alt

Για την ανθολογία από το έργο του Stefan George «Ποιήματα και πεζά» (εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Γιώργος Βαρθαλίτης, εκδ. Gutenberg).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ο Γκεόργκε […] στα άψυχα και παγωμένα έργα της πλαστικής θα αντιτάξει τα δικά του ποιητικά αγάλματα.  […] Τα αγάλματα αυτά δεν είναι στατικά αλλά δυναμικά: κινούνται, ζουν και πάλλονται από πάθος.  Από την ερμογλυπτική προτίμησε την αγαλματουργία των λόγων.

(από την Εισαγωγή του Γιώργου Βαρθαλίτη)

Η ευσύνοπτη έκδοση/αναφορά στο έργο του σημαντικού Γερμανού ποιητή Στέφαν Γκεόργκε (Γερμανία 1868-Ελβετία 1933) παρουσιάζει επιλεγμένα (και σχολιασμένα) ποιήματα από επτά συλλογές του (1892-1913) και ένα πεζό Γράμματα του Βασιλιά Αλέξιου στον ποιητή Αρκάδιο. Μια κατατοπιστική Εισαγωγή για την προσωπικότητά του και τη συμβολή του στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια λογοτεχνία θεωρήθηκε απαραίτητη, καθόσον δεν υπάρχει στην ελληνική γλώσσα άλλη συστηματική αναφορά στο έργο του. Στα Επιλεγόμενα θα δούμε μια εκτενή ανάλυση στη διαχρονική σχέση του Γκεόργκε με την αρχαιότητα, όπως αναδεικνύεται μέσα από την ποίησή του. Προκειμένου να τοποθετηθεί ο ποιητής μέσα στην εποχή του και να διαφανούν ομοιότητες και διαφορές από τους σύγχρονούς του δημιουργούς, παρατίθενται δύο κείμενα για τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε και τον Ούγκο φον Χόφμανσταλ, μαζί με ποιήματά τους. Και, τέλος, κάτι πρωτότυπο: δέκα αποσπάσματα ποιητικά του Γκεόργκε σε μετάφραση από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (δημοσιευμένα το 1937), στο πνεύμα προσέγγισης της ξένης λογοτεχνίας εκείνων των χρόνων, που «απηχούν τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής τους», όπως γράφει στο Σημείωμα για την έκδοση ο Γιώργος Βαρθαλίτης. Ένα Χρονολόγιο, ένα βιογραφικό σημείωμα και φωτογραφικό υλικό ολοκληρώνουν την έκδοση.

Οπαδός της θέσης Η Τέχνη για την Τέχνη, ο Γκεόργκε απομακρύνθηκε από κάθε σκοπιμότητα θα μπορούσε να σκιάσει το ποιητικό αποτέλεσμα, υπερασπιζόμενος την καθαρότητα του καλλιτεχνικού έργου στην υπηρεσία του αισθητικά Ωραίου.

Ο Βαρθαλίτης επισημαίνει τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Γκεόργκε και εξηγεί τις λεκτικές επιλογές του ποιητή αποκαλύπτοντας τις αισθητικές του αντιλήψεις. Οπαδός της θέσης Η Τέχνη για την Τέχνη, ο Γκεόργκε απομακρύνθηκε από κάθε σκοπιμότητα θα μπορούσε να σκιάσει το ποιητικό αποτέλεσμα, υπερασπιζόμενος την καθαρότητα του καλλιτεχνικού έργου στην υπηρεσία του αισθητικά Ωραίου. Οπαδός του Συμβολισμού, όπως τον γνώρισε κυρίως στη γαλλική του εκδοχή, και αρνητής μιας ρεαλιστικής απόδοσης του ποιητικού λόγου, προχώρησε σε μια δική του προσωπική λογοτεχνική «γλώσσα». Κατάφερε να συνδυάσει την αδρή συναρμογή (harte Fügung) με την αβρή συναρμογή (sanfte Fügung) επιμένοντας στην αυτονομία της κάθε λέξης ως οντότητας ποιητικής και προσδίδοντας έτσι στο έργο του την αίσθηση του στιβαρού λόγου και ταυτόχρονα του ρυθμού μέσα από την ομοιοκαταληξία. Την ομοιοκαταληξία την είχε ως επιλογή στα περισσότερα έργα του και την εγκαταλείπει εν μέρει προς το τέλος, όταν διατυπώνει σε περισσότερο δωρικό ύφος και σε πιο ελεύθερο και στοχαστικό στίχο τον ποιητικό του λόγο. Η πορεία αυτή γίνεται εμφανής στην ανθολόγηση, η οποία παρακολουθεί χρονικά τις δημιουργικές διαφοροποιήσεις. Αξίζει εδώ να σημειωθεί η πιστότητα στη μεταφραστική απόδοση από τον Γιώργο Βαρθαλίτη, ο οποίος επιλέγει ομοίως να αποδώσει σε ομοιοκατάληκτο ή ανομοιοκατάληκτο στίχο αναλόγως την ποίηση του Γκεόργκε. Έτσι δεν χάνεται τίποτα από τη μουσικότητα των στίχων, όπως αυτοί γράφτηκαν στην πρωτότυπη γλώσσα.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διαβάζουμε στην Εισαγωγή του Βαρθαλίτη τα σχετικά με την ιδεολογία του Γκεόργκε. Κατηγορήθηκε ότι με το έργο του προετοίμασε τον ερχομό του εθνικοσοσιαλισμού. Η προβολή της έννοιας του Ηγεμόνα καθώς και η μοιρολατρία θα μπορούσαν ίσως να θεωρηθούν ιδεολογικά συγγενή θέματα με τον ναζισμό και αντίθετα με την έννοια του ανθρωπισμού, πολύ δε περισσότερο με αυτήν της δημοκρατίας. Αλλά έτσι καταδικάζουμε (εκ του αποτελέσματος) μια πρώιμη (άρα όχι σκόπιμη) ιδεολογική μακρινή συγγένεια. Και, οπωσδήποτε, μπορεί να ρίξουμε στην αφάνεια (χωρίς σαφείς αποδείξεις) ένα τόσο σημαντικό έργο. Ο Βαρθαλίτης καταλήγει: «Αντίθετα από τον Πάουντ και τον Ντ’ Ανούντσιο, κράτησε τα χαρτιά του ερμητικά κλειστά. Ίσως δεν θα μάθουμε ποτέ με βεβαιότητα αν θα επιδοκίμαζε την επέλαση των βαρβάρων».

Εδώ τρία αποσπάσματα του ποιητικού έργου του Γκεόργκε, το ένα από τον πρώιμο Ηλιογάβαλο (1892), «δείγμα της λογοτεχνικής πρωτοπορίας της εποχής του» όπως επισημαίνει ο μεταφραστής, και τα άλλα δύο από Το άστρο του δεσμού (1913):

Στις μαύρες μέρες μου είπα: θέλω να σκοτώσω
Κάποιον στον όχλο, να τον κάνω να σπαράζει…
Κι όποιον χλευάζει στον σταυρό θα τον καρφώσω.
Είναι το μίσος τώρα μέσα μου που ουρλιάζει.
Με τους ΠΟΛΛΟΥΣ αυτούς εγώ δεν μοιάζω ο ΕΝΑΣ·
Πηγαίνω μόνο εκεί που η μοίρα μ’ οδηγεί
Κι αν τους φραγγέλωνα ώσπου το αίμα τους να βγει:
Έχουνε στάρι κι έχουν τέρψεις της αρένας.
Όταν στα ρούχα τους κι εμένα λησμονώντας
Μέσα στην τύρβη τους εισχώρησα κρυφά
-φοβάμαι- δεν τους μίσησα ποτέ βαθιά·
Σωστά την ίδια μου στυγνότητα μετρώντας.
Μακριά απ’ τον όχλο κλείστηκα στ’ ανάκτορά μου
Κι ηρέμησα άβουλος μονάχος κι ελαφρύς
Κι εκεί το πρόσωπο σχεδόν μιας αδερφής
Σ’ έναν καθρέφτη αντίκρισα μπροστά μου.
 
(από τον Ηλιογάβαλο, 1892)
 
Μη σκέφτεστε πολύ το πού κανείς δεν ξέρει!
Το νόημα των μορφών της ζωής είναι μυστήριο:
Ο άγριος κύκνος που πλήγωσες και στην αυλή σου
Με το φτερό σπασμένο κράτησες για λίγο
Σου θύμισε -είπες- κάποιο πλάσμα μακρινό
Με εσένα συγγενές που σκότωσες σ’ εκείνον.
Αυτός μαράζωσε χωρίς ευγνωμοσύνη
Για τη φροντίδα σου μα και χωρίς κακία…
Όταν το τέλος του όμως ήρθε η λοίσθια
Ματιά του σ’ έψεξε γιατί τον είχες βάλει
Σ’ έναν καινούργιο κύκλο των πραγμάτων.
 
Είμαι μονάχος κι είμαι δύο
Είμαι κι η μήτρα κι ο σπορέας
Είμαι η έννοια κι είμαι το σημείο
Είμαι το θύμα κι ο σφαγέας
Είμαι και ξίφος και θηκάρι
Είμαι κι η θέα κι η ματιά
Είμαι κι αλήθεια και σκοτάδι
Είμαι το ξύλο κι η φωτιά
Είμαι κι ο πλούσιος κι ο γυμνός
Είμαι κι ο στόχος και το βέλος
Είμαι ο ικέτης κι ο βωμός
Είμαι μια αρχή κι είμαι ένα τέλος.
 
(από Το άστρο του δεσμού, 1913)

Στα παραπάνω ποιητικά του Γκεόργκε διαφαίνεται η δωρική αυστηρότητα αλλά ταυτόχρονα δίνεται η αίσθηση μιας παράδοξα σύγχρονης ποίησης αν και σε τόση απόσταση χρονική από τη σημερινή γραφή. Μήπως, όμως, αυτό είναι γνώρισμα μιας πολύ ξεχωριστής ποιητικής παρουσίας; Άλλωστε ο Μπόρχες με την κρίση του μας καθοδηγεί: «Ο Γκεόργκε είναι από τα πιο αινιγματικά φαινόμενα της ευρωπαϊκής πνευματικής ιστορίας».

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.

altΠοιήματα και πεζά
Stefan George
Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια Γιώργος Βαρθαλίτης
Gutenberg 2017
Σελ. 176, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEFAN GEORGE

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

«Ίμερος» της Μαίρης Χάψα (κριτική) – Χαϊκού με πάθος

Για την ποιητική συλλογή της Μαίρης Χάψα «Ίμερος» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Ζουάν Μιρό (1893-1983). 

Γράφει η Ελπίς Χοχλιούρου

Η τέχνη της ιαπωνικής ποιητικής φόρμας, του μικροσκοπικού ποιήμα...

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ