alt

Για την ποιητική συλλογή του Σταύρου Σταυρόπουλου «So long, Marianne – Ποιήματα στη Μαρία» (εκδ. Σμίλη).

Της Διώνης Δημητριάδου

ένα όραμα αιωνιότητας
[Θέλω να πω, απλώς, ότι η αγάπη ζει χωρίς γραμματική εκεί που η μετοχή είναι απεριόριστη.]

Με αυτά τα λόγια θα ολοκληρώσει ο Σταύρος Σταυρόπουλος την πρόσφατη ποιητική του συλλογή, δίνοντας έτσι με τον πλέον περιεκτικό και λιτό τρόπο το νήμα, που θα μας οδηγήσει στον λαβύρινθο της αγάπης και του έρωτα. Και, ναι, αυτό το δίνει στο τέλος του λόγου του, ίσως για να υπογραμμισθεί η προσωπική ανάμειξη του αναγνώστη στο σύμπαν της γραφής, ως επεξεργασία πλέον της ποίησης που ήδη διαβάστηκε. Με άλλα λόγια, από δω και στο εξής η πορεία είναι η μοναχική του καθενός (όπως και του ποιητή άλλωστε) προς την ατομική βίωση του θαύματος της αγάπης. Άλλωστε, παραθέτει ο ποιητής εισαγωγικά τα λόγια του T.S. Elliot Αυτές είναι λέξεις ιδιωτικές που απευθύνονται σε σένα δημόσια. Από τη στιγμή που ο ιδιωτικός κόσμος ανοίγει μια χαραμάδα στο δημόσιο τοπίο, αρχίζει και η συμμετοχική παρέμβαση του αποδέκτη αυτού του λόγου, που πλέον δεν είναι μόνον το πρόσωπο το ένα αλλά όλα τα πρόσωπα που αγγίζουν αναγνωστικά τον λόγο. Ή, για να το πούμε αλλιώς, από τη στιγμή που παύει το ιδιωτικό να περιφρουρεί τον χώρο του, αρχίζει η ποίηση. Και για τον δημιουργό και για τον αναγνώστη/κοινωνό.

Από τη στιγμή που ο ιδιωτικός κόσμος ανοίγει μια χαραμάδα στο δημόσιο τοπίο, αρχίζει και η συμμετοχική παρέμβαση του αποδέκτη αυτού του λόγου, που πλέον δεν είναι μόνον το πρόσωπο το ένα αλλά όλα τα πρόσωπα που αγγίζουν αναγνωστικά τον λόγο. Ή, για να το πούμε αλλιώς, από τη στιγμή που παύει το ιδιωτικό να περιφρουρεί τον χώρο του, αρχίζει η ποίηση.

[Κάποτε πρέπει να υπήρχε μια γυναίκα. Ήταν μετρίου αναστήματος, μέτριου βάθους, μέτριας ζωής. Έτσι όπως είναι συνήθως οι ζωές των ανθρώπων. Μου έγραψε: «Μέσα στο άρωμα των ματιών σου είδα να σβήνουν οι τελευταίες ανάσες των Θεών». Την έλεγαν Μάριαν, Μαριάννα, Μαίρη, Μαρίλια, Μαίριλυν, Μαριλού, Μαριάμ, Μαρία. Αλλά μπορεί να ήταν και ο ίδιος ο κόσμος.

Μετά εξαφανίστηκε.]

Ποιήματα για μια Μαρία, που θα μπορούσε να είναι η μούσα του τροβαδούρου, ή η μικρή και αθώα Μαρία, ακούσια ή εκούσια ακροάτρια του άλλου ποιητή στο εξαρχειώτικο μπαρ, ή η Μαρία του αυτόχειρα ποιητή ή ακόμη η Μαρία του θρησκευτικού μας μύθου. Αλλά γιατί να μην είναι η άλλη Μαρία, η άλλη γυναίκα με τα πολλά ή και τα καθόλου ονόματα, γιατί τι άλλο είναι το όνομα από μια εντελώς προσωπική προέκταση του επιθυμητού στο πρόσωπο του πόθου; Ας πούμε, λοιπόν, ότι αυτή η Μαρία του βιβλίου είναι η γυναίκα, με αυτό το όνομα το δηλωτικό του φύλου της να κυριαρχεί στην εικόνα. Με το πρόσωπό της να αγιοποιεί αυτόν που λατρευτικά την αντικρίζει.

Με σένα
Επισκεύασα μέσα μου
Το πρόσωπο του θεού
Σε όλες του τις θρησκείες
Ευλογήθηκα
Όταν σε κοίταξα για πρώτη φορά
 
Τώρα που εσύ δεν βλέπεις
Κι εγώ
Έχω μείνει εδώ
Να σε εύχομαι
Θέλω να είμαι σίγουρος ότι ξέρεις
 
Πως αγαπήθηκες
Από έναν άγιο

Η διαδικασία της μύησης σ’ αυτόν τον λατρευτικό χώρο/πρόσωπο/σώμα είναι η πορεία αυτών των ποιημάτων, που με το ελάχιστο των λέξεων ιχνηλατούν την παρουσία αλλά και την απουσία της γυναικείας μορφής. Οι έννοιες δεν ορίζονται με σαφήνεια, μόνον υπαινικτικά –ακολουθώντας τον ποιητικό νόμο– για λίγο συνοψίζονται και κατόπιν σκορπίζουν. Η φυγή, η ελπίδα της επιστροφής, το σπίτι/χώρος του έρωτα, που εξισώνεται με τον εξώστη του ουρανού από τη σωστή πλευρά του Παράδεισου, ο ποιητής που επιστρατεύει τις λέξεις, ύστατη απόπειρα να λειτουργήσει η εσώτερη θύμηση:

Προσπαθώ με τις λέξεις
Να σε θυμηθώ
Και ξοδεύω
Άδικα δέντρα
Απελπισμένες πορείες
Και χώματα
 
Για να υποκαταστήσω κάτι
Που δεν ξανάγινε ποτέ
Στην ιστορία της μουσικής:
 
Τον τρόπο που με κοίταγες
Και γινόταν ξαφνικά Μάρτιος

Κι έπειτα η εξομοίωση με τον αθέατο κόσμο (Κανένας θάνατος / Ποτέ / Δεν μπορεί να είναι πιο όμορφος / Από σένα), η απούσα γυναίκα που γίνεται τραγούδι, γιατί ο έρωτας παρών ή απών (κυρίως τότε) βρίσκει τον δρόμο για τον ρυθμό που τραγουδιέται. Η επιστροφή μέσα στο όνειρο, εξιλεωτική παραίσθηση, σωτήρια καταφυγή των ψυχαναγκασμών. Η πικρία του συντελεσμένου χρόνου, εκείνου που σοφά όλες οι διδασκαλίες παρέλειπαν για να μην έρθει πρόωρα η γνώση του τελεσίδικου. Τα τοπία, που μέσα τους χώρεσαν τα ερωτικά βήματα, σταθερά εκεί μνημονικά κατάλοιπα, με ενσωματωμένα όλα τα αγγίγματα. Και αιφνιδιαστικά η αυταπάτη:

Καμιά φορά σκέφτομαι
Ότι όλο αυτό δεν είναι τίποτε άλλο
Από λογοτεχνία
Αλλά όχι
Πρόκειται για ζωή

Οι δύο χώροι, ο εσώτερος του ποιητή, που ποιεί τον λόγο, και ο άλλος, του μοναχικού δημιουργού, που εισχωρεί στη δική του τη γραφή μέσα για να βρει τα ίχνη της απολεσθείσας ζωής του. Κανείς δεν ξέρει ποιος από τους δύο είναι ο αληθινός κόσμος.

Αυτό που περισσότερο αγαπά το ποιητικό υποκείμενο των ποιημάτων αυτών είναι το Πρόσωπο, όχι το πρόσωπο, είναι η Αγάπη, όχι η αγάπη. Και αυτήν ακριβώς την Αγάπη θα την απαλλάξει από όλα της τα συμβατικά φορέματα, τη γραμματική που την ορίζει περιοριστικά και την οριοθετεί θέτοντας τους κανόνες της εκφοράς του λόγου.

Αυτό που περισσότερο αγαπά το ποιητικό υποκείμενο των ποιημάτων αυτών είναι το Πρόσωπο, όχι το πρόσωπο, είναι η Αγάπη, όχι η αγάπη. Και αυτήν ακριβώς την Αγάπη θα την απαλλάξει από όλα της τα συμβατικά φορέματα, τη γραμματική που την ορίζει περιοριστικά και την οριοθετεί θέτοντας τους κανόνες της εκφοράς του λόγου. Θα αφήσει μόνον τη μετοχή, αμέτοχη από συντακτικούς κανόνες και συμβατικές δεσμεύσεις, στην κυριολεξία της συμβολικά υπενθυμίζοντας τον συμμετοχικό παροξυσμό του έρωτα. Και η αρωγή από τον άλλο ποιητή: Έχε όρους αιωνιότητας, θα συμβουλεύσει τη μικρή Μαρία ποιητικά ο Νίκος Καρούζος, καθώς γράφει καθισμένος στο Bar Dada των Εξαρχείων, το 1984.

Πώς κερδίζεται αυτή η αιωνιότητα; Ο Σταύρος Σταυρόπουλος καταθέτει εδώ το προσωπικό του άλγος και μέσα από την αναζήτηση της μορφής αφιερώνει το ποίημά του (πρόκειται για ένα μόνον ποίημα μέσα σε σαράντα πέντε βήματα/ποιητικές φωνές) στη γυναικεία παρουσία/απουσία. Και τότε η ποίηση μεταλλάσσεται και σωματοποιείται. Αφομοιώνει και ενδύεται το πρόσωπο, και τότε ο ποιητής συνειδητοποιεί τη μέγιστη αυταπάτη. Αναγνωρίζει πως μόνον μέσα της μπορεί να ελπίζει σε μια νέα συνάντηση με το σώμα του έρωτα. Η δύναμη του ποιητικού λόγου απλώθηκε και άγγιξε τη Μαρία, με όλα τα πιθανά της ονόματα, τις μεταλλάξεις του εαυτού της. Έτσι μπορεί πλέον να δοθεί ξανά στην αγάπη.

Αφού όπως και αν το κάνεις
Η αγάπη
Μόνο να συνεχίζεται μπορεί

Αν αυτό το μακροσκελές ποίημα δεν ήταν μια προσωπική κατάθεση της ψυχής του ποιητή, θα μπορούσε να είναι ένας ύμνος στην αγάπη, που γίνεται ακόμα πιο ζωντανή και δυνατή και θάλλουσα, όταν χάνεται. Το πρόσωπο του έρωτα είναι η αναζήτησή του.

Το ξέρω
Έγινες τραγούδι
Αλλά κάποιοι στίχοι
Περίσσεψαν
Και τους γράφω εδώ
 
Για να μείνουν
Στο χώμα
 
Σαν σπόρος
 
Για όσους θα έρθουν μετά
Να κατοικήσουν
Σ’ αυτή την άγνωστη γη.
 
Όταν ανακτηθεί ο χρόνος εκείνος
Των ημερών μας

Σχολιάζοντας πριν καιρό μια προηγούμενη ποιητική πρόταση του Σταυρόπουλου είχα προβληματιστεί σχετικά με την οραματική διάθεση του ποιητή και το μοίρασμά του οράματος στους αποδέκτες της ποίησής του. Εκεί ο λόγος ήταν πιο μοναχικός παρά την οραματική του διάσταση (ένα όραμα πάντοτε διεκδικεί τη συμμετοχή του άλλου):

Όταν σε περικυκλώνει η στάχτη
Το μόνο που έχεις
Είναι να κρεμάσεις τον επόμενο κόσμο
Στην πλάτη σου
Και να προχωρήσεις

«Πράξη εξαφάνισης»

Εδώ μοιάζει να προεκτείνει τις λέξεις του, ώστε να φθάσουν στους επιθυμούντες τη συμμετοχή στις ποιητικές του προτάσεις/εικόνες. Σκέφτομαι, λοιπόν, εν κατακλείδι, ότι μάλλον η πολλαπλότητα του προσώπου, στο οποίο ο λόγος εδώ αφιερώνεται, οδηγεί αναπόφευκτα και στη μέθεξη του αναγνώστη. Η παρουσία και η απουσία (κυρίως αυτή) ως συνθήκες προσιδιάζουν στην ατομική βίωση της μοναξιάς του έρωτα, όπως ο καθένας από μας που διαβάζουμε την ποίηση του Σταυρόπουλου εννοούμε. Μέσα στον κρυπτικό της λόγο η ποίηση κατόρθωσε να γίνει για μια ακόμα φορά οικουμενική.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.

altSo long, Marianne
Ποιήματα στη Μαρία
Σταύρος Σταυρόπουλος
Σμίλη 2017
Σελ. 62, τιμή εκδότη €8,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

Για την ποιητική συλλογή του Νάσου Βαγενά «Στέφανος» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Charles Meynier με τη Μούσα Καλλιόπη.

Γράφει ο Παναγιώτης Χριστοδούλου

*Ο τί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου «Όνομα πατρός: Δούναβης» την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, στον ΙΑΝΟ της Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

Την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και ο...

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η "Ανατολή" είναι ήδη μια ρατσιστική και αποικιοκρατική κατηγορία, ένας τόπος της φαντασίας μας»

Μιλήσαμε με τον Φώτη Τερζάκη με αφορμή την πρόσφατη επανακυκλοφορία της μετάφρασής του της περίφημης μελέτης του Έντουαρντ Σαΐντ (Edward Said) «Οριενταλισμός», από τις εκδόσεις Σάλτο.

Στον Κ.Β. Κατσουλάρη 

Λίγα εί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ