alt

Για την ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα «Το ξυράφι του Όκαμ» (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Ζαφείρη Νικήτα

Το Ξυράφι του Όκαμ, η δεύτερη συλλογή του Αλέξιου Μάινα, καταγράφει το εικοσιτετράωρο ενός ποιητή-αφηγητή. Αποτυπώνει τη διαρκή ροή της συνείδησής του μια ημέρα Πέμπτη στην Αθήνα της κρίσης. Ο ποιητής, επισημαίνει πλαγίως ο Μάινας, δεν κοιμάται ποτέ. Η μέρα του ξεκινά αχάραγα, στις 06:37 π.μ. με τις πρώτες γουλιές του καφέ και το κοφτερό ξύρισμα στο μπάνιο. Περνά το πρωινό στο σπίτι, δίπλα σε «ναυπηγεία μερικής νωχέλειας». Η σκέψη του είναι μια περιδίνηση: κοιτά έξω από τα παράθυρα, ενδοσκοπεί και ανακαλεί τη χθεσινή μέρα του. Η εξωτερική πραγματικότητα πασχίζει να αποκτήσει τη θέση της εμβολίζοντας την εσωτερική.

Οι ράγες οδηγούν στο χολ.
Δυο φράσεις ηλιαχτίδας στην επίπεδη σάλα
γεμίζουν το κενό μηνών χωρίς επίσκεψη
με το εναιώρημα βουβών συμβολισμών.
Ο νους καταδύεται
σε δυο διπλούς καθρέφτες
της μνήμης
και της ζωής
που σβήνουν στην ηλιόσκονη
δείχνοντας ο ένας
πως δεν υπήρξε ο άλλος.

Ανάλογη είναι η συνέχεια. Το μεσημέρι ο ποιητής-αφηγητής ξεκινά τη διαδρομή του στην πόλη. Από Μπενάκη, συνεχίζει τη διαδρομή του με τον φίλο του Μάρκο στην Ομόνοια, «ανάμεσα στους μετανάστες». Έπειτα περπατά προς τον Κεραμεικό, κι από εκεί ανηφορίζει προς το Θησείο. Λίγο αργότερα, καθώς φτάνει το απόγευμα, συναντά την κοπέλα του Χριστίνα, ενώ η σκέψη του ερωτοτροπεί με μια άγνωστη γυναίκα. «Είναι ίσως η γυναίκα των ονείρων μου», γράφει για την άγνωστη ο ποιητής, «γιατί τα μάτια της δε φαίνονται».

Το απόγευμα η βόλτα συνεχίζει στην παραθαλάσσια Γλυφάδα. Σε όλη τη διαδρομή ο αφηγητής καταγράφει τους συλλογισμούς του και ακολουθεί τη μέθοδο που έχει προαποφασίσει. Η μέθοδος περιλαμβάνει τρία μέρη: «Νιώσιμο – ψυχολογική συνειδητοποίηση / Σκέψιμο – διανοητική διείσδυση / Γράψιμο – χρήση κατακτημένων τεχνικών κατάθεσης». Το βράδυ, μαζί με τη Χριστίνα, πηγαίνει στο θέατρο. Περνά έτσι σε έναν ακόμη επιβεβλημένο χώρο μεταξύ ρεαλισμού και ψευδαίσθησης.

Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

Αργά το βράδυ, ο ομιλών «εσπεράντο των μονόκλινων» μένει μόνος. Κατευθύνεται προς Πειραιά και Πέραμα. Η αφήγηση της επιστροφής, μέσα στην κορύφωση της νύχτας, είναι ήρεμη. Η σκέψη αραιώνει, ετοιμάζεται για τον ύπνο ή, ίσως, τον ακατάσχετο θόρυβο της επόμενης μέρας. Περνώντας από τους θάμνους μιας έπαυλης, όπου «ρομαντζάρει ασύστολα», ο ποιητής έρχεται προ μιας σκληρής διαπίστωσης: «ο ποιητικός οίστρος μπροστά / στην πραγματικότητα των χρημάτων / σαν ξεκοιλιασμένο απ’ τις αλεπούδες / του πάρκου αγριογούρουνο».

Η εικόνα αυτή, της μεταμεσονύχτιας σφαγής ενός αιθεροβάμονα, έχει οιωνιστεί νωρίτερα στη συλλογή: «σαν να μου δίνουν 50€ την ημέρα να γράφω» λέει ήδη από το πρωί ο αφηγητής. «Δε ζει κανείς δωρεάν». Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση, «που συγκεντρώνει τα ταξί στο κέντρο», έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

«Τι ακριβώς είναι οι εποχές;» διερωτάται νωρίς στη συλλογή ο Μάινας. Τι είναι ο αέναος χρόνος; Κι απαντά: «Ο κύκλος λένε είναι παιδί της αιωνιότητας». Συνεχίζει, όμως, αντιλέγοντας: «αλλά είναι τόπος διασυρμού, σκολίωσης / και σταδιακής τριχόπτωσης».

Αυτή ακριβώς η προβληματική βρίσκεται στο κέντρο της αμφίθυμης ταλάντωσης του βιβλίου. Είναι το εικοσιτετράωρο μια ευειδής χώρα φιλοσοφίας, μια φέτα της αιωνιότητας; Ή το αντίθετο, μια κουρασμένη διαδοχή από δευτερόλεπτα και ώρες, ένα προπύργιο της αναπόφευκτης φθοράς, της δυσμένειας του τέλους; Κάθε στίχος του ποιητή υπάρχει στην κόψη αυτού ακριβώς του ξυραφιού: φιλοκαλούμε και φιλοσοφούμε, ναι, αλλά τα μικροπεριστατικά της ζωής μας, η γύρω μας πραγματικότητα, διεκδικεί νωρίτερα ή αργότερα τη μερίδα που της αναλογεί. Κι είναι βέβαια του λέοντος.

Τα καναρίνια
εύκολα κίτρινα πουλιά σχεδιασμένα πρόχειρα
φωνάζουν το σκοτάδι
κι οι κόπροι της αλάνας γαβγίζουν και τα πεύκα.
Ο λεγόμενος καιρός, αν ήρθε
θα πέθανε τη νύχτα
όπως πεθαίνουν οι τηλεοράσεις.
Ρέματα με μπαζωμένες βροχές
και μισογδαρμένες κνήμες
σπασμένοι φράχτες ξύλινες κολόνες
μια γειτονιά από συνάψεις τοίχων
και ξεραμένες λάμπες ηλεκτρικού.

Πάνω απ’ τις στέγες η εκπνοή της στάχτης
αναζητεί κάτι ακόμα να κάψει.

Αισθητικά, η συλλογή ακολουθεί μια «ολιστική αποσπασματικότητα»: η μέρα καταγράφεται σε fragmenta, μια μορφική επιλογή που παραπέμπει άμεσα στον Νοβάλις, από τον οποίο μάλιστα προέρχεται και το εισαγωγικό παράθεμα της συλλογής, που σημειώνει: «Αναζητούμε παντού το απόλυτο και δε βρίσκουμε παρά μονάχα πράγματα». Αυτά τα χθαμαλά πράγματα, οι φευγαλέες εντυπώσεις, γίνονται εδώ αποσπασματικά ποιήματα: ένα είδος «Eindruck(s)-Gedichte».

Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει.

Ο αφηγητής της συλλογής είναι φορέας της γερμανικής γραμματείας της Δύσης του 18ου αιώνα, των αρχών του 19ου, στην Αθήνα του 21ου. Ο πρώιμος γερμανικός Pομαντισμός, στη φιλοσοφική και ποιητική του εκδοχή, είναι η θεωρία που καθορίζει τη μορφική επιλογή. Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται αυτός ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει: ο ποιητής μοιάζει υπέροχα παγιδευμένος μέσα στη νεφέλη της σκέψης του.

Αν η παιδεία μας είναι ένα είδος εσωτερικής πατρίδας, τότε ο αφηγητής μάλλον αδυνατεί να μετοικήσει στη γεωγραφική πατρίδα του. Εκεί ή εδώ; Στη σκέψη ή την πράξη; Όλη η συλλογή χτίζεται πάνω σε ένα παιχνίδι χάσματος, στο αμετακίνητο «είτε – είτε» του Σαίρεν Κίρκεγκωρ. Όμως τα λεπτά κυλούν και τα διαρκή ερεθίσματα εναλλάσσονται, δίνοντας από μόνα τους τη σωτήρια απάντηση στο δίλημμα: ένα νέο δίλημμα θ’ ανατείλει.

Το δικαστήριο των νοημάτων αθώωσε πολλούς.
Αρκετοί καταδικάστηκαν να τριγυρνούν
στις αλάνες της εξαφάνισης ή στα κάτεργα της φήμης
κάτω απ’ τους εξώστες των ιδανικών.
Υπέγραψαν την ισοπέδωση
ή τον εγκλεισμό τους στην ιστορία
με βίους και έργα, έργα και πολιτείες
πολιτείες και πολέμους.
 
Εσύ όμως, Τηλέμαχε, πρέπει να διαλέξεις πλευρά
δε δικαιούσαι μερίδιο λωτού.

Άλλωστε, το «ξυράφι του Όκαμ», που δίνει τον τίτλο του στη συλλογή, είναι μια φιλοσοφική αρχή που προτείνει την επιλογή της απλούστερης εξήγησης για ένα φαινόμενο, ανάμεσα στις περισσότερες. Όμως πρόκειται απλώς για ένα εργαλείο που χρήζει της κατάλληλης εφαρμογής. Με τον ίδιο τρόπο και το μυαλό, ο ποιητής, ο εργαζόμενος πολίτης, καλείται να επιλέξει τον τρόπο ημερήσιας λειτουργίας του: ανάμεσα στον αγνωστικισμό, τον γνωστικισμό και τη γνωστικότητα.

Κι έτσι
αυτό που σήμερα υποτιμάμε ως οξύμωρο
αύριο θα το παραδεχτούμε ως διάψευση
.

* Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ είναι ποιητής και σκηνοθέτης.

altΤο ξυράφι του Όκαμ
Αλέξιος Μάινας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη €12,74

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΙΟΥ ΜΑΪΝΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

«Η χαμηλόφωνη τόλμη» (κριτική): Έξι γυναίκες φιλόλογοι ανθολογούν έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα

Για την ανθολογία «Η χαμηλόφωνη τόλμη» (εκδ. Νίκας). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ εμπνευσμένος από ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ποιητές που τους σάρωσε η λήθη. Στίχοι που ντύθηκαν την απώλειά τους. Α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο Βασίλης Βασιλικός (1934-2023) − Τα βιβλία του, η ζωή του

Πέθανε ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών.

Επιμέλεια: Book Press

Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε στη Θάσο στις 18 Νοεμβρίου 1934, ήταν όμως δημότης Καβάλας.

...

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

«Η επερχόμενη αταξία» του Κώστα Στούπα (παρουσίαση)

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Στούπα «Η επερχόμενη αταξία – Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο) την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, στις 7:00 μ.μ, στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ