βιβλίο, βλέπει σε μια σελίδα ένα έντομο πατικωμένο. Αίφνης η όλη μέχρι τώρα ζωή του είναι μία απλωμένη λέξη, και το έντομο αυτό είναι μία ανάμνηση, έντονη από τα παιδικά του χρόνια, που μοιάζει με γράμμα ή τόνο που τυπώθηκε στο χαρτί σε λάθος θέση. Το βλέμμα του δεν μπορεί να την παραβλέψει.

Οι εμπειρίες μας κληροδοτούνται διαρκώς, σ’ εμάς τους ίδιους καθώς μεγαλώνουμε, και στους άλλους. Ο τρόπος με τον οποίο καταλαβαίνουμε όσα μάς έχουν συμβεί, συνεχίζει. Ο χρόνος ατέρμονα απορροφά τις εμπειρίες μας, οι οποίες εξελίσσουν εμάς και άλλους. Ο ποιητής έχει ως επικράτεια την αχρονία του χρόνου.

Σκεφτείτε δύο γάντια. Ένα ζευγάρι γάντια. Δείχνουν τόσο πιο πολλά από την κατασκευή τους. Ο ποιητής βλέπει σ’ αυτά τις κινήσεις του αγαπημένου του προσώπου και βλέμματα που δεν γίνεται να ξεχάσει. Βγαίνει μια βόλτα να πάρει λίγο αέρα και βλέπει στις βιτρίνες ρούχα χωρίς μνήμες γιατί δεν τα φόρεσε ακόμα κανένας. Κι επίσης, κανείς ποτέ δεν φόρεσε γάντια κάποιου που λείπει. Ή έστω έτσι πιστεύει ο Χάρης Ιωσήφ. Επειδή αλλιώς θα ψηλαφούσαν το σχήμα της απουσίας. Αφόρητο.

Ας φανταστούμε τον ποιητή, εννοώ το ποιητικό υποκείμενο του βιβλίου, να είναι με το αγαπημένο του πρόσωπο, να έχουν ένα δικό τους παράθυρο και να βρέχει και να έχει σταγόνες. Να βλέπουν μέσα απ’ αυτές τον κόσμο σε ομόκεντρους κύκλους. Να σβήνονται όλα τα χρώματα, ν’ αναγεννιέται παρθένος ο χρόνος. Θα βρουν ξανά ελπίδα τα όνειρά του και τα όνειρά της που ήταν λευκά. Την προτρέπει να σκεφτεί μεταλλικά ικριώματα στη θάλασσα κι έναν διαλειμματικό φλοίσβο. Φλατς. Φλατς. Φλατς. Νερό. Ησυχία και αγάλματα που έχουν ζωή επειδή εμείς τα βλέπουμε και καταργούμε τον χρόνο.

«Ένα βαθύ μοβ αμβλύνει το βλέμμα μου». Το προετοιμάζει να δει στο μαύρο. Που είναι πυκνό. Τα άλλα χρώματα δεν αντέχουν στο σκοτάδι. Ο ποιητής κοιμάται, ονειρεύεται, πετάει, βλέπει αστερισμούς που δεν κατανόησε όταν ήταν παιδί, ακόμα ίδιοι είναι, σύννεφα που δεν μπορεί να ορίσει με συντεταγμένες σε χάρτη.

Από το μοβ στο μαύρο, από τις αποχρώσεις στους ήχους. Ακούει σε παλιά βιβλία λέξεις που σήμερα έχουν νέες ορθογραφίες, πορεύεται «προς τη γνώριμη απουσία φωτός», μια σκιά που μοιάζει μαυροφορεμένη γριά, έπλυνε τα μάρμαρα και πότισε αφηρημένη τα σκοτεινά τώρα λουλούδια. Είχε κάτι σοβαρό να πει σ’ έναν νεκρό, κάτι επείγον, όμως το ξέχασε.

Νύχτα. Ο ποιητής πλέει σε μια θάλασσα, πηχτή από ζωή και θάνατο, σκοτεινή κι ο βυθός σκοτεινότερος. «Άστρα πεσμένα από τον ουρανό εκδιωγμένοι άγγελοι» γίνονται οι τελείες ενός πυροφανιού. Τις ενώνει. Ακούει τους ήχους του τυλίγματος των διχτυών.

Για το ποιητικό υποκείμενο του βιβλίου, βήμα-βήμα πάμε, από μια παιδική χορωδία, στην εφηβεία, στην ενηλικίωση, στην ωριμότητα, στο νεκρό σώμα. Και ξανά και πάλι έτσι. Αν δουλευτούμε, γινόμαστε ακέραιη λάμψη. Κι ας μετράμε τον χρόνο σε ώρες, μέρες, βδομάδες, μήνες, χρόνια. Είμαστε κλεισμένοι στους εαυτούς μας. Και κοιτάμε από μακριά τα ηττημένα μας όνειρα. Στεγνοί από αισθήσεις. Έτοιμοι για τον θάνατό μας, είμαστε η παιδικότητά μας. Πώς γίνεται να ζήσουμε χωρίς αυτήν; Ο Χάρης Ιωσήφ έχει διαλέξει την ποίηση.

* Ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου, Οικία Κατακουζηνού, 13 Φεβρουαρίου 2018.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΨΑΛΤΗΣ είναι ποιητής.

Απόστιχα σιωπής

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΗ ΙΩΣΗΦ