alt

Για την ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα «Το ξυράφι του Όκαμ» (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Ζαφείρη Νικήτα

Το Ξυράφι του Όκαμ, η δεύτερη συλλογή του Αλέξιου Μάινα, καταγράφει το εικοσιτετράωρο ενός ποιητή-αφηγητή. Αποτυπώνει τη διαρκή ροή της συνείδησής του μια ημέρα Πέμπτη στην Αθήνα της κρίσης. Ο ποιητής, επισημαίνει πλαγίως ο Μάινας, δεν κοιμάται ποτέ. Η μέρα του ξεκινά αχάραγα, στις 06:37 π.μ. με τις πρώτες γουλιές του καφέ και το κοφτερό ξύρισμα στο μπάνιο. Περνά το πρωινό στο σπίτι, δίπλα σε «ναυπηγεία μερικής νωχέλειας». Η σκέψη του είναι μια περιδίνηση: κοιτά έξω από τα παράθυρα, ενδοσκοπεί και ανακαλεί τη χθεσινή μέρα του. Η εξωτερική πραγματικότητα πασχίζει να αποκτήσει τη θέση της εμβολίζοντας την εσωτερική.

Οι ράγες οδηγούν στο χολ.
Δυο φράσεις ηλιαχτίδας στην επίπεδη σάλα
γεμίζουν το κενό μηνών χωρίς επίσκεψη
με το εναιώρημα βουβών συμβολισμών.
Ο νους καταδύεται
σε δυο διπλούς καθρέφτες
της μνήμης
και της ζωής
που σβήνουν στην ηλιόσκονη
δείχνοντας ο ένας
πως δεν υπήρξε ο άλλος.

Ανάλογη είναι η συνέχεια. Το μεσημέρι ο ποιητής-αφηγητής ξεκινά τη διαδρομή του στην πόλη. Από Μπενάκη, συνεχίζει τη διαδρομή του με τον φίλο του Μάρκο στην Ομόνοια, «ανάμεσα στους μετανάστες». Έπειτα περπατά προς τον Κεραμεικό, κι από εκεί ανηφορίζει προς το Θησείο. Λίγο αργότερα, καθώς φτάνει το απόγευμα, συναντά την κοπέλα του Χριστίνα, ενώ η σκέψη του ερωτοτροπεί με μια άγνωστη γυναίκα. «Είναι ίσως η γυναίκα των ονείρων μου», γράφει για την άγνωστη ο ποιητής, «γιατί τα μάτια της δε φαίνονται».

Το απόγευμα η βόλτα συνεχίζει στην παραθαλάσσια Γλυφάδα. Σε όλη τη διαδρομή ο αφηγητής καταγράφει τους συλλογισμούς του και ακολουθεί τη μέθοδο που έχει προαποφασίσει. Η μέθοδος περιλαμβάνει τρία μέρη: «Νιώσιμο – ψυχολογική συνειδητοποίηση / Σκέψιμο – διανοητική διείσδυση / Γράψιμο – χρήση κατακτημένων τεχνικών κατάθεσης». Το βράδυ, μαζί με τη Χριστίνα, πηγαίνει στο θέατρο. Περνά έτσι σε έναν ακόμη επιβεβλημένο χώρο μεταξύ ρεαλισμού και ψευδαίσθησης.

Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

Αργά το βράδυ, ο ομιλών «εσπεράντο των μονόκλινων» μένει μόνος. Κατευθύνεται προς Πειραιά και Πέραμα. Η αφήγηση της επιστροφής, μέσα στην κορύφωση της νύχτας, είναι ήρεμη. Η σκέψη αραιώνει, ετοιμάζεται για τον ύπνο ή, ίσως, τον ακατάσχετο θόρυβο της επόμενης μέρας. Περνώντας από τους θάμνους μιας έπαυλης, όπου «ρομαντζάρει ασύστολα», ο ποιητής έρχεται προ μιας σκληρής διαπίστωσης: «ο ποιητικός οίστρος μπροστά / στην πραγματικότητα των χρημάτων / σαν ξεκοιλιασμένο απ’ τις αλεπούδες / του πάρκου αγριογούρουνο».

Η εικόνα αυτή, της μεταμεσονύχτιας σφαγής ενός αιθεροβάμονα, έχει οιωνιστεί νωρίτερα στη συλλογή: «σαν να μου δίνουν 50€ την ημέρα να γράφω» λέει ήδη από το πρωί ο αφηγητής. «Δε ζει κανείς δωρεάν». Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση, «που συγκεντρώνει τα ταξί στο κέντρο», έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

«Τι ακριβώς είναι οι εποχές;» διερωτάται νωρίς στη συλλογή ο Μάινας. Τι είναι ο αέναος χρόνος; Κι απαντά: «Ο κύκλος λένε είναι παιδί της αιωνιότητας». Συνεχίζει, όμως, αντιλέγοντας: «αλλά είναι τόπος διασυρμού, σκολίωσης / και σταδιακής τριχόπτωσης».

Αυτή ακριβώς η προβληματική βρίσκεται στο κέντρο της αμφίθυμης ταλάντωσης του βιβλίου. Είναι το εικοσιτετράωρο μια ευειδής χώρα φιλοσοφίας, μια φέτα της αιωνιότητας; Ή το αντίθετο, μια κουρασμένη διαδοχή από δευτερόλεπτα και ώρες, ένα προπύργιο της αναπόφευκτης φθοράς, της δυσμένειας του τέλους; Κάθε στίχος του ποιητή υπάρχει στην κόψη αυτού ακριβώς του ξυραφιού: φιλοκαλούμε και φιλοσοφούμε, ναι, αλλά τα μικροπεριστατικά της ζωής μας, η γύρω μας πραγματικότητα, διεκδικεί νωρίτερα ή αργότερα τη μερίδα που της αναλογεί. Κι είναι βέβαια του λέοντος.

Τα καναρίνια
εύκολα κίτρινα πουλιά σχεδιασμένα πρόχειρα
φωνάζουν το σκοτάδι
κι οι κόπροι της αλάνας γαβγίζουν και τα πεύκα.
Ο λεγόμενος καιρός, αν ήρθε
θα πέθανε τη νύχτα
όπως πεθαίνουν οι τηλεοράσεις.
Ρέματα με μπαζωμένες βροχές
και μισογδαρμένες κνήμες
σπασμένοι φράχτες ξύλινες κολόνες
μια γειτονιά από συνάψεις τοίχων
και ξεραμένες λάμπες ηλεκτρικού.

Πάνω απ’ τις στέγες η εκπνοή της στάχτης
αναζητεί κάτι ακόμα να κάψει.

Αισθητικά, η συλλογή ακολουθεί μια «ολιστική αποσπασματικότητα»: η μέρα καταγράφεται σε fragmenta, μια μορφική επιλογή που παραπέμπει άμεσα στον Νοβάλις, από τον οποίο μάλιστα προέρχεται και το εισαγωγικό παράθεμα της συλλογής, που σημειώνει: «Αναζητούμε παντού το απόλυτο και δε βρίσκουμε παρά μονάχα πράγματα». Αυτά τα χθαμαλά πράγματα, οι φευγαλέες εντυπώσεις, γίνονται εδώ αποσπασματικά ποιήματα: ένα είδος «Eindruck(s)-Gedichte».

Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει.

Ο αφηγητής της συλλογής είναι φορέας της γερμανικής γραμματείας της Δύσης του 18ου αιώνα, των αρχών του 19ου, στην Αθήνα του 21ου. Ο πρώιμος γερμανικός Pομαντισμός, στη φιλοσοφική και ποιητική του εκδοχή, είναι η θεωρία που καθορίζει τη μορφική επιλογή. Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται αυτός ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει: ο ποιητής μοιάζει υπέροχα παγιδευμένος μέσα στη νεφέλη της σκέψης του.

Αν η παιδεία μας είναι ένα είδος εσωτερικής πατρίδας, τότε ο αφηγητής μάλλον αδυνατεί να μετοικήσει στη γεωγραφική πατρίδα του. Εκεί ή εδώ; Στη σκέψη ή την πράξη; Όλη η συλλογή χτίζεται πάνω σε ένα παιχνίδι χάσματος, στο αμετακίνητο «είτε – είτε» του Σαίρεν Κίρκεγκωρ. Όμως τα λεπτά κυλούν και τα διαρκή ερεθίσματα εναλλάσσονται, δίνοντας από μόνα τους τη σωτήρια απάντηση στο δίλημμα: ένα νέο δίλημμα θ’ ανατείλει.

Το δικαστήριο των νοημάτων αθώωσε πολλούς.
Αρκετοί καταδικάστηκαν να τριγυρνούν
στις αλάνες της εξαφάνισης ή στα κάτεργα της φήμης
κάτω απ’ τους εξώστες των ιδανικών.
Υπέγραψαν την ισοπέδωση
ή τον εγκλεισμό τους στην ιστορία
με βίους και έργα, έργα και πολιτείες
πολιτείες και πολέμους.
 
Εσύ όμως, Τηλέμαχε, πρέπει να διαλέξεις πλευρά
δε δικαιούσαι μερίδιο λωτού.

Άλλωστε, το «ξυράφι του Όκαμ», που δίνει τον τίτλο του στη συλλογή, είναι μια φιλοσοφική αρχή που προτείνει την επιλογή της απλούστερης εξήγησης για ένα φαινόμενο, ανάμεσα στις περισσότερες. Όμως πρόκειται απλώς για ένα εργαλείο που χρήζει της κατάλληλης εφαρμογής. Με τον ίδιο τρόπο και το μυαλό, ο ποιητής, ο εργαζόμενος πολίτης, καλείται να επιλέξει τον τρόπο ημερήσιας λειτουργίας του: ανάμεσα στον αγνωστικισμό, τον γνωστικισμό και τη γνωστικότητα.

Κι έτσι
αυτό που σήμερα υποτιμάμε ως οξύμωρο
αύριο θα το παραδεχτούμε ως διάψευση
.

* Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ είναι ποιητής και σκηνοθέτης.

altΤο ξυράφι του Όκαμ
Αλέξιος Μάινας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη €12,74

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΙΟΥ ΜΑΪΝΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

«Πράξεις των Αποστόλων» του Ιωάννη Πανουτσόπουλου (κριτική) – Η θέση του ανθρώπου στην κοσμική σούπα

Για την ποιητική συλλογή του Ιωάννη Πανουτσόπουλου «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Valerie Hegarty.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Για ένα «σύννεφο με παντελόνια»

...
«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Τελευταίο σκοτάδι» (εκδ. Κριτική). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Yan Palmer. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Είχαμε ήδη την ευκαιρία να αξιολογήσουμε προϊόντα λογοτεχν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ