alt

Για την ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα «Το ξυράφι του Όκαμ» (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Ζαφείρη Νικήτα

Το Ξυράφι του Όκαμ, η δεύτερη συλλογή του Αλέξιου Μάινα, καταγράφει το εικοσιτετράωρο ενός ποιητή-αφηγητή. Αποτυπώνει τη διαρκή ροή της συνείδησής του μια ημέρα Πέμπτη στην Αθήνα της κρίσης. Ο ποιητής, επισημαίνει πλαγίως ο Μάινας, δεν κοιμάται ποτέ. Η μέρα του ξεκινά αχάραγα, στις 06:37 π.μ. με τις πρώτες γουλιές του καφέ και το κοφτερό ξύρισμα στο μπάνιο. Περνά το πρωινό στο σπίτι, δίπλα σε «ναυπηγεία μερικής νωχέλειας». Η σκέψη του είναι μια περιδίνηση: κοιτά έξω από τα παράθυρα, ενδοσκοπεί και ανακαλεί τη χθεσινή μέρα του. Η εξωτερική πραγματικότητα πασχίζει να αποκτήσει τη θέση της εμβολίζοντας την εσωτερική.

Οι ράγες οδηγούν στο χολ.
Δυο φράσεις ηλιαχτίδας στην επίπεδη σάλα
γεμίζουν το κενό μηνών χωρίς επίσκεψη
με το εναιώρημα βουβών συμβολισμών.
Ο νους καταδύεται
σε δυο διπλούς καθρέφτες
της μνήμης
και της ζωής
που σβήνουν στην ηλιόσκονη
δείχνοντας ο ένας
πως δεν υπήρξε ο άλλος.

Ανάλογη είναι η συνέχεια. Το μεσημέρι ο ποιητής-αφηγητής ξεκινά τη διαδρομή του στην πόλη. Από Μπενάκη, συνεχίζει τη διαδρομή του με τον φίλο του Μάρκο στην Ομόνοια, «ανάμεσα στους μετανάστες». Έπειτα περπατά προς τον Κεραμεικό, κι από εκεί ανηφορίζει προς το Θησείο. Λίγο αργότερα, καθώς φτάνει το απόγευμα, συναντά την κοπέλα του Χριστίνα, ενώ η σκέψη του ερωτοτροπεί με μια άγνωστη γυναίκα. «Είναι ίσως η γυναίκα των ονείρων μου», γράφει για την άγνωστη ο ποιητής, «γιατί τα μάτια της δε φαίνονται».

Το απόγευμα η βόλτα συνεχίζει στην παραθαλάσσια Γλυφάδα. Σε όλη τη διαδρομή ο αφηγητής καταγράφει τους συλλογισμούς του και ακολουθεί τη μέθοδο που έχει προαποφασίσει. Η μέθοδος περιλαμβάνει τρία μέρη: «Νιώσιμο – ψυχολογική συνειδητοποίηση / Σκέψιμο – διανοητική διείσδυση / Γράψιμο – χρήση κατακτημένων τεχνικών κατάθεσης». Το βράδυ, μαζί με τη Χριστίνα, πηγαίνει στο θέατρο. Περνά έτσι σε έναν ακόμη επιβεβλημένο χώρο μεταξύ ρεαλισμού και ψευδαίσθησης.

Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

Αργά το βράδυ, ο ομιλών «εσπεράντο των μονόκλινων» μένει μόνος. Κατευθύνεται προς Πειραιά και Πέραμα. Η αφήγηση της επιστροφής, μέσα στην κορύφωση της νύχτας, είναι ήρεμη. Η σκέψη αραιώνει, ετοιμάζεται για τον ύπνο ή, ίσως, τον ακατάσχετο θόρυβο της επόμενης μέρας. Περνώντας από τους θάμνους μιας έπαυλης, όπου «ρομαντζάρει ασύστολα», ο ποιητής έρχεται προ μιας σκληρής διαπίστωσης: «ο ποιητικός οίστρος μπροστά / στην πραγματικότητα των χρημάτων / σαν ξεκοιλιασμένο απ’ τις αλεπούδες / του πάρκου αγριογούρουνο».

Η εικόνα αυτή, της μεταμεσονύχτιας σφαγής ενός αιθεροβάμονα, έχει οιωνιστεί νωρίτερα στη συλλογή: «σαν να μου δίνουν 50€ την ημέρα να γράφω» λέει ήδη από το πρωί ο αφηγητής. «Δε ζει κανείς δωρεάν». Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση, «που συγκεντρώνει τα ταξί στο κέντρο», έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

«Τι ακριβώς είναι οι εποχές;» διερωτάται νωρίς στη συλλογή ο Μάινας. Τι είναι ο αέναος χρόνος; Κι απαντά: «Ο κύκλος λένε είναι παιδί της αιωνιότητας». Συνεχίζει, όμως, αντιλέγοντας: «αλλά είναι τόπος διασυρμού, σκολίωσης / και σταδιακής τριχόπτωσης».

Αυτή ακριβώς η προβληματική βρίσκεται στο κέντρο της αμφίθυμης ταλάντωσης του βιβλίου. Είναι το εικοσιτετράωρο μια ευειδής χώρα φιλοσοφίας, μια φέτα της αιωνιότητας; Ή το αντίθετο, μια κουρασμένη διαδοχή από δευτερόλεπτα και ώρες, ένα προπύργιο της αναπόφευκτης φθοράς, της δυσμένειας του τέλους; Κάθε στίχος του ποιητή υπάρχει στην κόψη αυτού ακριβώς του ξυραφιού: φιλοκαλούμε και φιλοσοφούμε, ναι, αλλά τα μικροπεριστατικά της ζωής μας, η γύρω μας πραγματικότητα, διεκδικεί νωρίτερα ή αργότερα τη μερίδα που της αναλογεί. Κι είναι βέβαια του λέοντος.

Τα καναρίνια
εύκολα κίτρινα πουλιά σχεδιασμένα πρόχειρα
φωνάζουν το σκοτάδι
κι οι κόπροι της αλάνας γαβγίζουν και τα πεύκα.
Ο λεγόμενος καιρός, αν ήρθε
θα πέθανε τη νύχτα
όπως πεθαίνουν οι τηλεοράσεις.
Ρέματα με μπαζωμένες βροχές
και μισογδαρμένες κνήμες
σπασμένοι φράχτες ξύλινες κολόνες
μια γειτονιά από συνάψεις τοίχων
και ξεραμένες λάμπες ηλεκτρικού.

Πάνω απ’ τις στέγες η εκπνοή της στάχτης
αναζητεί κάτι ακόμα να κάψει.

Αισθητικά, η συλλογή ακολουθεί μια «ολιστική αποσπασματικότητα»: η μέρα καταγράφεται σε fragmenta, μια μορφική επιλογή που παραπέμπει άμεσα στον Νοβάλις, από τον οποίο μάλιστα προέρχεται και το εισαγωγικό παράθεμα της συλλογής, που σημειώνει: «Αναζητούμε παντού το απόλυτο και δε βρίσκουμε παρά μονάχα πράγματα». Αυτά τα χθαμαλά πράγματα, οι φευγαλέες εντυπώσεις, γίνονται εδώ αποσπασματικά ποιήματα: ένα είδος «Eindruck(s)-Gedichte».

Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει.

Ο αφηγητής της συλλογής είναι φορέας της γερμανικής γραμματείας της Δύσης του 18ου αιώνα, των αρχών του 19ου, στην Αθήνα του 21ου. Ο πρώιμος γερμανικός Pομαντισμός, στη φιλοσοφική και ποιητική του εκδοχή, είναι η θεωρία που καθορίζει τη μορφική επιλογή. Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται αυτός ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει: ο ποιητής μοιάζει υπέροχα παγιδευμένος μέσα στη νεφέλη της σκέψης του.

Αν η παιδεία μας είναι ένα είδος εσωτερικής πατρίδας, τότε ο αφηγητής μάλλον αδυνατεί να μετοικήσει στη γεωγραφική πατρίδα του. Εκεί ή εδώ; Στη σκέψη ή την πράξη; Όλη η συλλογή χτίζεται πάνω σε ένα παιχνίδι χάσματος, στο αμετακίνητο «είτε – είτε» του Σαίρεν Κίρκεγκωρ. Όμως τα λεπτά κυλούν και τα διαρκή ερεθίσματα εναλλάσσονται, δίνοντας από μόνα τους τη σωτήρια απάντηση στο δίλημμα: ένα νέο δίλημμα θ’ ανατείλει.

Το δικαστήριο των νοημάτων αθώωσε πολλούς.
Αρκετοί καταδικάστηκαν να τριγυρνούν
στις αλάνες της εξαφάνισης ή στα κάτεργα της φήμης
κάτω απ’ τους εξώστες των ιδανικών.
Υπέγραψαν την ισοπέδωση
ή τον εγκλεισμό τους στην ιστορία
με βίους και έργα, έργα και πολιτείες
πολιτείες και πολέμους.
 
Εσύ όμως, Τηλέμαχε, πρέπει να διαλέξεις πλευρά
δε δικαιούσαι μερίδιο λωτού.

Άλλωστε, το «ξυράφι του Όκαμ», που δίνει τον τίτλο του στη συλλογή, είναι μια φιλοσοφική αρχή που προτείνει την επιλογή της απλούστερης εξήγησης για ένα φαινόμενο, ανάμεσα στις περισσότερες. Όμως πρόκειται απλώς για ένα εργαλείο που χρήζει της κατάλληλης εφαρμογής. Με τον ίδιο τρόπο και το μυαλό, ο ποιητής, ο εργαζόμενος πολίτης, καλείται να επιλέξει τον τρόπο ημερήσιας λειτουργίας του: ανάμεσα στον αγνωστικισμό, τον γνωστικισμό και τη γνωστικότητα.

Κι έτσι
αυτό που σήμερα υποτιμάμε ως οξύμωρο
αύριο θα το παραδεχτούμε ως διάψευση
.

* Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ είναι ποιητής και σκηνοθέτης.

altΤο ξυράφι του Όκαμ
Αλέξιος Μάινας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη €12,74

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΙΟΥ ΜΑΪΝΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

«Το μάτι της λέξης» του Κώστα Γουλιάμου (κριτική) – «Όνειρα χωρίς πατρίδα»

«Το μάτι της λέξης» του Κώστα Γουλιάμου (κριτική) – «Όνειρα χωρίς πατρίδα»

Για την ποιητική συλλογή του Κώστα Γουλιάμου «Το μάτι της λέξης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία από την «πράσινη γραμμή», στη Λευκωσία. 

Γράφει ο Γιώργος Βέης

Απο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

Για το θεολογικό δοκίμιο του Άντριου Πάρκερ (Andrew Parker) «Το αίνιγμα της Γενέσεως», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ουρανός, σε μετάφραση Μαρτίνας Κόφφα. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο Βρετανός συγγρα...

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Απαντήσεις», από τη συλλογή «Του λιναριού τα πάθη – Ο Μέγας Μυρμηκοφάγος», εκδ. Άγρα, της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000). Κεντρική εικόνα, «Ρόδια» του Γεώργιου Ιακωβίδη.

Επιμέλεια: Οράτιος

Οι απαντήσεις

Σ’ αυτό που ρω...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ