alt

Για την ανθολογία από το έργο του Stefan George «Ποιήματα και πεζά» (εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Γιώργος Βαρθαλίτης, εκδ. Gutenberg).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ο Γκεόργκε […] στα άψυχα και παγωμένα έργα της πλαστικής θα αντιτάξει τα δικά του ποιητικά αγάλματα.  […] Τα αγάλματα αυτά δεν είναι στατικά αλλά δυναμικά: κινούνται, ζουν και πάλλονται από πάθος.  Από την ερμογλυπτική προτίμησε την αγαλματουργία των λόγων.

(από την Εισαγωγή του Γιώργου Βαρθαλίτη)

Η ευσύνοπτη έκδοση/αναφορά στο έργο του σημαντικού Γερμανού ποιητή Στέφαν Γκεόργκε (Γερμανία 1868-Ελβετία 1933) παρουσιάζει επιλεγμένα (και σχολιασμένα) ποιήματα από επτά συλλογές του (1892-1913) και ένα πεζό Γράμματα του Βασιλιά Αλέξιου στον ποιητή Αρκάδιο. Μια κατατοπιστική Εισαγωγή για την προσωπικότητά του και τη συμβολή του στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια λογοτεχνία θεωρήθηκε απαραίτητη, καθόσον δεν υπάρχει στην ελληνική γλώσσα άλλη συστηματική αναφορά στο έργο του. Στα Επιλεγόμενα θα δούμε μια εκτενή ανάλυση στη διαχρονική σχέση του Γκεόργκε με την αρχαιότητα, όπως αναδεικνύεται μέσα από την ποίησή του. Προκειμένου να τοποθετηθεί ο ποιητής μέσα στην εποχή του και να διαφανούν ομοιότητες και διαφορές από τους σύγχρονούς του δημιουργούς, παρατίθενται δύο κείμενα για τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε και τον Ούγκο φον Χόφμανσταλ, μαζί με ποιήματά τους. Και, τέλος, κάτι πρωτότυπο: δέκα αποσπάσματα ποιητικά του Γκεόργκε σε μετάφραση από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (δημοσιευμένα το 1937), στο πνεύμα προσέγγισης της ξένης λογοτεχνίας εκείνων των χρόνων, που «απηχούν τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής τους», όπως γράφει στο Σημείωμα για την έκδοση ο Γιώργος Βαρθαλίτης. Ένα Χρονολόγιο, ένα βιογραφικό σημείωμα και φωτογραφικό υλικό ολοκληρώνουν την έκδοση.

Οπαδός της θέσης Η Τέχνη για την Τέχνη, ο Γκεόργκε απομακρύνθηκε από κάθε σκοπιμότητα θα μπορούσε να σκιάσει το ποιητικό αποτέλεσμα, υπερασπιζόμενος την καθαρότητα του καλλιτεχνικού έργου στην υπηρεσία του αισθητικά Ωραίου.

Ο Βαρθαλίτης επισημαίνει τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Γκεόργκε και εξηγεί τις λεκτικές επιλογές του ποιητή αποκαλύπτοντας τις αισθητικές του αντιλήψεις. Οπαδός της θέσης Η Τέχνη για την Τέχνη, ο Γκεόργκε απομακρύνθηκε από κάθε σκοπιμότητα θα μπορούσε να σκιάσει το ποιητικό αποτέλεσμα, υπερασπιζόμενος την καθαρότητα του καλλιτεχνικού έργου στην υπηρεσία του αισθητικά Ωραίου. Οπαδός του Συμβολισμού, όπως τον γνώρισε κυρίως στη γαλλική του εκδοχή, και αρνητής μιας ρεαλιστικής απόδοσης του ποιητικού λόγου, προχώρησε σε μια δική του προσωπική λογοτεχνική «γλώσσα». Κατάφερε να συνδυάσει την αδρή συναρμογή (harte Fügung) με την αβρή συναρμογή (sanfte Fügung) επιμένοντας στην αυτονομία της κάθε λέξης ως οντότητας ποιητικής και προσδίδοντας έτσι στο έργο του την αίσθηση του στιβαρού λόγου και ταυτόχρονα του ρυθμού μέσα από την ομοιοκαταληξία. Την ομοιοκαταληξία την είχε ως επιλογή στα περισσότερα έργα του και την εγκαταλείπει εν μέρει προς το τέλος, όταν διατυπώνει σε περισσότερο δωρικό ύφος και σε πιο ελεύθερο και στοχαστικό στίχο τον ποιητικό του λόγο. Η πορεία αυτή γίνεται εμφανής στην ανθολόγηση, η οποία παρακολουθεί χρονικά τις δημιουργικές διαφοροποιήσεις. Αξίζει εδώ να σημειωθεί η πιστότητα στη μεταφραστική απόδοση από τον Γιώργο Βαρθαλίτη, ο οποίος επιλέγει ομοίως να αποδώσει σε ομοιοκατάληκτο ή ανομοιοκατάληκτο στίχο αναλόγως την ποίηση του Γκεόργκε. Έτσι δεν χάνεται τίποτα από τη μουσικότητα των στίχων, όπως αυτοί γράφτηκαν στην πρωτότυπη γλώσσα.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διαβάζουμε στην Εισαγωγή του Βαρθαλίτη τα σχετικά με την ιδεολογία του Γκεόργκε. Κατηγορήθηκε ότι με το έργο του προετοίμασε τον ερχομό του εθνικοσοσιαλισμού. Η προβολή της έννοιας του Ηγεμόνα καθώς και η μοιρολατρία θα μπορούσαν ίσως να θεωρηθούν ιδεολογικά συγγενή θέματα με τον ναζισμό και αντίθετα με την έννοια του ανθρωπισμού, πολύ δε περισσότερο με αυτήν της δημοκρατίας. Αλλά έτσι καταδικάζουμε (εκ του αποτελέσματος) μια πρώιμη (άρα όχι σκόπιμη) ιδεολογική μακρινή συγγένεια. Και, οπωσδήποτε, μπορεί να ρίξουμε στην αφάνεια (χωρίς σαφείς αποδείξεις) ένα τόσο σημαντικό έργο. Ο Βαρθαλίτης καταλήγει: «Αντίθετα από τον Πάουντ και τον Ντ’ Ανούντσιο, κράτησε τα χαρτιά του ερμητικά κλειστά. Ίσως δεν θα μάθουμε ποτέ με βεβαιότητα αν θα επιδοκίμαζε την επέλαση των βαρβάρων».

Εδώ τρία αποσπάσματα του ποιητικού έργου του Γκεόργκε, το ένα από τον πρώιμο Ηλιογάβαλο (1892), «δείγμα της λογοτεχνικής πρωτοπορίας της εποχής του» όπως επισημαίνει ο μεταφραστής, και τα άλλα δύο από Το άστρο του δεσμού (1913):

Στις μαύρες μέρες μου είπα: θέλω να σκοτώσω
Κάποιον στον όχλο, να τον κάνω να σπαράζει…
Κι όποιον χλευάζει στον σταυρό θα τον καρφώσω.
Είναι το μίσος τώρα μέσα μου που ουρλιάζει.
Με τους ΠΟΛΛΟΥΣ αυτούς εγώ δεν μοιάζω ο ΕΝΑΣ·
Πηγαίνω μόνο εκεί που η μοίρα μ’ οδηγεί
Κι αν τους φραγγέλωνα ώσπου το αίμα τους να βγει:
Έχουνε στάρι κι έχουν τέρψεις της αρένας.
Όταν στα ρούχα τους κι εμένα λησμονώντας
Μέσα στην τύρβη τους εισχώρησα κρυφά
-φοβάμαι- δεν τους μίσησα ποτέ βαθιά·
Σωστά την ίδια μου στυγνότητα μετρώντας.
Μακριά απ’ τον όχλο κλείστηκα στ’ ανάκτορά μου
Κι ηρέμησα άβουλος μονάχος κι ελαφρύς
Κι εκεί το πρόσωπο σχεδόν μιας αδερφής
Σ’ έναν καθρέφτη αντίκρισα μπροστά μου.
 
(από τον Ηλιογάβαλο, 1892)
 
Μη σκέφτεστε πολύ το πού κανείς δεν ξέρει!
Το νόημα των μορφών της ζωής είναι μυστήριο:
Ο άγριος κύκνος που πλήγωσες και στην αυλή σου
Με το φτερό σπασμένο κράτησες για λίγο
Σου θύμισε -είπες- κάποιο πλάσμα μακρινό
Με εσένα συγγενές που σκότωσες σ’ εκείνον.
Αυτός μαράζωσε χωρίς ευγνωμοσύνη
Για τη φροντίδα σου μα και χωρίς κακία…
Όταν το τέλος του όμως ήρθε η λοίσθια
Ματιά του σ’ έψεξε γιατί τον είχες βάλει
Σ’ έναν καινούργιο κύκλο των πραγμάτων.
 
Είμαι μονάχος κι είμαι δύο
Είμαι κι η μήτρα κι ο σπορέας
Είμαι η έννοια κι είμαι το σημείο
Είμαι το θύμα κι ο σφαγέας
Είμαι και ξίφος και θηκάρι
Είμαι κι η θέα κι η ματιά
Είμαι κι αλήθεια και σκοτάδι
Είμαι το ξύλο κι η φωτιά
Είμαι κι ο πλούσιος κι ο γυμνός
Είμαι κι ο στόχος και το βέλος
Είμαι ο ικέτης κι ο βωμός
Είμαι μια αρχή κι είμαι ένα τέλος.
 
(από Το άστρο του δεσμού, 1913)

Στα παραπάνω ποιητικά του Γκεόργκε διαφαίνεται η δωρική αυστηρότητα αλλά ταυτόχρονα δίνεται η αίσθηση μιας παράδοξα σύγχρονης ποίησης αν και σε τόση απόσταση χρονική από τη σημερινή γραφή. Μήπως, όμως, αυτό είναι γνώρισμα μιας πολύ ξεχωριστής ποιητικής παρουσίας; Άλλωστε ο Μπόρχες με την κρίση του μας καθοδηγεί: «Ο Γκεόργκε είναι από τα πιο αινιγματικά φαινόμενα της ευρωπαϊκής πνευματικής ιστορίας».

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.

altΠοιήματα και πεζά
Stefan George
Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια Γιώργος Βαρθαλίτης
Gutenberg 2017
Σελ. 176, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEFAN GEORGE

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

«Το βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου – Το ποιητικό όραμα ενός σπουδαίου ποιητή

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια ιδιαίτερη έκδοση της ποιητικής συλλογής του Νικηφόρου Βρεττάκου «Το βάθος του κόσμου« (εκδ. Ποταμός).

Γράφει η Γεωργία Κακούρου-Χρόνη

Στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης...

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

«Emily Dickinson, Ποιήματα» (κριτική) – Το αργυρό χρονικό της μετάφρασης

Για το βιβλίο «Emily Dickinson, Ποιήματα» (εκλογή, προλεγόμενα, μετάφραση Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Η Σίνθια Νίξον υποδύεται την Έμιλυ Ντίκινσον στη βιογραφική ταινία του Τέρενς Ντέιβις «A Quier Passion». 

Γράφει η Γεωργία Τριανταφυλλίδου ...

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

«Ο θυρωρός των ημερών» της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (κριτική)

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου «Ο θυρωρός των ημερών» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: He © Positi Negati.

Γράφει η Μαρίτα Παπαρούση

Στην ποιητική συλλογή ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ